Kosovo: het verhaal van Zoran Andjelkovic over de etnische zuivering

"Elke dag doodt het UCK een Serviër. Wat doet de NAVO?"

Door Michel Collon (in Kosovo)

Zoran Andjelkovic (41 jaar) is professor economie en voorzitter van het Centrum voor Vrede en Verdraagzaamheid in Kosovo. Hij helpt Servische slachtoffers van de etnische zuivering. Hij publiceerde onlangs een nauwkeurig en scherp dossier over de vervolgingen tegen Serviërs, zigeuners en andere minderheden: "Days of terror". Zijn getuigenis is verschrikkelijk.

Is het Centrum voor Vrede en Verdraagzaamheid opgericht ter verdediging van de Serviërs?
Zoran Andjelkovic. Nee, het ontstond in de zomer van 1998 om de goede verstandhouding tussen de verschillende nationaliteiten te promoten. Onze eerste actie was in september '98, toen we humanitaire hulp boden aan de Albanezen die wegvluchtten uit de streek Decani, vanwege de botsingen tussen de UCK-separatisten en de politie. We hielpen hen naar huis terug te keren.

En sinds de NAVO Kosovo bezet...
Zoran Andjelkovic.
De Serviërs hebben niemand meer die hen helpt. Geen regering, geen leger, geen politie. Ze konden zich alleen wenden tot de Kfor. Maar als ze die ter hulp riepen, gooiden de Albanese tolken de telefoon meteen dicht.

Zijn er eigenlijk nog Serviërs?
Zoran Andjelkovic.
Dat hangt van de streek af. In de grote steden in het zuiden zoals Pec, Prizren en Decani zijn er geen meer, nee. Ze zijn allemaal verjaagd. Er zijn nog een paar dorpen over, die helemaal geïsoleerd zijn en omsingeld. En Orahovac, een grote enclave, zeg maar een getto waar tweeduizend Serviërs opgesloten zitten, afgesloten van alles. Gisteren hoorde ik dat er weer twee huizen in brand werden gestoken, in de enclave zelf. Het UCK wil hen volledig vernietigen. De Servische bevolking is de laatste maanden met de helft geslonken. (Dit gebied wordt door Nederlandse troepen 'bewaakt'!, red. Man.)

Bij Gnjilane, in de Amerikaanse sector, zijn er nog een paar honderd Serviërs in de dorpen. Gisteren zijn er weer twee vermoord. In de rug geschoten toen ze naar een benzinestation probeerden te gaan.

In de hoofdstad Pristina woonden 40.000 Serviërs. Nu nog nauwelijks 400. Die zitten al maanden opgesloten in hun appartementen, ze durven hun huis niet uit te komen.

Mitrovica is nog de enige multi-etnische stad. Dat is de enige streek, ongeveer éénzesde van Kosovo, waar de Serviërs standhouden. Maar het UCK wil hen ook daar verjagen om de zuivering van heel de provincie te voltooien.

Wellicht omdat de rijke Trepca-mijnen hier liggen?
Zoran Andjelkovic.
Zeer zeker. De mijnen liggen in het zuidelijke (Albanese) gedeelte van Mitrovica. Maar de onontbeerlijke verwerkende fabrieken liggen in het noorden. Het UCK wil het geheel controleren.

Maar de NAVO wilde toch een multi-etnisch Kosovo?
Zoran Andjelkovic.
Ik denk dat er een enorme inspanning van verdraagzaamheid nodig zal zijn om tot een multi-etnisch Kosovo te komen. (Mijn gesprekspartner krijgt een telefoontje, hij vertelt me...) Zie hier, de Kfor is net de Servische Universiteit van Mitrovica binnengevallen. Ze hebben ramen en deuren geforceerd, documenten vernield. Er is een grote betoging van het UCK aangekondigd. Ik vrees het ergste.

Uw werk lijkt een moeilijke opgave.
Zoran Andjelkovic.
(Afwezige blik, lange stilte) Ja. Het is als een lange foltering, elke minuut valt er een druppel op je hoofd. Ik ken mensen die vermoord werden nadat ik hen had overtuigd om hier te blijven. Leef daar maar eens mee.

Beschermt de Kfor de Serviërs niet?
Zoran Andjelkovic.
Ik troonde generaal Jackson mee naar verschillende bijeenkomsten van Serviërs. Hij luisterde naar hun klachten maar deed niets.
De Kfor had een groot aantal Serviërs in Pristina kunnen houden, gewoon door een paar gebouwen te beschermen. Dat heb ik gevraagd en Jackson antwoordde: "Ik heb geen soldaten voor elk gebouw." Toen veel Serviërs vermoord werden of verjaagd, zei ik hem: "Nu zijn er nog slechts 50 gebouwen over die u moet beschermen, dat is twee soldaten per gebouw! "Hij antwoordde agressief: "Ik kan niet elke Serviër beschermen." Hij heeft er geen enkele beschermd.

Treft uw kritiek de hele Kfor?
Zoran Andjelkovic. Toen twee terroristen een gebouw in Pristina aanvielen, traden twee Britse Rode Baretten op, ze doodden twee aanvallers. Wel, ze hebben Kosovo direct moeten verlaten. Hun minister Cook wil hen voor het gerecht brengen. Vorige donderdag was er een Britse officier, wiens naam ik niet kan zeggen, die in mijn bijzijn erkende dat het UCK op onwettelijke manier vijftigduizend wapens had behouden. Als de officieren een boek over Kosovo mochten schrijven, dan zou dat het ergste zijn wat er ooit geschreven werd.

Kortom, de NAVO is niet echt een vredesmacht...
Zoran Andjelkovic.
Het is erg moeilijk een vuur te blussen dat je zelf hebt aangestoken. Bij de onderhandelingen van Rambouillet (begin '99) zei men dat Joegoslavië werd aangevallen om een politieke oplossing op te leggen. Vandaag spreekt niemand nog van een politieke oplossing. Niemand spreekt nog van Rambouillet.
Ze zeiden dat ze vochten voor de Mensenrechten maar vandaag worden de meest elementaire rechten van de Serviërs vertrapt. Recht op gezondheid? Ze kunnen niet terecht in de ziekenhuizen, die zijn voorbehouden voor Albanezen. Recht op onderwijs? Twintigduizend Servische studenten werden verjaagd. Recht op je eigen taal? In Pristina word je neergeschoten als je Servisch praat! En het recht op leven! Elke dag wordt er een Serviër vermoord door de terroristen van het UCK. Achthonderd mensen werden ontvoerd. Hoeveel van hen heeft de Kfor teruggevonden? Geen enkele!

Krijgt ze de UCK niet onder controle, dan?
Zoran Andjelkovic.
Ze wil dat gewoon niet! Waar het UCK er niet in slaagde de Servische arbeiders uit de fabrieken te verjagen, heeft de Kfor dat op zich genomen. Ze hebben de fabrieken onder controle genomen "omdat er problemen te regelen vallen". De eerste dag trokken ze binnen met de Albanezen in hun kielzog. De tweede dag zeiden ze: "Het is gesloten totdat wij beslissen wie er hier mag werken." En de derde dag installeerden ze een nieuwe directeur en nieuw personeel...

Hoe ziet u de toekomst van Kosovo?
Zoran Andjelkovic.
(zucht diep) Daar kan niemand op antwoorden

Michel Collon, Solidair-journalist en auteur van Blufpoker, is aanwezig op 25 maart in buurthuis Verzet, Hembrugstraat 156, Amsterdam, om 19.30 uur, op uitnodiging van het comité 'NAVO NEE'. De Videofilm "Onder de bommen van de NAVO, 15 Belgen in Joegoslavië", is verkrijgbaar bij het comité "NAVO NEE": tel. 070-3603676. "Het UCK wachtte op de bombardementen als steun voor hun gewapende aanval"

U was hier tijdens de grote uittocht van de vluchtelingen, de eerste dagen van de oorlog. Hoe legt u die uit?
Zoran Andjelkovic.
Voor de bombardementen al was ik bang voor de gevolgen ervan. Niet zozeer de vernietiging van de huizen, dat valt al bij al nog mee overigens, maar de chaos en de conflicten tussen de mensen.
Het UCK wachtte op de bombardementen als een steun voor hun eigen gewapende aanval om de steden te bezetten. Dat was logisch. Zoals het ook logisch was dat de Joegoslavische politie en het leger hen niet konden laten begaan en dat de burgers tussen twee vuren kwamen te zitten. Dat is ook gebeurd. Het verschijnen van gewapende bendes was onvermijdelijk in de verwarring en de woede die de bombardementen opwekten.
Toen het UCK inzag dat het de oorlog niet kon winnen, gaf ze het bevel te vertrekken. Om het terrein vrij te maken voor de bombardementen. En om een 'humanitaire ramp' te kunnen inroepen.

Dus is het waar dat Serviërs in die eerste dagen Albanese burgers hebben aangevallen...
Zoran Andjelkovic.
Ja, dat is waar. In die periode liet de Joegoslavische staat 1.623 mensen dagvaarden wegens misdaden. Daar kun je verslagen van natrekken in de Joegoslavische kranten. De bombardementen, de orders van het UCK en de plaatselijke misdaden zijn drie factoren die sterk hebben bijgedragen tot de exodus.