Turkije: keuze uit drie schertsfiguren

In Turkije kan geen enkele regering om de militairen heen...

Door E.M.

Als datum voor de vervroegde verkiezingen in Turkije is gekozen voor 3 november 2002. Herstructurering van de economie in overeenstemming met de eisen van het IMF, het begin van een militaire actie tegen Irak, meer toenadering tot de Europese Unie, steun voor de Israëlische agressie in Palestina, het probleem Cyprus dusdanig bijsturen dat de Verenigde Staten meer controle krijgen over het eiland. Dit zijn een aantal van de kwesties waar de nieuwe regering van Turkije mee geconfronteerd zal worden.

Wat zou er kunnen gebeuren?

Erdogan?

Als de vervroegde verkiezingen gehouden worden zal de partij van de fundamentalistische Erdogan, de AKP, als grootste uit de bus komen, met ongeveer 20 tot 25 procent van de stemmen. Met zoveel stemmen is het misschien mogelijk dat ze genoeg zetels krijgen om geheel zelfstandig een regering te vormen. In het merendeel van de belangrijkste kranten wordt dit gepresenteerd als het 'rampenscenario' voor de kapitalistische heerschappij in Turkije. Ondanks dat Erdogan steeds opnieuw verklaart dat hij, als hij wordt verkozen, geen strijd aangaat met het IMF en het EU-beleid van Turkije, verkiest hij het om te zwijgen als de Palestijnse kwestie en de dreigende oorlog met Irak aan de orde komen.

Om een aantal redenen is de AKP voor de heersende klasse de meest ongeschikte kandidaat om in de komende periode de politieke macht te krijgen. In de eerste plaats zijn het fundamentalisten die voor problemen kunnen zorgen tijdens een oorlog met Irak. Ten tweede zijn het antisemieten die een bedreiging kunnen vormen voor de steun van Turkije aan Israël voor de agressie in Palestina. En tenslotte geven recente opiniepeilingen aan dat de AKP het merendeel van de anti-IMF stemmen krijgt, van kiezers die slachtoffer zijn van het IMF-beleid, waardoor de imperialisten wellicht gedwongen worden om de macht van de AKP voorlopig te accepteren.

Naast alle nadelen kleven er ook voordelen aan de AKP voor het establishment. In deze nieuwe eeuw heeft Turkije een sterke regering nodig, en met zoveel steun van de bevolking kunnen zij dat doel wellicht dienen. Hoe vaker zij worden afgeschilderd als het 'rampenscenario', hoe beter zij de noodzaak begrijpen van onvoorwaardelijke loyaliteit aan het imperialisme.

Baykal?

Opinipeilingen laten zien dat van de sociaal-democratische partijen de CHP waarschijnlijk de tweede partij na de AKP wordt, met ongeveer 12 tot 14 procent van de stemmen. Volgens de peilingen is er geen enkele garantie dat de overige 21 partijen, die deelnemen aan de verkiezingen, boven de kiesdrempel van 10 procent uit zullen komen. Dit heeft tot gevolg dat, als de verkiezingen op 3 november doorgaan, het voor de heersende klasse de meest verstandige keuze is om de CHP te kiezen, tegen de AKP. De zogenaamde 'linksen' in de CHP hebben geen enkel probleem met het huidige beleid van de staat met betrekking tot de EU, Irak, Palestina en Cyprus. Hun enige 'zwakke plek' is de kritische houding die zij in het verleden hadden met betrekking tot IMF-beleid, wat vervolgens weer reden is voor de grote aanhang en steun vanuit de bevolking op dit moment.

'Superminister' Derwish sloot zich vorige week aan bij de CHP, alsof hij daarmee wil aangeven dat er imperialistische steun is voor deze partij.Deze ontwikkeling, in de media met veel gejuich ontvangen, maakt de omvang van steun van het publiek voor de CHP onvoorspelbaar. Het is nu nog niet duidelijk of door Derwish het aantal stemmen voor de CHP zal toenemen. Het aantal 'pro-IMF'-kiezers dat Derwish zal meetrekken naar de CHP zal nauwelijks meer zijn dan het aantal 'anti-IMF'-kiezers dat zich van de CHP zal afkeren door de komst van Derwish. Maar wat er ook gebeurt, geen enkele partij zal willen samenwerken met de CHP en alleen het lidmaatschap van Derwish is niet genoeg om ervoor te zorgen dat de CHP meer stemmen krijgt dan de AKP. Dus waarom heeft Derwish zich juist aangesloten bij de CHP? Een andere vraag is: kan het imperialisme Baykal, de leider van de CHP, vertrouwen, de meest grillige en samenzweerderige figuur in de Turkse politiek, terwijl ze zelfs de trage maar loyale Ecevit niet meer acceptabel vinden? Wijst het IMF naar de CHP als een mogelijke oplossing of is het slechts een van Derwish's politieke manoeuvres? De tijd zal het leren.

Ciller?

Aydin Dogan, eigenaar van het grootste mediamonopolie in Turkije, is een invloedrijke persoon in de politiek en tevens een goede vriend van Mesut Yilmaz. Vorige week kondigden Islamitische kranten aan dat Dogan een ontmoeting had met de echtgenoot van Ciller (leidster van de DYP) op een Grieks eiland. Dogan's kranten bevestigden dat, ook al vermelden zij erbij dat het een vriendschappelijke ontmoeting was en dat de twee mannen niet over politiek hebben gepraat.

Een paar dagen later, op 26 augustus, onthulden Dogan's kranten een geheim scenario: de DYP, ANAP, YTP en de SP zouden in het geheim hebben gesproken over het ten val brengen van de regering, het instellen van een nieuwe regering en uitstellen van de verkiezingen. Volgens het plan zou ANAP, de derde fractie in de huidige regering, zich terugtrekken en zo de coalitie verbreken. Dan zou de president de vier genoemde partijen goedkeuring geven om een op de Europese Unie georiënteerde regering te vormen. Met als argument dat de Top in Kopenhagen in december plaatsvindt, zou de nieuwe regering de vervroegde verkiezingen onmiddellijk uitstellen. Als laatste stap zouden Derwish en Baykal worden uitgenodigd om deel te nemen aan de nieuwe regering. Geen van de partijen heeft het plan dat Dogan's kranten onthulden ontkend. In plaats daarvan beschuldigen zij elkaar ervan de initiatiefnemer van dit complot te zijn.

Het is nu inmiddels duidelijk dat het boven geschetste plan op 2 augustus is ontstaan. Gedurende meer dan 20 dagen konden de betrokken partijen het plan niet uitvoeren, voornamelijk door de onwil van Ciller. Dogan's kranten beweren dat de reden dat zij het aanbod afwees was dat Yilmaz, leider van ANAP, eiste dat er sprake zou zijn van gelijke periodes van voorzitterschap in de nieuwe regering. Ook al is de bron van dit nieuws niet betrouwbaar, voor iedereen die Ciller kent klinkt de bewering zeer plausibel. De acties van Aydin Dogan, die het complot om Ecevit's regering ten val te brengen onthulde, en van Yilmaz, die aankondigde dat ANAP zich uit de regering terug zou trekken om deze ten val te brengen, werden gelijktijdig uitgevoerd. Het betreft twee delen van een en hetzelfde gezamenlijke plan om Ciller in een hoek te drijven en haar te dwingen het voorstel nogmaals in overweging te nemen.

Op dit moment is dat in Turkije een 'favoriet' onderwerp waarover wordt nagedacht: hoe vervang je de huidige regering zonder vervroegde verkiezingen? Ze zouden er inderdaad in kunnen slagen om een nieuwe regering te vormen en de verkiezingen uit te stellen. Dit scenario zou de regeringscrisis kunnen oplossen, maar de politieke crisis blijft bestaan, omdat de nieuwe regering te weinig steun van het publiek krijgt. Als zij dit planuitvoeren hebben ze er geen rekening mee gehouden dat 45 tot 59 procent van de steun van de bevolking naar andere partijen zal gaan, als de verkiezingen gehouden zouden worden.

Het leger?

Aan de vooravond van een oorlog tegen Irak is de grootste prioriteit van het imperialisme om in Turkije het politieke speelveld te herschikken. Het oplossen van de regeringscrisis is slechts één kant van dit reorganisatieproces. Net zo belangrijk is het naadloos inpassen van het Turkse leger in de nieuwe plannen, om mogelijke toekomstige conflicten te vermijden. De meeste regeringscrises zijn makkelijker te sturen dan een gecentraliseerde organisatie zoals het Turkse leger. Zoals de term 'superminister' is bedacht als middel om de toekomstige regeringscrises in Turkije te bedwingen, zo is 'angst voor de Koerden' de truc die wordt gebruikt om sturing te geven aan het Turkse leger.

De aanstaande oorlog met Irak

Al lang geleden verklaarde Turkije dat: "het bestaan van een onafhankelijke Koerdische staat in Noord-Irak gezien zal worden als reden voor oorlog". Tot vorige week echter heeft de Turkse regering een voorzichtig beleid gevoerd met betrekking tot de feitelijke Koerdische overheersing in Noord-Irak. Zij hebben agressie vermeden, ondertussen de internationale gemeenschap er constant aan herinnerend dat de Koerden niet de enige etnische bevolkingsgroep is die in Noord-Irak leeft. "Er wonen ook Turkmenen", zeiden ze, doelend op een pro-Turkse minderheid. De huidige chef van de generale staf, Huseyin Kivrikoglu, die op 30 augustus met pensioen gaat, verklaarde dat hij zelf een Turkmeen is en dat Turkije de Koerden niet net laat doen alsof er geen Turkmenen in de regio zijn.

Uiteindelijk kwam er commentaar van zowel Turkse als Koerdische zijde. De Koerdische leider Barzani verklaarde: "Het Turkse leger moet niet proberen Noord-Irak binnen te dringen tijdens een mogelijke oorlog". Het antwoord kwam van de Turkse minister van Nationale Verdediging die verklaarde: "De veiligheid van Noord-Irak is Turkije toevertrouwd." Er is echter geen twijfel over mogelijk dat Turkije Noord-Irak zal binnendringen, daarvoor als reden gebruikend dat er Koerdische groepen in de regio zijn die in de toekomst een bedreiging voor Turkije zouden kunnen vormen.

Het gesprek tussen Barzani en de Turkse regering ging niet alleen over veiligheid. Het betrof ook de olierijke regio van Mosul en Kirkuk in Noord-Irak. Deze twee steden hebben altijd een belangrijk discussiepunt gevormd voor de nationalisten In Turkije. Zij beweren dat het annexeren van dat gebied door Turkije de economische problemen van het land kan oplossen.

Conclusie

De bourgeoispolitiek in Turkije wordt geconfronteerd met een enorme politieke crisis en heel veel politieke onderwerpen die dringend aangepakt moeten worden. Het imperialisme probeert misbruik te maken van deze crisis om zo de politieke arena te herschikken. Met het oog op het beoogde resultaat moeten zij de bevolking meer bij de politiek betrekken. Maar het enige middel dat zij tot nu toe konden creëren om dit doel te bereiken is de "hoop voor de massa om lid te worden van de Europese Unie". Met als gevolg dat drie schertsfiguren elkaar beconcurreren om de imperialistische plannen in Turkije door te voeren, gericht tegen de volkeren in de regio. Geen van drieën schijnt in staat te zijn om het karakter van het nieuwe tijdperk te begrijpen. Het betreft een periode waarin je onmiddellijk en nauwkeurig moet gehoorzamen aan het imperialisme, zonder na te denken over hoe je de eigen politieke status veilig kunt stellen. Ofwel je begrijpt dit of jeverdwijnt.

Tegelijkertijd leveren de enorme politieke crisis en de noodzaak de bevolking te 'politiseren' grote mogelijkheden voor de communisten de komende maanden. Of de vervroegde verkiezingen plaats gaan vinden of niet, de omstandigheden wijzen op de mogelijkheid voor de communisten om grote delen van de werkende klasse in Turkije weer te betrekken bij de klassenstrijd. Voor de korte termijn is het de uitdaging om de reacties van de werkers tegen de op handen zijnde aanval van het Turkse leger op Irak te bundelen en te organiseren. (Vertaling J. Bernaven)