Spanningen tussen Europa en de Verenigde Staten

Van redactie buitenland(*)

De groeiende spanningen tussen de Europese ambities en de wereldhegemonie van de VS schetsen een duidelijk beeld van de hedendaagse internationale verhoudingen. Aan dit beeld kun je enkele juiste en ook enkele onjuiste stellingnames ontlenen binnen de Europese linkervleugel. Wij staan hier voor een serieus probleem. Vandaag deel twee, tevens slot.

De verslapping van de Europese sociaal-democratische krachten

Deze sociaal-democratische krachten - en ook sommige communistische groeperingen in Frankrijk en Italië - hebben een historische kans gehad om de eenwording van Europa in een democratische richting te leiden, maar zij hebben die kans niet gegrepen. Links is aan de macht (geweest) in Frankrijk, Duitsland, Italië, het Verenigd Koninkrijk en België, zeg maar in alle belangrijke Europese landen, maar dat heeft geen progressieve tegenbeweging in het leven geroepen. Integendeel, men heeft het neoliberalisme geaccepteerd en steunt de imperialistische aard van de economie. Als wij kijken naar de agressie tegen Joegoslavië, dan is de realiteit wel erg verschillend van de Europese wensen en propaganda. Dit stelt ons voor een trieste vraag: als de richting en de aard van Europa niet veranderd is tijdens linkse of sociaal-democratische regeringen, hoe en door wie kan dan de versterking van conservatieve krachten in Europa tot staan gebracht worden? De regeerperiode van sociaal-democratische of linkse krachten is nu in grote delen van Europa aan zijn einde. Het financieringskapitaal heeft van hen gebruikgemaakt om maximale winst te krijgen uit het sociale pact dat deze krachten oplegde aan de arbeiders. De periode van nieuw aangetreden regeringen in de Europese pool zal in alle waarschijnlijkheid uit conservatieve krachten bestaan.

Er is geen contradictie tussen de Europese en Angelsaksische modellen. De wedijver tussen Europa en de VS is niet een competitie tussen twee verschillende sociale modellen, het 'Rijnlandse en het Angelsaksische'. Wij belanden in een klassieke periode van wedijver tussen kapitalisten onder de nieuwe conditie: niet meer tussen staten, maar tussen machtsblokken met economische en handelsconflicten, in de grond ook militaire machtsblokken, zoals de voormalige VS-minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright aangaf. Het is iedereen bekend dat de stichting van een pan-Amerikaanse vrijhandelszone onderdeel is van de plannen van de nieuwe Amerikaanse regering om een concurrerend handelsblok te vormen tegen dat van de EU. Is de 'dollarisering' van Equador, Salvador, Guatemala, Argentinië en Mexico niet een afspiegeling van de schepping van Euroland? De concurrentie tussen twee polen van deze aard heeft dezelfde belangen. Het conflict tussen Europa en de VS is geen conflict tussen een 'beschaafd streven' en het imperialisme, maar een strijd tussen twee imperialistische polen. Tegenstellingen gebruiken is één ding, het steunen van de strategische belangen van de ene pool tegen de andere is volstrekt iets anders.

De ambities van het Europese leger

Voor wie is het Europese leger nuttig? En tegen wie zal het worden ingezet? De opheffing van de verplichte militaire dienst en de professionalisering van het leger hebben zijn karakter als 'volksleger' veranderd in een uiterst selectieve en vakkundige strijdmacht. De inzet van zo'n leger is niet ter wille van nationale verdediging, maar eerder een interventiemacht op internationale schaal. Dat zal onvermijdelijk een uitbreiding van het militaire budget met zich mee brengen en een bewapeningswedloop - dit is reeds openlijk in discussie op het niveau van de regeringen van het nieuwe Europese militair-industriële complex.

Als Jean Solana spreekt van nieuwe Europese grenzen en de veiligheid en de vitale belangen die verdedigd moeten worden, dan verwijst hij naar dezelfde eisen als het Pentagon en het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Als de Europese strijdmacht ingezet gaat worden om de toeleverende energiebronnen in het Midden-Oosten en aan de Kaspische Zee bereikbaar te houden of als de stabiliteit in een Oost-Europees land verdedigd moet worden, of zelfs als Europese en Amerikaanse soldaten tegenover elkaar komen te staan in een gebied in strategische crisis (herinner je: de Suez- crisis in 1956), hoe zullen de linkse partijen zich dan opstellen? Na de NAVO-regeringen gesteund te hebben in de agressie tegen Joegoslavië, zal links dan echt zover gaan dat zij instemt met de geloofwaardigheid van een oorlog? In dit opzicht hebben we al veel dramatische bladzijden geschreven en doorgemaakt in de arbeidersstrijd (en wat gebeurt er in deze maanden - noot van de vertaler).

Een permanent anti-kapitalistisch en Europees forum

In deze dagen is het harmonisatieproces in volle gang. Op het monetair, economisch, sociaal en politiek vlak is de tendens om de machtsblokken en het clubje financiële topfiguren te versterken veel krachtiger dan tien jaar geleden. De economische en sociale maatregelen komen overeen in alle landen aangesloten bij de EU. Dit proces vergroot aan een kant de macht van het kapitaal over arbeiders en over de hele maatschappij, aan de andere kant verenigt het de strijdbare sectoren en het volksverzet op Europees niveau. Dit vraagt er in toenemende mate om dat men gelijk optrekt, ook in de activiteiten van communistische en massa-organisaties, vakbonden, volksbewegingen, studenten. Het is waar dat wij er rekening mee moeten houden dat de sociale ontwikkeling niet overal in Europa hetzelfde is, er zijn nog belangrijke elementen van ongelijkheid. De Italiaanse situatie is in grote lijnen vergelijkbaar met Spanje en Griekenland, maar in sommige streken (het noord-westen en noord-oosten) ligt het welvaartspeil dicht bij dat van Frankrijk en Duitsland.

De sociale voorzieningen en de samenstelling van de werkende klasse in een imperialistische pool als Europa kunnen een meer conservatieve en gematigde politieke opstelling tot gevolg hebben, ofschoon het sociale conflict blijft voortduren. Dat heeft Lenin al uitvoerig uiteengezet toen hij het ontstaan van een 'arbeidersaristocratie' zag als gevolg van het imperialisme.

In de laatste maanden hebben wij in overleg met andere Europese communistische partijen het voorstel gedaan om een permanent Europees forum te vormen voor discussie, uitwisseling van ervaringen en analyse van een gemeenschappelijk politiek programma. Een forum om de aandachtspunten vast te stellen, om alle revolutionaire en alternatieve krachten eendrachtig te bundelen, elke vorm van sektarisme uit te bannen en de voorwaarden te scheppen om duidelijkheid te krijgen over de problemen die wij ondervinden. Dit forum kan iedere zes maanden bijeenkomen om de agenda van de discussiepunten op te stellen, en een keer per jaar bijeenkomen in een open en plenaire zitting.

Een maand geleden (dus in juni 2001, noot van de vertaler) was er een belangrijke demonstratie tegen de EU in Göteborg. In Genève was er een bijeenkomst van afgevaardigden van de vakbonden. De Belgische kameraden organiseren een Europese demonstratie in Brussel. Deze initiatieven hebben geen onderlinge verbinding met elkaar, maar tonen de noodzaak en de behoefte aan van coördinatie en mobilisatie, niet langer op nationale maar op Europese schaal. Vandaag de dag is de wereldwijde strijd de frontlinie voor de revolutionairen.

(*)Rapport van het Forum van Turijn, 14-15 juli 2001, vertaling Thomas Janssen.