Mozambique doodarm. Hoe komt dat?

Van de redactie buitenland (*)

Begin februari viel in het zuiden van Mozambique in vier dagen tijd evenveel regen als in Nederland in een heel jaar. Het land staat nu voor de zware taak van de heropbouw. Zonder hulp is dat onmogelijk.

Mozambique is doodarm, 12 miljoen van de 18 miljoen inwoners leven onder de armoedegrens. Eén kind op vijf haalt zijn vijfde verjaardag niet. Eén kind op de twee heeft groeiachterstand ten gevolge van ondervoeding. Eén kind op twee kan niet naar school. Vier op tien Mozambikanen hebben geen zuiver water of sanitaire voorzieningen. Het land telt drie dokters per 100.000 inwoners.

Hoe komt dat?

Miskende genocide
Eeuwenlang was Mozambique een kolonie van Portugal, een doorvoerhaven om de rijkdommen uit Afrika weg te slepen. Pas in 1976 werd het land onafhankelijk, na een lange bevrijdingsstrijd onder leiding van het Frelimo. Het nieuwe, nationalistische en progressieve regime begon het land te ontwikkelen. Gezondheidszorg en onderwijs werden prioriteiten. Maar die werden al snel het doelwit van de extreem-rechtse rebellen van het Renamo.

Met de steun van het toenmalige apartheidsregime van Zuid-Afrika en van de Verenigde Staten ontketende het Renamo een nietsontziende terreur tegen de bevolking. Ze vernielden honderden dorpen, gezondheidsposten en scholen. Ze verminkten tienduizenden dorpelingen: afgesneden neus, oren of lippen, afgehakte armen of benen. Toen in 1992 een vredesakkoord totstandkwam, was de uiteindelijke balans: één miljoen doden en vijf miljoen vluchtelingen. Een van de grootste, gruwelijkste en minst bekende volkerenmoorden van de 20ste eeuw.

Ondertussen groeide de schuldenlast: elke week betaalt Mozambique 1,4 miljoen dollar aan buitenlandse banken. Dat is meer dan het budget voor gezondheid en onderwijs samen. Het Internationaal Muntfonds en de Wereldbank leggen het land al twaalf jaar lang draconische besparingen en privatiseringen op. Begin dit jaar nog weigerden zij schuldverlichting voor Mozambique, omdat het de opgelegde maatregelen niet strikt uitvoert. De vraag aan het Nederlandse volk om een paar centen op een girorekening te storten is nodig en juist, maar zou gepaard moeten gaan met een poging om de schuldenlast kwijt te schelden. Horen we daar de media over?

Omkeren
In de wereld is nog nooit zoveel rijkdom geproduceerd als vandaag. De middelen zijn aanwezig om voor iedereen voldoende welvaart te creëren. Maar de kloof tussen arm en rijk, tussen Noord en Zuid is groter dan ooit. Van de zes miljard mensen op aarde hebben er nauwelijks 500 miljoen het goed. De overige 5,5 miljard zijn behoeftig. Slechts één kind op tien groeit op in relatieve welvaart. Multinationals, banken, beurzen en hun politieke vrienden bepalen het lot van de wereld. Hoe anders zou het zijn als de gewone mensen het voor het zeggen hadden? Als de economie niet voor de winst van enkelingen zou draaien, maar voor de behoeften van iedereen?

(*) bewerking van een artikel van Bert de Belder in Solidair 13/2000.