Explosie bij Hoek-Loos.

Tekst en foto's: Jan Wijn

 

 

De schoolvakanties waren net begonnen toen op maandagochtend 2 juli om tien over negen door een enorme explosie bij tientallen woningen de ruiten versplinterden: bewoners van de wijk Doorakkers in Eindhoven renden in paniek de straat op. Alleen bij mensen die de ramen open hadden bleef de glasschade beperkt.

Ik had juist mijn PC opgestart toen alles begon te trillen en door de drukgolf de tussendeuren openvlogen. Ik dacht aanvankelijk dat er in het flatgebouw waar ik woon een gasexplosie plaatsvond, totdat ik naar buiten keek: een zwarte rookpluim steeg op nabij het Eindhovens kanaal, hemelsbreed 300 meter vanaf mijn woning. Ik wist meteen wat er loos was. Voor de derde maal in zijn bestaan explodeerde de vestiging van de firma Hoek-Loos en zorgde voor enorme schade in de omgeving: het bedrijf handelt in medische gassen. Deze explosie ontstond tijdens het overpompen van lachgas van een vaste tank in een tankwagen waarvan de pomp was warmgelopen.

De tankwagen explodeerde en vierhonderd meter verder doorboorden delen van de tank het dak van een garagebedrijf. Plafonds van nabijgelegen bedrijven kwamen naar beneden en de muren werden ontzet.

Het bedrijf grenst aan een school voor beroepsonderwijs en aan kleine bedrijfspanden die veel schade opliepen. Geschrokken en huilend personeel van een bakkerij zocht troost bij elkaar aan de kanaaldijk en keek samen met de arbeiders van een tabaksfabriek ontzet naar hun pand waar ze voorlopig niet naar terugkeren. Leden van de aangrenzende roeivereniging Beatrix kwamen in de dampende gaswolk terecht en hulpeloos wachtten ze af tot ze uit hun boot konden stappen. Recht tegenover Hoek-Loos, op nog geen 140 meter en gescheiden door een kerkhof, ligt de Jacobs Jordaensweg waar alle ruiten van de woningen naar binnen werden gedrukt en de glasscherven zich door de huizen verspreidden.

Ook de bewoners van andere straten kwamen er met glasschade en veel angst vanaf. Met slechts 10 lichtgewonden, werkzaam bij het bedrijf zelf, is Eindhoven aan een nog grotere ramp ontsnapt. Dat is ook de conclusie van de Eindhovense brandweer.

Onveilig bedrijf

Op het bedrijfsterrein was naast koolzuurgas, zuurstof en stikstof ook het giftige ethyleendioxide opgeslagen, dat voor sterilisatie wordt gebruikt. Volgens de brandweer waren er echter geen giftige stoffen vrijgekomen.

Eind jaren zestig vond bij Hoek-Loos de eerste explosie plaats waarbij een dodelijk slachtoffer viel, een werknemer die ze samen met delen van een gastank uit het Eindhovens kanaal hebben moeten vissen, en anders dan nu was het bedrijf totaal verwoest. In die tijd werd het zeer explosieve zuurstof geproduceerd en het zeer brandbare acetyleengas opgeslagen en gedistribueerd. Minder schade was er bij de explosie midden jaren tachtig door de open bouw, zodat de drukgolf niet door wanden werd belemmerd. Intussen is het bedrijf weer ingepakt door aangrenzende panden. Ik weet me nog te herinneren dat bij het tweede ongeval in 1984 de buurt protesteerde tegen de aanwezigheid van dit gevaarlijke bedrijf zo dicht bij de huizen, maar de Eindhovense politiek evenals de directie bagatelliseerde de zaak en deden het af alsof de explosie een incident betrof en het bedrijf veilig is. Bij de zware explosie op 2 juli moest ik de plaatselijke pers er op attenderen dat het nu geen incident betrof en dat onze wijk dit nu al voor de derde maal ervaart: toch konden het Eindhovens Dagblad en Omroep Brabant niet verder tellen dan tot twee. Ook de directie van het bedrijf en het gemeentebestuur bleven zwijgen over de tweede explosie in 1984.

De uitvoering van het rampenplan onder verantwoording van loco-burgemeester Van der Spek (PVDA) verliep, in tegenstelling tot de vliegramp met de Hercules een vijftal jaren geleden op Welschap, nu perfect.

Incidentenpolitiek

In een reactie naar de pers begon Van der Spek de zaak en de gevolgen erg te bagatelliseren en wekte de indruk alsof hij de verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur alvast begon in te dekken. Hij zag door dit 'incident' geen aanleiding om risicovolle bedrijven in Eindhoven te verplaatsen. "Hier staan de eerste huizen op 140 meter, ondanks de enorme knal spreek je bij de woningen alleen maar van glasschade", zei hij. Komt Van der Spek de komende maanden meehelpen om de glassplinters uit de kieren en gaten te verwijderen? Bij iedere glassplinter die de bewoners de komende maanden nog vinden, zullen ze herinnerd worden aan deze enorme explosie. Hij vond het nodig een paar manke vergelijkingen te maken: "Wat lullen we, LPG-stations of tankwagens zijn ook risicovol" (uitspraak vrij vertaald). Deze bestuurder begrijpt schijnbaar niet dat er ook vermijdbare risico's zijn.

Naar aanleiding van deze arrogante uitspraken probeerde ik die dag een tiental gemeenteraadsleden van diverse partijen telefonisch te bereiken en zoals ik gewend ben, verder dan een antwoordapparaat kwam ik niet, en ik communiceer niet met machines, die overigens nooit antwoord geven. Tot nu toe heb ik uit de media alleen wat slappe reacties vernomen van de SP en Groenlinks.

Tijdens een bijeenkomst voor alle betrokkenen op 27 Augustus namen de buurtbewoners de afwezige wethouder Van der Spek kwalijk dat hij zich niet in hun wijk heeft laten zien en zich meer druk maakte over het voortbestaan van het bedrijf Hoek-Loos. Waarop burgemeester Welsen zijn wethouder in bescherming nam en zei: "De leiding bij een ramp mag nooit in het rampgebied vertoeven, maar moet op de commandopost blijven". Hij is er zeker van dat zijn wethouder zich echt wel betrokken voelt bij de buurt. De mensen uit de wijk hebben daar echter niets van gemerkt. Burgermeester Welsen zoekt naar mogelijkheden het bedrijf te verplaatsen, hij vindt dat een dergelijk bedrijf niet in een woonwijk thuis hoort. De firma Hoek-Loos was vertegenwoordigd door een woordvoerder die de geschiedenis van het bedrijf slecht bleek te kennen. Hij zag na dit incident geen reden waarom het bedrijf daar moet verdwijnen: "Het bedrijf was veilig en is veilig, we hebben daar de laatste 10 jaar enorm in geïnvesteerd."

"Noemt u dat na deze knal veilig?", zei een bewoner van de Jacob Jordaensweg kwaad. "Ik heb vanuit mijn woning zicht op het kerkhof en dat wil ik voorlopig wel houden door aan deze kant van het hekwerk te blijven." "Wij doen er alles aan, maar honderd procent veiligheid kan geen enkel bedrijf garanderen", zei de woordvoerder van Hoek-Loos.

Vergunningen in strijd met bestemmingsplan

Tijdens deze vergadering bleek uit een onderzoek van de Eindhovense milieudienst dat de gemeente vanaf 1990 zes keer een vergunning voor verbouwing bij Hoek-Loos heeft afgegeven in strijd met het bestemmingsplan. Bij controles waren hun vergunningen in orde, maar die hadden nooit door de gemeente verstrekt mogen worden. Het bedrijf heeft risicofactor vijf en mag volgens het bestemmingsplan zijn activiteiten daar niet uitvoeren. Bij de afgifte van de vergunningen is ook niet gekeken naar het domino-effect bij een calamiteit van en naar aangrenzende bedrijven.

In november zal het gemeentebestuur besluiten of het bedrijf Hoek-Loos zijn activiteiten op die locatie mag herstarten. Ondanks alle slachtoffers die vielen door degelijke rampen het laatste jaar, blijkt uit dit ongeval dat er door de gemeenten nog steeds grote blunders worden gemaakt bij het verstrekken en controleren van vergunningen bij risicovolle bedrijven in een woon- en werkomgeving.