Borst dreigt Bijlmeronderzoek stop te zetten

Van de redactie binnenland

Louis Bertholet van de Stichting Onderzoeksgroep Vliegramp Bijlmermeer liet al eerder weten dat het hem niet zou verbazen dat het gezondheidsonderzoek zou worden stopgezet als mocht blijken dat er onvoldoende opkomst van de controle groep zou zijn. Nu dreigt het epidemiologisch onderzoek inderdaad te worden stopgezet. Schandalig! De onderstaande brief, een deel van de informatie zoals die is verzonden naar enkele fracties van de Tweede Kamer, spreekt voor zich.

Aan fracties van de Tweede Kamer
Overhandiging aan de desbetreffende woordvoerders is gewenst

Amsterdam Zuidoost, 2 Juli 2001

Betreft stopzetting epidemiologisch onderzoek vliegramp Bijlmermeer bij bewoners

Geachte mevrouw, mijnheer,

De abrupte stopzetting op 26 juni 2001 door minister Borst van het epidemiologisch onderzoek vliegramp Bijlmermeer bij bewoners is bij getroffenen, bij betrokkenen en in onze klankbordgroep hard aangekomen. In de Klankbord-vergadering van 26 juni is ons onvoldoende gebleken van de noodzaak van dit besluit. Alle leden van de Klankbord III willen u dan ook met deze brief en bijlagen gaarne informeren over onze ervaringen en visies betreffende de onderzoeken. Om de informatieverstrekking te versnellen wordt de informatie direct vanuit de leden aan u verstrekt. Stadsdeel Zuidoost is evenwel goed op de hoogte van ons initiatief en steunt ons daarin.

Wij voelen ons zeer gesteund door uitlatingen gedaan op de Amsterdamse tv-zender AT5 door dhr. Meijer en dhr. Oudkerk waarin ook zij aangeven dat het onderzoek, misschien in aangepaste vorm, toch echt doorgang moet vinden.

Wij als klankbordleden hadden ook graag meegedacht in het vinden van oplossingen voor continuering van het onderzoek. Helaas zijn wij niet geïnformeerd over deze drastische stopzetting. Wij betreuren dit enorm en vinden dit zeer verwerpelijk. Wij doen dan ook een dringend beroep op u als betrokken bekend staande fracties om datgene waarvoor u zich mede hebt ingezet doorgang te laten vinden.

Ook het moment van het stopzetten c.q. het ter discussie stellen is voor ons onbegrijpelijk. Het zou goed zijn als toch nog voor het zomerreces de nodige rust en het vertrouwen voor de getroffenen hersteld kan worden. De minister van volksgezondheid zal dit zeker begrijpen.

Wij hebben kritiek op de gehele gang van zaken betreffende de medisch onderzoeken. Al vele jaren (vanaf 1993) is er herhaaldelijk gevraagd om onderzoek. Voordat de parlementaire enquête plaats vond hanteerde minister Borst het argument dat voor een gericht onderzoek toch eerst de ladinglijsten bekend moesten zijn. Het bekritiseerde AMC-onderzoek beantwoordde niet de vele vragen over gezondheidsklachten. Bij het opzetten van de huidige MOVB-onderzoeken duurde het geheime 'protocolleren' vele maanden te lang. Ons inziens zal het bovendien weer niet alle vragen beantwoorden die de getroffenen hebben. Antwoorden op enkele van onze vragen gericht aan de begeleidingscommissie duurden maanden en kwamen soms pas meer dan één jaar later...

Aan het meedenken om de stopzetting van het epidemiologisch onderzoek bij bewoners te voorkomen hadden wij wederom graag onze vrije tijd besteed. Ook wij zijn de mening toegedaan zoals op AT5 vernomen dat niet 'het maximale is gedaan' en 'niet tot het gaatje is gegaan' om een oplossing te vinden. Wij verbazen ons tot op heden over het zeer abrupte besluit tot voornoemde stopzetting.

Ons inziens zijn er zeker nog oplossingen en concessies denkbaar, bijvoorbeeld:

Kijkend naar de geografische spreiding van de aangemelde getroffenen (of hun woonadres destijds) gekoppeld aan de aanmeldingen van de hulpverleners en andere betrokkenen kan ook gesteld worden dat het wetenschappelijk nu niet te ontkennen is dat de ramp iets met de ziekteverschijnselen te maken heeft.

Klankbord III is er nog steeds verbolgen over dat de vrijwillige hulpverleners, die met minimale bescherming maar met maximale inzet hulp boden op de rampplek, niet in het epidemiologisch onderzoek zijn opgenomen. Tevens maakt Klankbord III zich zorgen over de volledige afronding van het epidemiologisch onderzoek bij de groep professionele hulpverleners van politie- en brandweerpersoneel. Dit wantrouwen komt voort uit bestudering van de protocollen.

Klankbord III vindt het tevens dringend gewenst dat er behandelplannen voor getroffenen beschikbaar komen. Helaas moeten wij daarbij wel opmerken dat het stopzetten van het epidemiologisch onderzoek goede diagnoses voor bewoners hindert. Oorzakelijke verbanden in relatie met de gezondheidsklachten kunnen dan niet duidelijk worden gelegd.

Belangrijk is ook te weten dat er, zoals ook blijkt uit het persbericht, geen overleg met de voorzitter van Stadsdeel Zuidoost is geweest m.b.t. de besluitvorming van minister Borst tot stopzetting van het epidemiologische gedeelte van het MOVB. En nogmaals: Klankbord III is geheel verstoken geweest van informatie over deze besluitvorming.

Chronologische opsomming

Hieronder volgt een chronologische opsomming van belangrijke momenten betreffende de gang van zaken rond de stopzetting van het epidemiologisch gedeelte van het MOVB bij bewoners in de Bijlmermeer.

Klankbord III is op 26 juni 2001 's avonds op de hoogte gebracht van het besluit eerder die dag van minister Borst het epidemiologische gedeelte van het MOVB bij de Bijlmerbewoners stop te zetten. Een voldongen feit waar wij als Klankbord III, de vertegenwoordigers van die groep, op geen enkele wijze in gekend zijn.

Drs. J. Lau, coördinator van Klankbord III, verstrekt de leden op 28 juni 2001 een kopie van een ongedateerde en niet ondertekende brief (Tussenrapportage Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer) waarvan Drs. N.C. Oudendijk, waarnemend Directeur-generaal Volksgezondheid van het Ministerie van VWS, de auteur schijnt te zijn. Hierin geeft de heer Oudendijk aan verdere werving en uitnodiging van bewoners voor het epidemiologisch onderzoek stop te zetten met het verzoek tot voorlegging daarvan aan de Begeleidingscommissie van deskundigen. De Begeleidingscommissie beschouwt dit schrijven als een concept en geeft te kennen middels de brief van voorzitter mevrouw Tiesinga-Autsema, d.d. 7 juni 2001 gericht aan de heer Verra (programmamanager MOVB / KLM Arbo Services BV), graag een aangevuld exemplaar te ontvangen. (zie bijlage)

In diezelfde brief van mevrouw Tiesinga-Autsema, d.d. 7 juni 2001, waarvan de heer Lau Klankbord III d.d. 28 juni 2001 een kopie heeft verstrekt, wordt in de 3e alinea melding gemaakt van een brief van Prof. Dr. W. van Mechelen van het EMGO-instituut gericht aan KLM-Arbo Services BV, d.d. 15 mei 2001 (kenmerk 01/03/AH), waarin antwoord wordt gegeven op de vragen over de hardheid van de 70% response-eis die het EMGO-instituut in haar contract met KLM Arbo Services heeft opgenomen en de verdeling wat betreft het percentage betrokken deelnemers versus het percentage niet-betrokken deelnemers. (zie bijlage)

Verder wordt in de brief van mevrouw Tiesinga-Autsema, d.d. 7 juni 2001 door haar opgemerkt dat zij een onjuistheid constateert in de brief van VWS over het EMGO-instituut. (zie bijlage) Deze zou procedureel onjuist zijn. De Begeleidingscommissie merkt voorts op dat er zowel in de adviesaanvrage van KLM Arbo Services als in het schrijven van VWS een heldere vraagstelling ontbreekt. De leden van Klankbord III hebben dit schrijven van VWS nooit onder ogen gekregen.

Drs. J. Lau laat in zijn brief d.d. 22 mei 2001, gericht aan Prof. dr. van Mechelen weten dat de cijfermatige onderbouwing in een aantal opzichten afwijkt van de aantallen, die gebruikt zijn in de presentatie van KLM Arbo Services BV tijdens de vergadering van de Dagelijkse Leiding, d.d. 23 april 2001. In de 2e alinea van deze brief staat verder: "Deze afwijkingen worden in de eerste plaats aan de orde gesteld. Vervolgens wordt de response op de wervingsacties van het Stadsdeel behandeld. Op basis van deze response wordt een schatting gemaakt van de uiteindelijke response". De heer Lau laat verder weten in diezelfde alinea dat het Stadsdeel zich aansluit bij de ijkpunten zoals geformuleerd in de brief van Prof. Dr. van Mechelen gericht aan KLM Arbo Services d.d. 15 mei 2001 (kenmerk 01/03/AH). Verder wordt op blz.5 in de brief d.d. 22 mei 2001 van de heer Lau, te kennen gegeven, dat het vrijwel onmogelijk geacht wordt dat het vereiste percentage van 70% deelnemers aan het epidemiologisch onderzoek wordt gehaald. (zie bijlage)

De leden van Klankbord III hebben enige discrepantie in de conclusie van mevrouw Tiesinga-Autsema, in haar brief d.d. 7 juni 2001, moeten constateren. Wel geeft zij in haar slotwoord aan dat zij zich zorgen maakt over de wijze van voorlichting naar de bewoners toe m.b.t. de stopzetting van het epidemiologische gedeelte van het MOVB voor bewoners. Terecht geeft zij aan: "Een open opstelling en heldere, rechtstreekse en tijdige communicatie zijn daarvoor essentieel". Commentaar Klankbord III: "Dit had er natuurlijk ook moeten zijn in de periode voor het besluit. Maar helaas."

De leden van Klankbord III zijn op geen enkele wijze benaderd over de besluitvorming tot stopzetten van het epidemiologische gedeelte van het MOVB voor de Bijlmerbewoners.

Diverse malen zijn de peildata m.b.t. het MOVB verschoven. Wij begrijpen daarom niet dat de peildatum voor het behalen van de vereiste 70% deelnemers aan het epidemiologisch onderzoek ook niet kan worden verzet. Dit zou toch tot de mogelijkheid moeten behoren om een optimaal onderzoeksresultaat te kunnen behalen!

Korte samenvatting

  1. Tijdens de vergadering van de Dagelijkse leiding van 23 april 2001 heeft het stadsdeel mondeling te kennen gegeven, dat de door het EMGO geformuleerde criteria voor de response met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet gerealiseerd gaan worden. Klankbord III wordt hierover niet in kennis gesteld.
  2. Prof. Dr. W. van Mechelen blijkt in een schrijven aan KLM Arbo Services d.d. 15 mei 2001, een aantal ijkpunten (die niet anders blijken te zijn dan in het bestaande protocol!) te formuleren die van belang blijken te zijn voor de advisering om het epidemiologische gedeelte van het MOVB voor de bewoners stop te zetten. Klankbord III wordt hierover niet in kennis gesteld.
  3. Op 22 mei 2001 schrijft Drs. J. Lau een brief aan het EMGO, waarin duidelijk en helder wordt weergegeven dat het vrijwel onmogelijk geacht moet worden, dat er voor de gehele groep een percentage van 70% aanmelders gehaald kan worden. Bovendien wordt melding gemaakt dat het aannemelijk is dat het percentage deelnemers lager ligt dan het percentage aanmelders. Een kopie wordt gestuurd naar de Dagelijkse Leiding. Klankbord III is verstoken van deze informatie en neemt pas kennis van deze brief op de dag dat minister Borst tot besluitvorming overgaat.
  4. Op 30 mei 2001 vraagt de heer W.J.E. Verra, programmamanager MOVB van KLM Arbo Services op verzoek van het ministerie van VWS om advies aan de Begeleidingscommissie van deskundigen over haar voornemen om het epidemiologisch onderzoek onder de bewoners in Amsterdam Zuidoost stop te zetten. Klankbord III wordt hierover niet in kennis gesteld.
  5. Op 7 juni 2001 laat mevrouw Tiesings-Autsema, voorzitter van de Begeleidingscommissie van deskundigen de heer Verra in haar conclusie weten dat de Begeleidingscommissie van oordeel is dat het voorgenomen besluit van het ministerie van VWS om verdere werving en uitnodiging van de bewoners voor het epidemiologisch onderzoek stop te zetten weloverwogen, goed onderbouwd en procedureel juist is en op goede gronden wordt genomen. Klankbord III is van deze naderende stopzetting nimmer op de hoogte gebracht. Er heeft geen open communicatie plaatsgevonden!
  6. Er blijkt geen overleg te zijn geweest met de voorzitter van het stadsdeel Zuidoost. Zie bijlagen.

Wij hopen dat u de genomen o.i. onethische beslissing betreffende de gezondheidsonderzoeken in relatie met de Bijlmerramp snel weet te corrigeren. De getroffenen hebben na zoveel jaren van strijd en in soms zeer moeilijke persoonlijke situaties recht op rust, respect en medische behandeling.

Hoogachtend,

De (actuele) leden van Klankbord III

Henk van de Belt, Louis Bertholet, Mien Bertholet-den Oudsten, Jos Blakenburg, André Bos, Marga Grep, R.A. Kotey, Wim Mos, Corry Paesch, Sam Owusu, Tarcis Schipper, Herma Sprey, Jannie Vennius, Evert-Jan Wallenberg.

Bijlagen:

Leden Klankbord III
Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer