1 september 1941: Omsingeling heldhaftig Leningrad

Door Hein van Kasbergen

De opheffing van de blokkade werd bekendgemaakt op 27 januari 1944, daarna was de stad nog drie weken door de vijand ingesloten. Het beleg duurde 900 dagen. Het was het langste beleg van de moderne geschiedenis ooit en tevens het gruwelijkste uit de hele geschiedenis. De tragedie van Leningrad telde ongeveer een miljoen doden, bijna eenderde van haar inwoners kwam om het leven.

Begin september '41 was Leningrad over land volkomen geïsoleerd door omsingeling van de Duitse troepen. Het voedseltekort werd naarmate de omsingeling voortduurde steeds nijpender. Het was de tactiek van de Nazi's om alle inwoners te laten verhongeren. Ook waren er dag en nacht bombardementen. Op 7 november 1941, de dag van de herdenking van de Oktoberrevolutie, die in het toenmalige Sint- Petersburg, nu Leningrad begon, gooide de Nazi's uit vliegtuigen pamfletten met de tekst "vandaag bombarderen wij, morgen begraven jullie".

Dat niet alle inwoners van Leningrad zijn omgekomen, is te danken aan de partijorganisatie van de C.P.S.U.(Communistische Partij van de Sovjet-Unie.). Alleen in de C.P.S.U kon de intelligentsia met haar historische en literaire associaties uit haar verleden, samensmelten met de grote proletarische en revolutionaire traditie van de arbeidersklasse. De Partij speelde een zeer belangrijke rol onder de bewoners van Leningrad: ten eerste door de rantsoenen zo eerlijk mogelijk te verdelen in zeer moeilijke omstandigheden; ten tweede door op grote schaal de civiele verdediging van de stad te organiseren; ten derde door het mobiliseren van diegenen die moesten houthakken en turfsteken, enz.; en ten vierde door diverse reddingswegen te organiseren door de vijandelijke linies. Niet onvermeld dient te blijven de heldhaftige strijd van het Rode Leger onder Maarschalk Zjoekof, hij reorganiseerde de verdediging van Leningrad en legde de basis van de uiteindelijke overwinning. Uit een gesprek met de heer Semjowitch, directeur van een bedrijf voor optische instrumenten, bleek dat hij het nog steeds niet begrijpt dat mensen over zoveel wils- en geestkracht kunnen beschikken."Op een of andere manier wisten de mensen dat ze doodgingen. Ik herinner me een van onze oude arbeiders, die hier het kantoor binnenstrompelde en tegen me zei: "Kameraad chef, ik heb een verzoek: ik ben een van uw oude arbeiders, u bent altijd een goede vriend van me geweest en ik weet dat u niet zult weigeren, ik zal u daarna niet meer lastig vallen Ik weet dat ik vandaag of morgen doodga, mijn gezin is er heel slecht aan toe en zal niet sterk genoeg zijn om voor een begrafenis te kunnen zorgen. Wees een vriend en laat een doodkist voor me maken en stuur die naar mijn gezin, dan hoeft zij daar niet over te tobben. U weet hoe moeilijk het is om aan zoÆn kist te komen." "Dergelijke verzoeken vonden elke dag plaats. Hoeveel arbeiders kwamen hier niet binnen om te zeggen: "Chef, vandaag of morgen ga ik dood." Dan stuurden we ze naar het fabrieksziekenhuis, waar ze desondanks stierven. De mensen aten alles wat maar enigszins eetbaar leek. Bijvoorbeeld veevoer en minerale olien, die altijd eerst gekookt werden, en timmermanslijm. Men probeerde zich op de been te houden met heet water en gist. Van de 5000 man die hier werkten, zijn er honderden gestorven, waarvan velen in de fabriek. Menigeen sleepte zich naar de fabriek, strompelde naar binnen en stierf. Overal lagen lijken. Maar er waren er ook die thuis stierven, samen met andere leden van het gezin. Geloof me, het doet pijn om over al die dingen te praten."

Dagrantsoenen november 1942