Van de redactie buitenland
De kritiek op de nieuwe president van Indonesië, Abdurrahman Wahid, beter bekend als Gus Dur, neemt bijna dagelijks toe. Hoewel Gus Dur als persoon door veel mensen wordt
gerespecteerd, valt in een aantal kringen zijn manier van regeren slecht. Men verwijt de president dat hij te veel tijd besteed aan buitenlandse reizen en de situatie in de Indonesische provincies te weinig aandacht geeft. Zelfs de vrijlating van politieke gevangenen op Internationale Mensenrechtendag (10 december) leidde tot aanvallen op Wahid.
De regering liet 80 politieke gevangenen vrij, waaronder vrijheidsstrijders uit Oost-Timor en Atjeh en de voorzitter van de Democratische Partij van het Volk (PRD), Budiman Sudjatmiko. Kort na zijn vrijlating ging Sudjatmiko in de aanval. Volgens de PRD-voorzitter had Wahid alle politieke gevangenen meteen moeten vrijlaten toen hij aan de macht kwam. Dit was de enige manier geweest om echt met het verleden te breken. In plaats van een snelle vrijlating moesten de gevangenen 50 dagen wachten voordat zij de poorten van de verschillende gevangenissen konden verlaten. Een handvol mensen zit nog steeds vast.
Administratieve problemen
Het Huis van Afgevaardigden keurde de vrijlating van de gevangenen al midden november goed. Maar van een werkelijke invrijheidstelling was nog geen sprake tot 10 december. Volgens de minister van Justitie Yusril Izha Mahendra waren administratieve problemen de reden voor het uitstel. Dit wekte de woede van Budiman Sutjatmiko, die de regering onmiddellijk om een verklaring vroeg.
Volgens de PRD-leider heeft de regering haar taak niet juist uitgevoerd. "Er was al op 15 november overeenstemming over de amnestie. Toch moesten wij tot 10 december in de gevangenis blijven. Dit betekent dat ik 25 dagen in de Gus Dur periode gevangen heb gezeten, terwijl ik er al meer dan twee jaar gevangenisopsluiting onder Soeharto en Habibie op had zitten."
Oppositie
Volgens Sutjatmiko verschilt de huidige regering niet veel van haar voorgangers. Hij riep Gus Dur op om onderzoek te doen en de verantwoordelijken aan te wijzen voor een aantal gewelddadige incidenten uit de tijd van Soeharto die waren bedoeld om de oppositie te onderdrukken. Volgens PRD Algemeen Secretaris Petrus Harvanto werkt Wahid nog steeds samen met de voormalige politieke machthebbers uit het Soeharto-tijdperk.
"Een aantal van deze figuren worden nog steeds getolereerd, en sommigen hebben zelfs ministersposten gekregen." Volgens Harvanto ontbreekt het de regering aan moed en politieke wil om mensenrechtenschendingen behoorlijk te onderzoeken. Hij zei dat het de taak van de PRD was om oppositie te voeren tegen de huidige regering om machtsmisbruik te voorkomen.
Media-aanvallen
Ook in de media beginnen kritische geluiden de overhand te krijgen. In een artikel in de Jakarta Post van 24 december valt te lezen dat Wahid de 'Nieuwe Orde' van Soeharto heeft verruild voor de 'orde van het verbond'. Een verbond van de elite. Volgens het artikel werden de verkiezingen van vorig jaar gewonnen door het volk. Maar door de koehandel die op de uitslag volgde heeft de elite opnieuw beslag op het presidentschap weten te leggen. Het is een feit dat de groepen met de grootste belangen, waaronder de militairen, de Golkar-partij en de conservatieve Moslims allemaal een plaats in de regering hebben gevonden.
De echte democraten zijn voor een groot deel buitenspel gezet of geïsoleerd, met als enige uitweg de vele belangenorganisaties. De kans is klein dat de democratie in Indonesië op deze manier verder kan worden ontwikkeld. In feite is de discussie over democratie en hervormingen gestopt. De elite is veel meer bezig met het bij elkaar houden van het land, en maakt zich zorgen over het afbetalen van de hoge schulden als de provincies mogen meedelen in de opbrengst van de grondstoffen.
Coup
De rol van het leger blijft ook een probleem. De minister van Defensie, Juwono Sudarsono, heeft een verdubbeling van zijn budget gevraagd. Dit is de prijs die het leger eist om zich buiten de politiek en de economie te houden. Als er aan deze eis niet wordt voldaan zal de kans op een coup toenemen, wordt er in defensiekringen gefluisterd. Ook de onderzoeken naar mensenrechtenschendingen worden door het leger met wantrouwen bekeken.
De voormalig legerleider Wiranto heeft recentelijk in alle toonaarden ontkend dat het leger betrokken was bij het geweld in Oost-Timor. Dit terwijl de bewijzen voor het opscheppen liggen. Intussen hebben de milities zich ontbonden en is er zelfs begonnen met het inleveren van wapens. De kans is klein dat de schuldigen ooit voor het gerecht zullen verschijnen. En dit geldt zeker voor de leidende figuren achter de schermen.
Instellingen
Het grootse probleem is het gebrek aan democratische instellingen. Grote delen van het oude systeem zijn nog intact en worden bestuurd door dezelfde mensen als onder de 'Nieuwe Orde'. Intussen herstelt Golkar zich in een enorm tempo, iets wat een halfjaar geleden onmogelijk leek. Het volk wordt buiten de beslissingen gehouden en krijgt ook geen kans om de democratie te versterken. De elite heeft een verbond gesloten, maar er is geen sociaal verbond met het volk.
Ook op economisch gebied is de bevolking er niet op vooruitgegaan. Het ministerie voor Sociale Zekerheid is zelfs afgeschaft. De taken van het ministerie zijn nu verdeeld over de districten, die weinig ervaring hebben op dit gebied, en religieuze organisaties die de kans aangrijpen om op deze manier kwetsbare mensen aan zich te binden.
Democratie
Een verdere ontwikkeling van de democratie en meer financiële armslag zouden een oplossing kunnen betekenen voor de drang naar onafhankelijkheid in een aantal provincies. Juist de volledige controle waar Jakarta aan vast blijft houden leidt tot steeds luidere roepen om onafhankelijkheid in onder andere Atjeh en Irian-Jaya. Er wordt niet bij stilgestaan dat Indonesië is gegroeid uit de strijd voor vrijheid en democratie tegen het kolonialisme.
Het opleggen van bovenaf van een elitaire vorm van 'democratie' zal niet werken en uiteindelijk het tegendeel bereiken. Zonder betrokkenheid van het volk heeft de democratie in Indonesië weinig of geen kans. Vrije verkiezingen en het importeren van mensenrechten zijn niet voldoende.
Het Indonesische volk heeft met de val van Soeharto en het wegstemmen van Habibie grote stappen gezet die tot een nieuwe maatschappijvorm kunnen leiden. Dit proces kan alleen worden voortgezet als het volk ook doorlopend bij de ontwikkelingen betrokken blijft en de kans heeft om in te grijpen, ook financieel. Helaas lijkt het erop dat deze weg door de elite wordt afgesloten. Een ontwikkeling die in het ergste geval een nieuwe dictatuur kan opleveren.