Werkloosheidsbarometer

Door Wil van der Klift

Verdriet van ontslagen werknemer van Consignia in Engeland.

De ondernemers trachten de winstgevendheid ook te vergroten door steeds meer directe en indirecte aanvallen op de portemonnee en de openbare voorzieningen. Soms gaat dat sluipend en min of meer verborgen, maar soms ook voluit openlijk, zoals nu door het Centraal Planbureau (CPB). Om de concurrentie met het buitenland aan te kunnen, moeten de lonen worden gematigd, iets anders kon directeur Don van het CPB niet bedenken. Steeds maar weer hetzelfde verhaal. Het antwoord van de Duitse vakbeweging staat haaks op dit soort inleververhalen. De vakbeweging aldaar gaat voor 6,5 procent. Dat is andere taal. Al weten we uit ervaring dat, ook daar, vragen nog geen krijgen is. Maar de inzet is juist en gebaseerd op goede argumenten. Het gaat immers lang niet overal slecht met de bedrijven. Maar het belangrijkste argument is dat ondanks het feit dat de afgelopen jaren de vakbeweging uiterst terughoudende looneisen stelde, de werkloosheid niet daalde. In Nederland wordt dit feit verdoezeld door het grote aantal nepbanen, parttime en gesubsidieerde banen. Bovendien wordt een niet onaanzienlijk deel van de Nederlandse werkgelegenheid gerealiseerd bij de overheid en in de, door de overheid (mede)gesubsidieerde, non-profitsector.

Bij Philips is na maandenlange onderhandelingen en een grote stakingsactie een loonakkoord gesloten ruim onder het inflatieniveau. Op jaarbasis krijgen de werknemers in 2002 bijna 1,9 procent, precies op het niveau dat de werkgevers zich wensen. De Philips-onderhandelaar laat er geen onduidelijkheid over bestaan: "Ons voornaamste doel was om in 2002 zo laag mogelijk uit te komen. Met 2 procent op 1 juli is dat gelukt". Als de werknemers bij Philips dit onderhandelingsresultaat pikken, zullen de CAO-onderhandelingen in andere sectoren zwaar onder druk komen te staan. Het is steeds duidelijker welke schadelijke rol De Unie speelt. Intussen staken de bouwvakkers door voor hun reiskosten en loon. De enige manier om de CAO voor de 180.000 werknemers zo goed mogelijk te laten uitpakken. Busbedrijf Connexxion heeft nieuwe ontslagen aangekondigd.

Van alle banen die er in het vierde kwartaal bijkwamen ontstond meer dan de helft in de zorg en bij de overheid. Het aantal banen groeit nog steeds, maar het tempo gaat er, volgens het CBS, wel uit. Tot voor kort was het midden- en kleinbedrijf de belangrijkste banenschepper. De grote klappen vielen en vallen in het bedrijfsleven. In de jaren zestig droegen bijvoorbeeld 250.000 mensen bij aan het Corus-pensioenfonds, nu zijn dat er nog maar 25.000, een tiende.

De consumentenbestedingen hebben in maart het laagste niveau bereikt sinds december 1996, ondanks een daling van de inflatie met 0,2 procentpunt ten opzichte van februari (nu 3,6 procent) met name door lagere voedingsprijzen. De bevolking is somber over zijn eigen financiële positie en deed minder grote aankopen. Het herstel van het 'consumenten'vertrouwen dat in december leek te ontstaan, stokt dus weer. Alleen de autoverkopen hielden de particuliere consumptie nog enigszins op peil. Ondanks de Euro-omrekeningsproblemen, waardoor vier van de vijf mensen sneller, en dus meer uitgeven, was er sprake van een negatieve groei bij de aankopen van basisvoorzieningen, zoals kleding, lederwaren, schoeisel, woninginrichting en huishoudelijke artikelen. De orderportefeuille van het Nederlandse bedrijfsleven is sinds mei 1997 nog niet zo slecht gevuld geweest.

In het eerste kwartaal steeg het aantal failliet-verklaarde bedrijven in Nederland met 15 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2001 (1.396 naar 1.613). De stijging zal waarschijnlijk doorzetten. Men houdt rekening met 7.000 faillissementen over heel 2002, het grootste aantal in 19 jaar. door de faillissementen zullen 50.000 banen verdwijnen. De orderportefeuille liep in februari terug tot het laagste peil sinds 1997.

Ook in Duitsland rekent men op een record aan faillissementen (25% meer). Daar verwacht men 40.000 aanvragen, 10.000 meer dan vorig jaar. De ondergang van de bouwbedrijven Holzmann (24.000 werknemers) en Mühl, vliegtuigbouwer Fairchild Dornier (3.600 werknemers), kantoorartikelenproducent Herlitz (3.000 werknemers) en binnenkort waarschijnlijk ook mediaconcern Kirch (5.500 banen) is maar het begin, menen marktkenners. Er zullen nog veel meer concerns volgen. Het afgelopen jaar werden 9.000 kleine en grotere bouwbedrijven failliet verklaard. Maar ook de technologiesector heeft het moeilijk, net als de staalbranche. Het aantal fabrieksorders is in februari onverwachts gedaald, vooral doordat de binnenlandse orders afnamen (2,1%). Veel ondernemingen zetten werknemers aan de kant. Het aantal werklozen in Duitsland ligt momenteel boven de vier miljoen.

In de VS zijn kortgeleden 64.000 meer nieuwe aanvragen gedaan voor een werkloosheidsuitkering (meer dan 400.000 in een week), de grootste stijging in vier maanden, terwijl waarnemers juist van een daling uitgingen. Het aantal banen in maart zou met 58.000 zijn toegenomen. In februari echter werd eerder uitgegaan van een stijging van 66.000 banen, terwijl er uiteindelijk sprake bleek te zijn van een daling van het aantal banen met 2.000. De werkloosheid, als percentage van de beroepsbevolking steeg overigens wel van 5,5 naar 5,7 procent. Analisten hadden een stijging naar 5,6 procent verwacht. Vorig jaar trof Wallstreet de grootste ontslaggolf. In totaal verdwenen alleen daar al 43.400 banen in die periode.

De industriële productie in de 12 landen van de eurozone stagneerde in januari; op jaarbasis daalde de productie met 3,2 procent. Een forse tegenvaller, omdat men rekende op 2,4 procent daling. In de 15 EU-landen daalde de productie zelfs met 3,6 procent. In Spanje daalde de productie in de mijnbouw en de industriële en agrarische sector met 0,2 procent, terwijl analisten een stijging met 8 procent hadden verwacht. Ondanks veel optimistische geluiden, lijkt de werkelijkheid minder positief.