|
|
|
Vanaf midden november 2001 hield Manifest de golf van (massa)ontslagen in Nederland, en elders op de wereld, voor zover de media daarover berichten, bij. We telden het totale banenverlies, niet het veel grotere aantal mensen dat 'afvloeide'. Achter die cijfers gaat een echte economische crisis schuil die zich steeds verder verdiept. De komende periode zullen we de nadruk meer gaan leggen op de inkomensgevolgen van de crisis, terwijl inmiddels de werkloosheid blijft toenemen.
Onderzoeker Gert Buiten van het CBS ziet de exportmotor in Nederland weer op gang komen en de industrie - de meest conjunctuurgevoelige sector - op herstel afstevenen. Het lijkt er op dat de wens hier de vader van de gedachte is. Het valt hem echter wel op dat de consumptie op hetzelfde moment langzaam wegzakt. Uit recente cijfers blijkt dat Nederlanders minder uitgeven aan duurzame consumptiegoederen als televisies, auto's en keukens. Onzekerheid over prijsstijgingen, een oplopende werkloosheid en grillige beurskoersen houden de consument in de greep. Volgens Buiten is het daarom goed mogelijk dat de industrie herstelt, terwijl de consument het laat afweten. En wat als zowel de binnenlandse koopkracht als de export inzakken? Laten we eens een blik om ons heen werpen.
De economie van België is in het tweede kwartaal met 0,2% gegroeid ten opzichte van het eerste kwartaal, toen de economie nog een groei met 0,4% liet zien. Op jaarbasis groeide de economie van België met 0,3%. Een lichte groei, maar wel een heel kleine.
In het tweede kwartaal is de Duitse economie maar met 0,3% gestegen ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Dit jaar telde het tweede kwartaal een werkdag meer. Exclusief deze dag kwam de groei in het tweede kwartaal uit op 0,1%. De groei in het tweede kwartaal kwam vooral tot stand door de prestaties in de dienstensector. Maar de investeringen in gebouwen en machines daalden met 1,6%. In het eerste kwartaal bedroeg de investeringsafname 1,7%. Ook de matige consumentenbestedingen drukten de economische groei.
De Franse regering betwijfelt of de groeidoelstelling voor 2003 kan worden gehaald. De meeste economen in de particuliere sector gaan ervan uit dat de Franse economie volgend jaar eerder met 2,5% zal groeien dan met 3%.
De Italiaanse regering gaat de komende weken haar economische groeiramingen mogelijk opnieuw neerwaarts bijstellen. Rome gaat nu uit van een BBP-groei van 0,9% á 1,0%. Eerder was dat nog 1,3%. Voor 2003 is de groei verlaagd van 2,9% naar 2,3% á 2,5%.
De regering van Zwitserland heeft haar groeiraming voor 2002 naar beneden bijgesteld. Het Zwitserse bruto binnenlands product zal dit jaar met 0,5% toenemen. Eerder ging het ministerie van EZ nog uit van een groei met 1%. De uitvoer, die 45% van het BBP voor zijn rekening neemt, neemt dit jaar met 0,3% af. De productie van machines en uitrusting gaat waarschijnlijk met 8% omlaag, dat is veel sterker dan een half jaar geleden werd voorzien.
De Zweedse industriële productie is in juni met 2,1% teruggelopen ten opzichte van mei. In vergelijking met dezelfde maand een jaar geleden lag de productie 1,3% lager. Nieuwe orders bij industriële ondernemingen zijn in juni met 4,3% afgenomen ten opzichte van mei, vooral door minder opdrachten uit het buitenland.
Het bruto binnenlands product (BBP) van Spanje is in het tweede kwartaal van dit jaar met 2,0% gegroeid ten opzichte van het tweede kwartaal van 2001. Ook in het eerste kwartaal groeide de economie van Spanje met 2,0%. De Spaanse regering mikt voor dit jaar op een groei van het BBP met 2,2%.Economen twijfelen of die doelstelling wordt gehaald en denken, gezien de huidige cijfers, dat een groei van 2,0% realistischer is. Eerder ging de Spaanse regering uit van een BBP-groei van 2,4%.
De economie van de Verenigde Staten is in het tweede kwartaal ook na tweede lezing maar met 1,1% gegroeid. Dat heeft het Amerikaanse ministerie van Handel bekendgemaakt. Volgens het departement neemt de groei van consumentenbestedingen in de VS af, terwijl bedrijven terughoudend blijven met het doen van investeringen. De consumentenbestedingen groeiden in het tweede kwartaal met 1,9% ten opzichte van een jaar eerder, terwijl dit cijfer in het eerste kwartaal nog op 3,1% stond. Tegelijkertijd daalden de bestedingen van bedrijven met 2,6%. In de eerste lezing van het ministerie was nog sprake van een daling van 1,6%. Wel gaven bedrijven 3,1% meer uit aan software en uitrusting.
De Japanse economie is in het tweede kwartaal met 0,5% gegroeid ten opzichte van het eerste kwartaal. Dat heeft de Japanse regering bekendgemaakt. Het Mizuho Onderzoeksinstituut komt echter uit op 0,1%. Een nieuwe rekenmethodiek leidde tot een forse neerwaartse bijstelling van de BBP-groei in het eerste kwartaal. Door de nieuwe berekening kwam de groei in het eerste kwartaal niet op 1,4% uit, maar iets onder de 0%. Hierdoor is de krimp van de Japanse economie in het begrotingsjaar 2001, dat loopt tot eind maart, met -1,9% ernstiger uitgevallen dan de eerder gerapporteerde -1,3%. Het Japanse ministerie van EZ meldde gisteren verder dat de industriële productie in juli met 0,4% daalde ten opzichte van juni. Waarnemers leidden daaruit af dat het prille herstel in Japan alweer in gevaar is.
Het is dus niet verbazingwekkend dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) pessimistischer is over de Amerikaanse en Europese economie dan een halfjaar geleden. Volgens het 'Handelsblatt' rekent het IMF voor de VS op een economische groei van 2,2% in 2002 en 2,6% volgend jaar. In het voorjaar stonden nog prognoses van respectievelijk 2,3% en 3,4% in de boeken.
Voor het eurogebied zijn de ramingen bijgesteld van 1,4% naar 1,1% dit jaar. De groeiverwachting voor 2003 bedraagt nu 2,5% in plaats van de eerder begrote 2,9%. Ook de Economist Intelligence Unit (EIU), de analistenafdeling van Economist Group, die ook het blad The Economist uitgeeft, heeft de economische groeiprognose voor dit jaar zowel voor de Verenigde Staten als voor de eurozone neerwaarts bijgesteld. De groeiontwikkeling zal ook in de eerste helft van 2003 traag verlopen, zo voorspelt EIU. De Britse denktank wijt de meer gematigde groeiprognoses voor dit jaar in hoofdzaak aan de tegenvallende consumptieve bestedingen en het uitstel van investeringen als gevolg van een verminderd vertrouwen bij consument en ondernemers. De EIU verwacht niet dat zich een zogeheten 'double dip'-recessie zal voordoen. Het bruto binnenlands product (BBP) van de VS zal in 2002 met 2,4% groeien en het BBP van de eurozone neemt met 1% toe. Japan groeit met een matige 0,2%. De wereldeconomie als geheel zal dit jaar gemiddeld met 2,9% groeien, zo voorspelt de denktank. Het BBP van de OESO-landen, de groep van dertig meest geïndustrialiseerde landen, groeit dit jaar met gemiddeld 1,8%. Volgens EIU zal de wereldhandel in 2002 met 2,9% groeien. Rijke landen zien hun handel met 1,8% toenemen, bij ontwikkelingslanden is de toename 5,5%.
Deze voorspellingen zijn echter op drijfzand gebouwd. Niets wijst op een structurele verbetering van de situatie op korte termijn. Dat er regelmatig fluctuaties plaatsvinden is normaal. Om bij elke opflikkering dan ook onmiddellijk de vlag uit te hangen is toch wat voorbarig. De algemene tendens is er een van een aanscherpende crisis. (zie ook stuk van Jos van Bergen)
Het aantal werklozen in Frankrijk is in juli met 18.000 gestegen tot 2,43 mln. Daarmee komt de werkloosheid in de derde economie van Europa uit ophet hoogste punt van de afgelopen 22 maanden. Het werkloosheidspercentage bleef onveranderd op 9 staan. De toename van de Franse werkloosheid was groter dan verwacht. Analisten hielden rekening met een stijging met 10.000 ten opzichte van de maand juni. Op één maand na is de werkloosheid sinds vorig jaar mei iedere maand toegenomen. Analisten verwachten dat deze trend de komende maanden aanhoudt. De werkloosheid in Japan bleef onveranderd op een niveau van 5,4%.
Het was maar een greep uit de massa-ontslagen, maar de tendens is duidelijk: de werkloosheid zal verder toenemen, vooral doordat structurele arbeidsplaatsen komen te vervallen. Als de nieuwe werklozen al werk krijgen zal dat vaak lager betaald worden dan eerst. Op die manier wordt er fors bespaard op de arbeidskosten over de ruggen van de werknemers.