Grondwetsherziening: sociale afbraak in een institutioneel jasje

Door Anna Ioannatou

Dit wordt nog weer eens duidelijk bij de grondwetsherziening die op het ogenblik in het Griekse parlement besproken wordt. De pogingen van beide grote establishmentpartijen (de regerende PASOK en de 'oppositionele' Néa Dimokratía) om de voortschrijdende afbraak van sociale en individuele rechten een steviger wettelijk en institutioneel kader te geven, springt in het oog voor de goede waarnemer. Voor de minder alerte waarnemer lijkt het misschien nog niet zo'n vaart te lopen, maar de tendens is wel duidelijk.

Sociale en individuele rechten hebben een concrete inhoud, al naargelang het sociaal-economisch bestel in een land. In Griekenland zijn die rechten in algemene lijnen vastgelegd in de conservatieve grondwet van 1974. Door diverse wetgevingen, maar vooral regeringspraktijken zijn ze in de daaropvolgende jaren beperkt en verwaterd.

Na de militaire dictatuur (vanaf 1974 dus) heeft de democratische volksbeweging in het land gezorgd voor sociale verworvenheden. De afgelopen jaren probeert de regering systematisch de grondslag te leggen voor de afbouw van deze verworvenheden.

Hoe liggen de echte verhoudingen?

Een voorbeeld: als vuilnisophalers of andere werknemers in reinigingsdiensten staken, dan kan het gerechtshof deze staking illegaal verklaren, omdat "verhoudingsgewijs" het recht op volksgezondheid een hoger goed is. Iedereen, die in Athene of andere steden woont, herinnert zich zeker de bergen vuilniszakken in de toch al overvolle straten, als de gemeentereinigingsdienst staakt (terecht, want de mensen worden vaak gewoon niet betaald voor hun werk).

Een ander voorbeeld: als de boeren van Thessalië weer als protestactie belangrijke wegen gaan blokkeren met hun tractoren, dan kunnen ze nu ook op basis van de grondwet voor het gerecht gesleept worden, omdat het vrije verkeer van voertuigen een "verhoudingsgewijs" hoger goed is.

Het meest recente voorbeeld van toepassing van dit principe was - naar aanleiding van Clinton's bezoek aan het land in november '99 - het verbod op demonstratie voor de Amerikaanse ambassade, want - aldus de regering - het nationaal belang ging (verhoudingsgewijs) vóór. In de praktijk werd dit beginsel dus al toegepast. De rechtbanken verklaarden al jaren alle stakingen tot "tegen de wet en abusief". Nu moet het nog verankerd worden in de grondwet.

Werkgevers en werknemers op één lijn

In het 'Handvest van de grondrechten van de mens' (Europese Unie), dat op de topconferentie van Nice ook door Griekenland werd goedgekeurd en dat een soort model voor de Europese grondwet vormt, wordt het recht op staken van zowel werknemer, als werkgever (!) op één lijn gesteld...

De rechten van overheidsambtenaren krimpen nog verder in, o.a. de CAO's die door de wet geregeld zullen worden. Dit is in strijd met de Internationale Collectieve Arbeidsovereenkomst 151, die ook door Griekenland ondertekend is. Het voorstel van de KKE om in het betreffende grondwetsartikel expliciet melding te maken van deze internationale CAO, werd door de regering afgewezen.

Bij een aantal andere kwesties hebben beide grote establishmentpartijen voor een halfslachtige benadering gekozen, die ruimte laat voor flexibele toepassingen en interpretaties.

Ook zijn een aantal "verankeringen" van rechten niet van schijnheiligheid ontbloot. Bijvoorbeeld het recht op informatie, terwijl maar al te duidelijk is, dat (vooral gevoelige) informatie niet verstrekt wordt, waar het regeringsbelangen betreft en dat desinformatie schering en inslag is. Bijvoorbeeld ook het recht op gezondheidszorg en op bescherming van de genetische identiteit, terwijl er toch op de nationale begroting steeds minder geld komt voor gezondheidszorg. En over welke bescherming hebben ze het als grote bedrijven op het gebied van gezondheid, onderzoek, sociale verzekeringen, graag munt willen slaan uit het wetenschappelijk onderzoek naar genetische identiteit en bio-medicinale ingrepen?

En nog een laatste voorbeeld: hoe staat het met de z.g. bescherming van persoonlijke gegevens, als Griekenland toch meedoet aan het Schengenakkoord, waarbij eenieder, die "verdacht" gevonden wordt een elektronisch dossiertje kan krijgen?

De ware bedoelingen