(Klassen)misdaad zonder boete

Door Anna Ioannatou

Het tragische 'ongeluk' met de veerboot 'Samina Express' bij het Griekse eiland Paros van een paar weken geleden is misschien op het moment van verschijnen van dit nummer al grotendeels vergeten, als één van de ongelukken in de lange reeks die het vervoer kent en beslist niet alleen in Griekenland. Het is begrijpelijk dat in het land zelf de discussie erover nog wel zal aanhouden, ondanks de pogingen het gebeurde zo snel mogelijk in de welbekende doofpot te doen belanden.

Dit laatste is dit keer wat moeilijker, want het grote aantal doden (...) heeft een grotere schok bij de bevolking teweeggebracht dan tevoren. De afgelopen tien jaar zijn er heel wat botsingen op zee geweest: scheepsbranden en gezonken boten waren niet echt aan de orde van de dag, maar het gaat wel die kant op. Wie gestraft is en hoe, is onbekend, als er al sprake is van aansprakelijkheid. Daarom is het goed de hele kwestie ongelukken in een algemeen daglicht te stellen.

Wie, o wie zijn de schuldigen?

Als eersten worden diegenen in staat van beschuldiging gesteld, die de laatste (en zichtbare) schakel in de keten zijn: de bemanning. En dat blijft bij de publieke opinie hangen: de 'menselijke' fout.

De eerste machinist van de 'Samina Express' had een paar dagen voor de ramp een schriftelijke aanklacht ingediend bij de Minoan Flying Dolphins Hellas Ferries, waarin hij verklaarde het uiterst gevaarlijk te vinden nog te blijven werken op het betrokken schip vanwege de algemene toestand, waarin het verkeerde, en vooral vanwege de slechte staat van de machines. Hij verzocht het ministerie van Koopvaardij het door hem aangedragen bewijsmateriaal te onderzoeken. Verder klaagde hij de arbeidsomstandigheden van de bemanning aan, die aan vroegere slechte tijden doen denken vanwege de baas-slaafrelatie, zo schreef hij. Alsof er niets aan de hand was, werd het schip toch zeewaardig bevonden door een regeringscommissie...

Dodelijke(!) concurrentie en bedrijfsrisico's

De kustvaart wordt in Griekenland de laatste jaren steeds meer gemonopoliseerd. Op de drempel van het jaar 2000 stuurde de president van 'Minoan Lines' de volgende boodschap de wereld in: "Om aan de verscherpte concurrentie tegemoet te komen en ons zeer snel aan te passen aan de eisen des tijds moeten we constant innoveren en risico's nemen en dat is het fundament van de strategie van ons bedrijf."

Tegenover deze uitingen stellen we de woorden van de voorzitter en de eerste secretaris van de Panhelleense Unie van Koopvaardijmachinisten, woorden die onthullend zijn voor de oorzaken van de tragedie: "Twee jaar geleden zijn de Griekse kustvaartmaatschappijen een harde concurrentiestrijd aangegaan met de schepen van de multinationale bedrijven. Communautaire Verordering 3577/92 gaf het groene licht hiervoor. Via deze verordening heeft Griekenland niet meer alleen het recht haar zeeën te controleren en haar soevereine rechten te beschermen. Via allerhande fusies en bedrijfsopheffingen, waarbij de regering alleen maar toeschouwer was, zijn er nu nog drie reuzen over: Minoan Lines, ANEK en Attica Enterprises." En verder: "De concurrentie is nu nog meedogenlozer geworden," zo onderstreepten bovengenoemden, "deze drie bedrijven hebben gedurende het hele zomerseizoen - gesteund door het ministerie van Koopvaardij - het bestaande institutionele kader aan hun laars gelapt, om hun superwinsten en hun vloot nog eens te vergroten. Ze hebben het aantal toegestane passagiers overschreden, dienstroosters, aankomst- en vertrektijden naar willekeur gewijzigd, bemanningen overbelast, hun salaris drastisch verminderd en wat dies meer zij. Zo had de 'Express Samina' die bewuste avond havens aangedaan van de 'Express Apollo' om passagiers op te halen, want 'Minoan Lines' annuleerde eenvoudig eigenmachtig een dienst van de laatste, omdat te weinig passagiers geboekt hadden."

En de veelbesproken ouderdom van de schepen? Die mag gemiddeld 32 jaar zijn van die schepen, die de concurrentie tussen de drie grote bedrijven op zich nemen. De minister van Koopvaardij, Christos Papoutsís (voormalig EU-commissaris), had trouwens afgelopen juni persoonlijk besloten de diensttijd van die oude boten met 40 procent te vermeerderen!

Dat de grote reders en scheepseigenaren geen cent geven om mensenlevens moge blijken uit de voorstellen, die uit de rederswereld komen inzake de verandering van het institutionele kader: geen grenzen meer aan de ouderdom van de schepen, onbegrensd inzetten van sterk verouderde boten, ongeacht de weersomstandigheden.

Het onschuldige ketelbinkie

Het Persbureau van de Communistische Partij maakte gewag van nog een misdaad, waarvoor de regering volledig verantwoordelijk te stellen is, omdat het ministerie van Koopvaardij de reders ruggesteunde. De winsten van het rederskapitaal gingen vóór mensenlevens.

Een Griekse journalist noemde de regering 'het ketelbinkie' van de grote reders. De minister van Perszaken verklaarde, dat je geen minister kunt beschuldigen, als een dienst niet goed haar werk doet (Het lijkt Kok wel tijdens het Bijlmerdebat, nvdr). Begrijpelijk, want waarom zou je diegenen die de staat besturen verantwoordelijk stellen? Immers, die staat is er om de schuldige groten uit de industriële en rederswereld goed te praten. Het is hún overheid. Waarom toch zou mijnheer Papoutsís, wiens ministerie het certificaat van zeevaardigheid uitgaf voor de 'Express Samina', verantwoordelijk zijn (en bij de ramp in Enschede het stadsbestuur, nvdr)? Voor de uitlevering van Öcelan was immers de premier ook al niet verantwoordelijk! Van essentieel belang is wat de minister van Perszaken eind september zei: "Ons beleid inzake de kustvaart is beoordeeld tijdens de verkiezingen van april."

Deze opmerking is niet echt bij de publieke opinie terechtgekomen, want hij werd nou niet direct rondgebazuind. Pijnlijk duidelijk is het echter wel voor de goede verstaander, hoe verkiezingsuitslagen misbruikt kunnen worden voor het legaliseren van alle mogelijke vormen van willekeur.