100 jaar GVB

Is de cirkel rond?

Door Job Pruijser (*)

Het Gemeentevervoerbedrijf van Amsterdam ontstond in 1900, toen de gemeente het particuliere vervoerbedrijf Amsterdamse Omnibus Maatschappij overnam. Het verzorgde met paardentrams het personenvervoer in de stad. De elektriciteit was in opkomst en dat vergde grote investeringen. De Amsterdamse kapitalisten eisten dat het vervoer van de arbeiders naar de bedrijven gegarandeerd zou zijn. Dat konden de private vervoersonderneming en de vrije markt niet aan! Het werd dus een taak voor de kapitalistische overheid.

Gaandeweg werd goed openbaar vervoer een noodzakelijke publieke voorziening, met enorme maatschappelijke betekenis, waar de arbeidersklasse zèlf groot belang bij heeft. En nu vertelt de 'GVB 100 jaar'-brochure dat de cirkel rond is met "een eeuw openbaar vervoer". Op weg naar het einde? Een volwaardige marktgerichte onderneming moet het worden, verzelfstandigd dus, "die trend is internationaal al ingezet". Een mijlpaal in het proces, zegt de brochure, maar waarheen?

De ondernemingsraad heeft ernstige waarschuwingen geuit voor de gevolgen van deze 'externe verzelfstandiging'. En het personeel is meerdere malen in actie gekomen. Deze verzelfstandiging leidt onvermijdelijk tot privatisering; er is geen weg terug. Het GVB zal uiteindelijk als een rijpe appel in handen vallen van binnen- of buitenlandse speculanten. De commercie in het openbaar vervoer terugbrengen betekent dat het doel niet anders kan zijn dan: het met zoveel mogelijk winst vervoeren van mensen. In plaats van: het vervoeren van zoveel mogelijk mensen!

Ieder weldenkend mens wijst naar z'n voorhoofd bij de suggestie van privatisering van de brandweer, want branden dienen geblust te worden! Zelfs als er geen winst mee gemaakt wordt!

Vergelijk ook het postkantorenbeleid van de PTT of het telefooncellenbeleid of het kabelnet. Er dreigen dus: opheffen onrendabele lijnen, niet rijden op stillere uren, tariefsverhogingen, opheffen van haltes en frequenties verslechteren, beknibbelen op de veiligheid van personeel en passagiers. En niet te vergeten: het verslechteren van de arbeidsvoorwaarden van de GVB-ers. Het besluit tot externe verzelfstandiging is door de Gemeenteraad genomen, dat is niet terug te draaien: op weg dus naar privatisering. Als de GVB-brochure het heeft over "een nieuwe eeuw GVB" dan handelen directie en gemeentebestuur daar niet naar!

Men kan rekenen op felle strijd tegen elke verslechtering; dat heeft het strijdbare GVB-personeel meer dan eens bewezen. En nu is er ook het 'comité van verontruste passagiers', dat al van zich liet horen tijdens de strijd voor de tramconducteurs in mei jl. De passagier heeft belang bij hoge frequenties, een dicht netwerk, betaalbare prijzen en voldoende veiligheid, zoals comité én vakbonden stellen.

(*) In een aantal artikelen zal Manifest aandacht besteden aan het honderdjarige GVB.