Indonesische minister ontmoet ballingen

Van een correspondent

De gewijzigde politieke situatie in Indonesië heeft de laatste maanden ook invloed gehad op de Indonesische ballingen in West-Europa en andere delen van de wereld. Nadat President Abdurrahman Wahid in december de ballingen opriep om naar Indonesië terug te keren, stuurde hij op 17 januari de minister voor Recht en Wetten, Yusril Ihza Mahendra naar Nederland om een aantal ballingen te ontmoeten.

De receptie, waarvoor 130 mensen waren uitgenodigd, werd gehouden in de Indonesische ambassade in Den Haag, en was georganiseerd door de Indonesische ambassadeur. Ongeveer 100 mensen namen deel aan de receptie, waaronder ballingen uit Nederland, Frankrijk en Duitsland. Er waren beroemde namen onder de gasten, zoals Sidik Kerpapati, een voormalig jeugdleider en parlementslid. Hij was betrokken bij de onafhankelijkheidsstrijd als leider van de volksmilitie op West-Java.

Journalisten
Er waren ook journalisten en schrijvers bij die op weg waren naar een conferentie in Chili in 1965, toen Soeharto de macht greep. Fransica Vangideu, die voor het persbureau INPS werkte en Oumar Said, de hoofdredacteur van het blad Economie Internationaal, konden niet terug naar hun land. Onder de gasten waren ook Dr. Waru Nomadi, een voormalig student in de Sovjet-Unie en parlementslid, en I. Ihsa, de voormalig algemeen secretaris van het Indonesisch Afro Aziatisch Solidariteits Comité.

Tijdens de receptie hielden een aantal van de gasten, die nog maar kort geleden regelmatig bij de ambassade demonstreerden, emotionele toespraken waarin zij zich beklaagden over de manier waarop zij waren behandeld door het Soeharto-regime en haar ambassadeurs over de hele wereld. Ongeveer 1000 ballingen zijn slachtoffer van Soeharto, maar het aantal slachtoffers in Indonesië zelf loopt in de miljoenen. Tijdens de historische ontmoeting zei minister Mahendra dat iedereen die dat wil nu naar Indonesië kan terugkeren. Ook kunnen slachtoffers de Indonesische nationaliteit en alle burgerrechten terugkrijgen.

Wet
Minister Mahendra beloofde ook dat er een nieuwe wet zal worden gepresenteerd in februari die de besluiten van de militaire en regeringsinstellingen onder Soeharto nietig zal verklaren en de slachtoffers rehabiliteren. De ballingen hopen dat de regering woord zal houden, en eisen dat ook Congresbesluit 25 uit 1967 wordt ingetrokken. Dit besluit verbiedt Marxistische en Communistische organisaties.

Het ziet er nog niet naar uit dat de regering deze laatste eis op korte termijn kan inwilligen. Hiervoor is nog een lange strijd nodig. Vooral Golkar-congresleden zullen al het mogelijke doen om het verbod te behouden.
De huidige krachtsverhoudingen maken een snelle verandering praktisch onmogelijk.

Bezoek
President Wahid kwam op 2 februari naar Nederland voor een kort bezoek dat onderdeel uitmaakt van een tour langs een aantal landen. Hij had gesprekken met de Nederlandse regering en er zijn een aantal eisen uit de Indonesische gemeenschap naar voren gekomen, die er op zijn gericht om de relatie tussen Nederland en Indonesië te verbeteren.
Nederland werd gevraagd om 17 augustus te erkennen als de Indonesische Onafhankelijkheidsdag. Verder moet Nederland zich verontschuldigen voor haar kolonialistisch verleden in Indonesië en voormalig president Soekarno erkennen als voorvechter voor de Indonesische bevrijding. Ook is er meer economische samenwerking nodig, ondermeer bij het winnen van bodemschatten en grondstoffen onder de zeebodem.

Machtsstrijd
In Jakarta is president Wahid verwikkeld in een machtsstrijd met wat hij de "duistere machten" noemt. Er komen meer en meer bewijzen dat de recente rellen in Atjeh, Ambon en Lombok mede waren georganiseerd door aanhangers van Soeharto en Habibie. Tijdens het geweld waren oud-officieren aanwezig die als provocateurs worden gezien. De provocateurs willen druk op de regering zetten, omdat ze vrezen hun oude machtsbasis te verliezen. De rellen op Lombok waren een uitvloeisel van het geweld op de Molukken.

Na een moslim-demonstratie voor solidariteit met de moslims op Ambon vielen vooral jonge moslims christelijke kerken en huizen aan. Zij staken een aantal kerken in brand en er werd veel schade aan winkels en woonhuizen aangericht. Het geweld volgt op de oproep door moslim-fundamentalisten om een Jihad, een heilige oorlog, te beginnen. De voormalige machthebbers, maar ook fundamentalistenleiders zijn al geruime tijd bezig bevolkingsgroepen tegen elkaar op te hitsen. In de huidige situatie is dit niet moeilijk, met alle gevolgen van dien.

Pensioen
Intussen is president Wahid bezig om de macht van het leger binnen de regering verder in te perken. Er zijn plannen om een aantal ministers, waaronder de voormalig legerleider Wiranto, die nog steeds een militaire rang heeft, met pensoen te sturen. Wahid hoopt op deze manier de banden van de ministers met het leger door te snijden.

Het is niet uitgesloten dat er de komende tijd meer provocaties zullen volgen. De roep om actie tegen hoge officieren in verband met mensenrechtenschendingen wordt steeds luider. Meer en meer officieren beginnen voor hun positie te vrezen en de bewijzen die nu boven water komen geven de regering de mogelijkheid om de schuldigen voor het gerecht te brengen. Er zijn plannen om hiervoor een speciale rechtbank op te zetten. Het probleem is wel dat deze rechtbank alleen toekomstige zaken zal behandelen. Misdaden uit het verleden zullen dan worden verwezen naar een soort waarheids- en verzoeningscommissie zoals eerder in Zuid-Afrika werd opgezet. Mensenrechtenactivisten zijn hier niet tevreden mee, en hebben de regering gevraagd de geplande rechtbank zo in te richten dat aanklachten van de laatste 15 jaar kunnen worden onderzocht en de schuldigen berecht.

Verenigde Naties
Het ziet er overigens naar uit dat Indonesië niet alleen over dit soort zaken kan beslissen. Het team van de Verenigde Naties dat het geweld in Oost-Timor van vorig jaar heeft onderzocht houdt het leger in grote mate verantwoordelijk voor de chaos die volgde op het onafhankelijkheidsreferendum. Het team heeft 170 getuigen gehoord en wil een internationaal tribunaal laten oprichten om de schuldigen te berechten.

Dit heeft een woedende reactie uit Jakarta opgeleverd. Indonesië wil de processen in eigen hand houden en is tegen een internationaal tribunaal. Volgens een regeringswoordvoerder in Jakarta is de informatie, verzameld door de VN, onvolledig en éénzijdig.

Atjeh
Op 25 januari bezocht president Wahid Atjeh, in een poging om een eind te maken aan het geweld in de provincie. Tijdens zijn bezoek verklaarde Wahid het vissersdorp Sabang tot een vrijhaven en een belasting-vrije zone. Het gebied verloor deze status in 1986 op bevel van Soeharto. Wahid hoopt met financiële en economische maatregelen de rust in Atjeh te herstellen.
Helaas nog zonder succes. Kort na het bezoek waren er nieuwe gevechten tussen het leger en de onafhankelijkheidsstrijders. Hierbij kwamen zeven mensen, waaronder een politieman, om het leven. Ook waren er een groot aantal gewonden.