Een beetje groen in het rood?

Een cursus over ecologie en marxisme aan de Marxistische Winteruniversiteit

De marxisten houden zich niet bezig met het milieu, zo beweren veel groenen. De ergste milieurampen deden zich trouwens voor in de socialistische landen, zeggen ze. Terwijl er een wereldtop over het broeikaseffect doorgaat in Den Haag en de gekke koeien elke dag in het nieuws zijn geeft de Marxistische Winteruniversiteit een cursus ecologie. Meer dan meedrijven op de stroom?

Door Maria McGavigan

Ik dacht al dat de bewering van veel groenen niet zo evident is en dat Marx groener was dan aangenomen wordt. Marx woonde lange tijd in Londen waar de luchtvervuiling al in de negentiende eeuw veel mensenlevens kostte, zoals iedere fan van Sherlock Holmes wel weet.

Dus vroeg ik aan Didier Bette hoe het nu precies zit. Didier is de man onder wiens leiding het tijdschrift Marxistische Studies dit jaar een nummer uitbracht onder de titel 'Ecologie en marxisme'. Hij zal op de Marxistische Winteruniversiteit in december ook een cursus geven over hetzelfde thema.

Didier Bette. De problemen van de dolle koeienziekte en van de klimaatsverandering zijn weer volop in de actualieit. Ogenschijnlijk hebben die twee niets met elkaar te maken. Toch blijkt in de twee gevallen dat de regeringen niet de maatregelen nemen die nodig zijn om de bevolking te beschermen. De reden daarvan is dat ze niet willen ingaan tegen het winstprincipe. Iedere regering wil 'zijn' vleesproducenten en 'zijn' industrie beschermen tegen de concurrenten. Waarom krijgen planteneters dierlijk beendermeel? En waarom gaat men onverminderd door met de verkwisting van gas en olie en wil men niet massaal investeren in alternatieve energiebronnen? Omdat onder het kapitalisme alles draait om de winst. Het volk en het milieu zijn daar het slachtoffer van. Met het volk bedoel ik zowel de mensen hier die ongezond voedsel op hun bord krijgen als de mensen in bijvoorbeeld Bangladesh die te maken krijgen met overstromingen en stormen ten gevolge van de klimaatsverandering. Dat is de eerste reden waarom het zo niet verder kan: het kapitalisme is verantwoordelijk maar de gewone mensen zijn de dupe.

De tweede reden is dat de kapitalisten en de regeringen die zich wel degelijk bewust zijn van het feit dat de milieuproblemen hun eigen belangen schaden, de gewone mensen willen laten opdraaien voor de maatregelen. De groene partijen redeneren in dezelfde zin. Zij zijn evenzeer voorstander van de CO2-belasting, zij willen ook dat de mensen duur betalen voor vuilniszakken, zij pleiten ook voor hogere belasting op het verbruik van water. De marxisten moeten de milieuproblemen aanpakken omdat ze een directe weerslag hebben op het dagelijkse leven van het volk. Maar niet in de zin van de groenen. De marxisten moeten de zaken grondig bestuderen en oplossingen uitwerken die in het belang zijn van de mensen. Dat is niet zo simpel want er zijn tegelijk dringende én radicale oplossingen nodig. Het gaat zonder overdrijven over het overleven van de planeet. We kunnen toch niet wachten op de revolutie. Moeten we niet vandaag al maatregelen afdwingen binnen het kader van het huidige economische systeem? Dat is een uiterst belangrijk debat. De teksten in het nummer van Marxistische Studies leveren een bijdrage en ik kijk met ongeduld uit naar de reacties en de opmerkingen van de deelnemers aan de Marxistische Winteruniversiteit.

De milieurampen van Tsjernobyl en het Aral-meer gebeurden in de voormalige Sovjet-Unie. Waarom zitten socialistische landen zo weinig in met milieubescherming?

Didier Bette. Daar valt veel over te zeggen, onder het socialisme zijn er inderdaad ook milieuproblemen. Maar daarmee bewijs je niet dat het systeem op zich gefaald heeft. De oorzaken zijn te zoeken vanuit veel factoren, economische, politieke, ideologische... Daar is een hoofdstuk aan gewijd in Marxistische Studies. Anderzijds heeft het socialisme ook vooruitgang geboekt op het vlak van milieu. Natuurbescherming stond in de grondwet van de Oostbloklanden, wat van de ontwikkelde kapitalistische landen meestal niet kan worden gezegd. Het socialistische systeem heeft ook in de praktijk zijn superioriteit bewezen op vlak van natuurbehoud, openbaar vervoer en afval.

De Cubaanse leider Fidel Castro zegt dat de wereld ten dode opgeschreven is als alle landen in dezelfde mate energie verbruiken als de westerse landen. Wil dat zeggen dat we soberder moeten gaan leven?

Didier Bette. In zekere zin, ja. Fidel Castro heeft natuurlijk gelijk. Alle wegwerpproducten, alle luxe artikelen, de vloed van reclame... betekenen een enorme verkwisting van grondstoffen en energie. Dat is op termijn onhoudbaar. Tijdens de Winterscholing kunnen we discussiëren over wat wel en wat niet geproduceerd zou moeten worden om een duurzame ontwikkeling mogelijk te maken en om de natuur te beschermen.

Het probleem van de economische groei en van de consumptie is erg moeilijk en complex. De groenen wijzen voortdurend naar de kleine consument, zij zijn voorstander van minder consumptie. Iedereen moet helpen, zeggen ze. Ik heb teksten van communisten gelezen die in dezelfde richting gaan. Ik vind dat gevaarlijk want je vergeet al snel de verantwoordelijkheid van het imperialisme en je gaat pleiten voor maatregelen waar de kapitalisten ook voor zijn, zoals de CO2-belasting. Wij moeten daarover discussiëren. Onder meer tijdens de Marxistische Winterscholing.

Foto: Op 12 december 1999 verging de 'Erika' voor de kust van Bretagne, met een verschrikkelijke zwarte vloedgolf als gevolg. De multinational Totalfina, bevrachter van het schip, had voor deze varende vuilniswagen gekozen om wat te besparen... (Foto Greenpeace / Rouvillois)