Kapitein Corelli's mandoline

Onschuldige liefdesaffaire of geschiedvervalsing?

Door Anna Ioannatou (1)

 

 

 

De film Kapitein Corelli's mandoline met Christian Bale, Nicolas Cage en de mooie Penélope Cruz in de hoofdrollen en John Madden, maker van Shake-speare in Love in de regisseursstoel belooft een kaskraker te worden. Maar er is een probleem. De verfilming van het gelijknamige boek van Louis de Bernières is je reinste geschiedenisvervalsing.

Het verhaal speelt zich af op het Griekse eiland Kefalonia tijdens de Tweede Wereldoorlog. Middelpunt van het gebeuren is de liefdesaffaire tussen de Italiaanse commandant Amos Pampaloni en een Griekse verzetsstrijdster. In september 1943, toen Italië een wapenstilstand sloot met de geallieerden, weigerden de Italiaanse troepen zich over te geven aan de Duitse bezetter. Uiteindelijk werden ruim negenduizend Italiaanse soldaten op Kefalonia op bevel van Hitler afgeslacht of verdronken tijdens hun deportatie per schip.

Pampaloni overleefde de afslachting van zijn divisie. Hij is nu 89 jaar en leeft in Firenze. In een interview in The Guardian Weekend (2) reageert hij verontwaardigd op de inhoud van het boek Kapitein Corelli's mandoline, waarin hij zonder het te weten model staat voor de persoon Corelli. In het boek worden de Griekse verzetsstrijders en vooral de communisten als beesten afgeschilderd: "Wanneer de communisten niet volstrekt waardeloos, verraderlijk en parasitair optraden, dan waren ze onvoorstelbaar barbaars", aldus de Bernières op blz. 477. Bovendien zouden niet de Duitsers maar zij de Italianen hebben afgeslacht.

Pampaloni die een centrale rol speelde in het besluit om de Duitse troepen aan te vallen in september 1943, was verbijsterd over de Bernières geschiedenisvervalsing. Hij zei in het interview met The Guardian Weekend dat hij geen communist is maar dat het beeld dat het boek geeft van de Griekse partizanen fout, onrechtvaardig en bij het racistische af is. Hij werd gered door Griekse verzetsstrijders en leefde veertien maanden in hun midden. Pampaloni noemt dit een onvergetelijke ervaring 'vanwege de solidariteit, vriendelijkheid, het altruïsme en de broederschap van de partizanen".

Enkele stappen terug

De producenten van de film waren na felle reacties van vooral Griekse verzetsveteranen gedwongen stappen terug te zetten. Zij zeiden dat in de film niet over de burgeroorlog gerept zou worden en dat het verzet niet door het slijk gehaald zou worden zoals in het boek van de Bernières gebeurt. Het enige wat we overhouden, zo klonk het geruststellend, is een liefdesaffaire. "We maken een dokter Zhivago, het is een grote episode romance." Maar hiermee geeft men indirect toe dat er veel meer aan de hand is. In dokter Zhivago wordt de Russische Oktoberrevolutie en wat volgde als vanzelfsprekend in een negatief daglicht gesteld. Als dit het nagestreefde doel is met Kapitein Corelli als de Zhivago van het Griekse antifascistische verzet, dan is de boodschap meer dan duidelijk: via een 'onschuldige' epische liefdesaffaire de geschiedenis herschrijven of liever op haar kop zetten.

Ook de schrijver is intussen wat teruggekrabbeld. Bij vroegere uitgaven van het boek heette het: "Ik heb geprobeerd me zo goed mogelijk aan de geschiedenis te houden." Nu liet Louis de Bernières aan The Guardian weten: "Ik ben niet meer zoals vroeger zo zeker van alles." Louis de Bernières is een van de velen die de geschiedenis herschrijven, vooral na de dramatische veranderingen in de machtsverhoudingen in de wereld sinds de ontbinding van de Sovjet-Unie. De reactionaire aanval vindt natuurlijk ook plaats op historisch en ideologisch niveau en niet alleen militair, politiek en economisch.

  1. . Dit artikel is een ingekorte versie, in Solidair 31/2001, van een eerder verschenen artikel in Manifest, 5 oktober 2000. Zie ook de boekbespreking in Manifest, 4 november 1999.
  2. . The Guardian Weekend, 29 juli 2000.