Spanningen tussen Europa en de Verenigde Staten

Van redactie buitenland(*)

De groeiende spanningen tussen de Europese ambities en de wereldhegemonie van de VS schetsen een duidelijk beeld van de hedendaagse internationale verhoudingen. Aan dit beeld kun je enkele juiste en ook enkele onjuiste stellingnames ontlenen binnen de Europese linkervleugel. Wij staan hier voor een serieus probleem. Manifest plaatst dit artikel in twee delen. Vandaag deel een.

Bijvoorbeeld: het idee dat een Europees leger autonoom is ten opzichte van de NAVO die door de VS gedomineerd wordt. Dit is geen opwelling, maar een conclusie van een analyse en van een denken over Europa dat gebrekkig is en in een verkeerde richting gaat en dat om een nauwgezet en indringend antwoord vraagt. Hetzelfde geldt voor de problemen, verbonden met de uitbreiding van de Europese Unie met de landen van Oost-Europa - een thema van lange discussies en onenigheden binnen de linkse Europese parlementaire groep. Sommige analyses schetsen een idyllisch beeld van het 'Europese model' en van zijn mogelijkheid om voor Oost-Europese kandidaatsleden van de EU een keerpunt te zijn.

Volgens sommige deskundigen hebben deze landen het harde liberalisme en de gevolgen van sociale uitsluiting van de multinationals ervaren en zullen nu door de regelgeving van de EU beschermd worden tegen deze 'bijkomende effecten' van het kapitalistisch model.

Wij willen een aantal belangrijke tegenstrijdigheden benadrukken die voortkomen uit deze redenering. Terwijl zij het karakter van Europa beoordelen als progressief en ook relevant voor de Oost-Europese landen die om toelating vragen, laat de realiteit zien dat de 'Europese Rechtsregels' (voorloper van een Europese grondwet) minder vooruitstrevend zijn in sociaal en democratisch opzicht dan de grondwet van de Italiaanse republiek. Een tweede tegenstelling tussen het beeld, geschetst door de Europese linkervleugel en de werkelijkheid wordt zichtbaar in het feit dat de Europese landen die het meest uitgebreide sociale zekerheidsstelsel hebben (het Scandinavische of Franse model) juist de landen zijn waar het volk en de arbeiders tegen toetreding tot de Europese Monetaire Unie zijn. Het Deense referendum dat toetreding tot de Euro-zone blokkeerde is doodgezwegen, evenals het Noorweegse 'Nee' of de massale oppositie tegen de EU in Zweden die in alle linkse stromingen te merken was.

Daaruit blijkt zonneklaar dat in die landen waar goedkeuring van het Verdrag van Maastricht werd voorgelegd aan een volksraadpleging, dit verdrag óf werd afgewezen (Denemarken, Noorwegen, Ierland) óf met zeer krappe meerderheid werd aanvaard (Frankrijk). Het feit dat in deze landen de arbeidersbeweging van een beter sociaal zekerheidsstelsel dan in de rest van Europa kan profiteren, geeft te denken over het klassenkarakter van het Europese socio-economische model dat op dit moment de boventoon voert. Het is dus wel erg ongeloofwaardig, aan te nemen dat dit model kan gelden als een progressieve regeling voor arbeiders en voor de bevolking van de landen die tot de EU willen toetreden.

Wie heeft baat bij een 'Europese supermacht'?

Europees links lijkt ervan overtuigd, dat een Europees leger onafhankelijk van de NAVO en de VS, goed bewapend en efficiënt getraind, een garantie is voor de democratisering van de internationale betrekkingen. De objectieve rol van een 'Europese Supermacht', die de internationale betrekkingen (nu door de VS gedomineerd) weer in evenwicht brengt, zou het idee van de Europese linkervleugel ondersteunen. Deze opvatting is voortdurend verspreid door die kameraden die van de 'frontlijnlanden' komen (Cuba, Palestina, Rusland, China, enz.). Ook is het herhaaldelijk benadrukt in bilaterale en multilaterale bijeenkomsten van communistische landen en organisaties, die strijden tegen de hoofdvijand: de VS. Conflicten tussen de twee imperialistische polen: - Europa en de VS - kunnen mogelijkheden scheppen voor actie door 'frontlijnlanden en staten', dat besef is aanwezig bij groepen die in de strijd staan. Hoe dan ook, je kunt het ook bekijken vanuit een eigen gezichtspunt. De analyse gemaakt door communisten die leven en werken binnen het hart van deze toekomstige Europese grootmacht moet niet weggestopt worden. De geschiedenis van de arbeidersbeweging toont dat de analyses heel vaak verschillend zijn. Zo is het bekend dat de Sovjet-Unie ten tijde van Chroetsjov en van de 'vreedzame co-existentie' geen positief oordeel had over de Cubaanse revolutie, die op een of andere manier de internationale betrekkingen uit hun evenwicht bracht. De leiders van de Cubaanse revolutie handelden op basis van een eigen interne analyse, die toen door de gebeurtenissen werd gerechtvaardigd.

Oost-West-machtsverdeling heeft rol Europa veranderd

Het pragmatisch bekijken van de internationale relaties zal ons een beter inzicht geven in de aard, de ambities en de competitiekrachten die de versterking van de Europese imperialistische pool leiden en bepalen. Er heeft een belangrijke verandering plaatsgehad sinds de tijd van de Oost-West-machtsdeling en het ontstaan van de beweging van de niet-gebonden landen, een periode waarin Europa een rol speelde die verschilde van die van de VS - van de 'Oostpolitiek' van Willie Brandt tot de EEC resolutie over Palestina in 1980. Dit verschil met vroeger werd pijnlijk ervaren gedurende de agressie tegen Joegoslavië. Weinig mensen staan er nog versteld van, dat de belangen van het financieringskapitaal en van de multinationals de overhand hebben in de EU. De wettelijke macht van de Europese Confederatie van vakbonden stelt niets voor vergeleken met de macht gegeven aan de Europese Ronde Tafel van grootindustriëlen; zoals de macht van het Europese parlement en de nationale parlementen onbelangrijk is vergeleken met die van de Europese Centrale Bank.

De aanval op de pensioenen en uitkeringen en de sociale rechten van arbeiders en werklozen - de eerste agendapunten van de Europese Commissie - toont overduidelijk hoe het financieringskapitaal heerst over de prioriteiten van het Europese socio-economische model. Dit proces van Europese opbouw wordt voltooid met een structureel gebrek aan democratie, geen volksreferendum over de ratificatie van de verdragen van Maastricht en Amsterdam. Over het beroemde rapport aangaande Europese rechten werd binnen twee minuten een discussie gevoerd binnen de top in Nice, de Europese uitvoerende macht is niet onderworpen aan enige vorm van democratische controle. Dit klassenkarakter van het project Europa kan niet langer onderschat worden of beoordeeld vanuit verouderde modellen, omdat wij dan het risico lopen een vervormde en contra-productieve analyse te maken, gezien de ware krachten en de eigenlijke aard van dit project. (wordt vervolgd)

(*)Rapport van het Forum van Turijn, 14-15 juli 2001, vertaling Thomas Janssen.