Politiek einde Wiranto

Van een correspondent

De machtsstrijd tussen de Indonesische president Abdurrahman Wahid en de voormalige legerleider generaal Wiranto is bijna ten einde. Tijdens zijn Europese tour riep Wahid Wiranto op om zich uit de regering terug te trekken. Dit nadat Wiranto, de coördinerend minister voor Politiek en Veiligheid, was genoemd in het rapport van de onderzoekscommissie, die de mensenrechtenschendingen in Oost-Timor, na het referendum van vorig jaar, heeft onderzocht. Bij zijn terugkomst in Jakarta schorste hij Wiranto, na enig geharrewar, uit zijn functie. Wiranto heeft de schorsing geaccepteerd.

Wiranto wordt, samen met 32 anderen, verantwoordelijk gehouden voor het bloedvergieten dat op de stemming voor onafhankelijkheid volgde, omdat hij niets heeft gedaan om het geweld te voorkomen.

Beloning
Wiranto weigerde om zich terug te trekken. Hij maakte duidelijk dat hij eerst met de president zelf wilde spreken die op 13 februari naar Indonesië terugkeerde. Wahid heeft gezegd dat, als Wiranto voor het gerecht moet verschijnen en schuldig wordt bevonden hij er persoonlijk voor zal zorgen dat de voormalig legerleider amnestie krijgt. Dit geldt niet voor de andere personen, waaronder veel officieren, die in het rapport zijn genoemd. Voor Wiranto maakt Wahid een uitzondering in verband met een incident uit het Soeharto-tijdperk. Van Soeharto kreeg Wiranto in 1997 de opdracht om Wahid en PDI-P-leider Megawati Soekarnoputri uit de weg te ruimen. Wiranto heeft deze opdracht niet uitgevoerd, en wordt hiervoor nu beloond.

Coup
De verwachting is dat Wiranto uiteindelijk het aanbod van Wahid zal accepteren. Hij kan ook weinig anders, omdat hij vanuit de strijdkrachten geen echte steun meer krijgt. Een aantal generaals, waaronder ook de leider van de strijdkrachten, Admiraal Widodo, heeft openlijk gezegd dat ze een couppoging door Wiranto-aanhangers niet zullen tolereren. De generaal die verantwoordelijk is voor Jakarta, generaal Riyacudu ging nog verder. Hij gaf aan dat hij en zijn soldaten zullen vechten tegen de aanhangers van Wiranto als dit nodig mocht zijn.

Het komt er in feite op neer dat Wiranto de strijd om de macht heeft verloren. Volgens Wahid staat 90 procent van het leger achter zijn presidentschap. Hij is er van overtuigd dat hij de overige 10 procent ook nog aan zijn zijde zal kunnen krijgen in de komende tijd. Wahid, beter bekend als Gus Dur, blijft ook vasthouden aan zijn beslissing dat de schuldigen voor het bloedvergieten in Oost-Timor in Indonesië moeten worden berecht. Hij wil op deze manier bewijzen dat Indonesië dit soort zaken zelf kan oplossen, zonder tussenkomst van de Verenigde Naties, die voorstander zijn van een internationaal tribunaal.

Gus Dur in Europa
Van eind januari tot 13 februari bezocht president Wahid een aantal Europese landen waaronder Zwitserland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Nederland, Duitsland en Italië. Verder bezocht hij India en sloot hij zijn tour af in Zuid-Korea.
Het doel van de bezoeken was om aan de wereld duidelijk te maken dat Indonesië veranderd is. Dat het nu gaat om een democratisch land, weliswaar met een relatieve democratie. Ook zocht Wahid steun om de economische crisis, een erfenis van het Soeharto-tijdperk, te overwinnen.

Bezoek aan Nederland
Het bezoek aan Nederland, dat op 3 februari begon, werd door de Nederlandse regering als een bijzondere gebeurtenis gezien. Wahid was de tweede Indonesische president die Nederland bezocht, na Soeharto in 1970. President Soekarno heeft Nederland nooit bezocht, omdat de banden met Nederland na de onafhankelijkheid slecht waren. Nederland bleef koloniale macht uitoefenen over Indonesië tot in 1955 het Ronde Tafel Conferentie-Verdrag werd opgezegd. Tot 1962 handhaafde Nederland nog de bezetting van West-Papua.

Het bezoek van Wahid heeft de relaties tussen Nederland en Indonesië genormaliseerd. Ook heeft Nederland 100 miljoen gulden aan Indonesië geschonken. Op zich een laag bedrag, dat vooral een symbolische waarde heeft. Wahid gaf aan dat hij van Nederland wil leren, vooral op het gebied van de burgerlijke democratie en de scheiding van kerk en staat. Hij maakte duidelijk dat hij inspiratie zoekt.

Molukken
Op het gebied van het geweld op de Molukken liet Wahid blijken dat Nederland hier deels de schuld voor draagt. Tijdens het koloniale tijdperk gaf Nederland de christenen in de Molukken een aantal privileges die de moslimbevolking niet had. Soeharto werkte net andersom en gaf de moslims meer macht. De woede en frustratie die dit alles heeft opgewekt speelt een grote rol in het huidige geweld dat aan 2000 mensen het leven heeft gekost. Meer dan tienduizend mensen zijn gewond geraakt.

De Molukkers in Nederland demonstreerden op het Malieveld in Den Haag tijdens het bezoek van Wahid. Maar de demonstratie van ongeveer 2000 mensen, georganiseerd door het RMS, dat streeft naar een onafhankelijke Molukse staat, had een vriendschappelijke boodschap voor Gus Dur. Het kwam neer op een waarschuwing om toch vooral waakzaam te blijven. De RMS is een organisatie van bannelingen, met weinig aanhang onder de bevolking op de Molukken. De situatie in het gebied, en vooral op Ambon blijft instabiel. Wel zijn er pogingen tot verzoening. De moslim- en christelijke gemeenschappen hebben gezamenlijk de eerste stenen gelegd voor de wederopbouw van een kerk en een moskee die tijdens het geweld zijn verwoest.

Atjeh
Tijdens zijn bezoek aan Nederland onthulde president Wahid dat er onderhandelingen gaande zijn tussen de Indonesische regering en de Atjeh Merdeka (GAM), de onafhankelijkheidsbeweging in Atjeh. Volgens Gus Dur zijn er mogelijkheden tot een oplossing en hij hoopt dat er in april een doorbraak zal plaatsvinden.

De Atjeh Merdeka-leiders, die zich in Zweden bevinden, hebben ontkend dat er onderhandelingen gaande zijn, maar het is niet duidelijk hoeveel invloed zij hebben op de gebeurtenissen in het gebied. Duidelijk is wel dat er nog steeds gevechten zijn tussen het leger en politie en de Atjeh Merdeka. Het leger heeft de aanvallen opgevoerd en er zijn aan beide kanten slachtoffers gevallen. Over een referendum, zoals eerder was voorgesteld, wordt op dit moment niet meer gesproken.

Soeharto beschuldigd
De Indonesische procureur-generaal Marzuki Darushman heeft officieel bekendgemaakt dat oud-president Soeharto een verdachte is in een corruptie-onderzoek. Soeharto zou op 14 februari worden verhoord over corruptie bij een aantal charitatieve instellingen die onder zijn leiding stonden. Het is de eerste keer dat Soeharto als een verdachte wordt behandeld. Voor de verkiezingen liet Habibie het corruptie-onderzoek stilleggen, zogenaamd omdat er gebrek aan bewijzen was.
Advocaten voor de 78-jarige ex-president protesteerden onmiddellijk dat zijn gezondheid een verhoor niet toe zou laten. Het onderzoek naar de activiteiten van de instellingen werd in december heropend, en Darushman zei toen al dat hij er Soeharto van verdacht grote sommen geld van de instellingen achterover te hebben gedrukt.
Het geld kwam uiteindelijk terecht in de zakken van de Soeharto-familie. Het onderzoek zal nu verder worden uitgebreid. President Wahid heeft gezegd dat als Soeharto schuldig wordt bevonden hij amnestie zal krijgen als hij berouw toont en het gestolen geld teruggeeft.