De ernst van de huidige economische crisis.
 |
 |
In het vorige nummer van Manifest zijn we ingegaan op de crisis die de wereldeconomie teistert. We hebben vastgesteld dat de oorzaak van de crisis niet gezocht moet worden in het falen van de mens, maar in de economie zelf. De bewegingswetten van de kapitalistische economie laten zien dat de economie in een crisis terecht moet komen die zich laat aanzien als een crisis van overproductie.
De productie stijgt sneller dan het loon zodat de afzet moet stagneren, de winst daalt en kostenbesparingen noodzakelijk worden, met name besparingen op de loonkosten. De dalende lonen zetten de omzet nog verder onder druk zodat weer nieuwe besparingen noodzakelijk worden. De neergaande spiraal in de ontwikkeling in de economie is daarmee ingezet. In dit nummer van Manifest kijken we verder naar dit proces en naar de ernst van de huidige economische crisis.
Bij de huidige economische crisis valt in de eerste plaats op, dat de crisis alle werelddelen in zijn greep heeft gekregen, dat de crisis dus een wereldwijde crisis is. In de tweede plaats valt op, dat de crisis met name in de VS voorafgegaan werd door explosief stijgende beurskoersen, in het bijzonder op de technologiebeurs Nasdaq. En ten derde valt op dat de kredietverlening een nog nooit eerder vertoond niveau bereikt heeft.
De crisis heeft wereldwijd toegeslagen
De crisis in het kapitalisme is niets nieuws. Die kapitalistische crisis bestaat al sinds het kapitalisme bestaat en is eigen aan het systeem zelf. Was de crisis in het verleden regionaal omdat het kapitalisme regionaal was, ontstond bij de opkomst van het wereldwijde kapitalisme de wereldwijde crisis. De laatste keer dat er sprake was van een zware crisis in het wereldwijde kapitalisme was in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw, die uiteindelijk geleid heeft tot de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien hebben er meerdere regionale crises gewoed, maar een nieuwe zware wereldcrisis is tot voor kort uitgebleven. In de afgelopen jaren stak de crisis zijn kop op in Mexico in 1995, Azië in 1997, Rusland en Brazilië in 1998 en in Turkije in 2001 terwijl de economie van Japan zich sinds 1989 in een toestand van lethargie bevindt.Deze plaatselijke crises konden in hoofdzaak door forse financiële injecties van het IMF de kop in worden gedrukt, maar het vuur was daarmee nog niet geheel geblust. Zuid-Amerika is weer terug op de agenda evenals Turkije, nu in goed gezelschap van Indonesië. Het is inmiddels duidelijk dat het geheel van de door het IMF en de Wereldbank verstrekte kredieten onmogelijk afgelost kan worden en dat met de verergering van de economische crisis zelfs de betaling van de rente in gevaar komt zoals bij Argentinië het geval is. Nu ook in de VS en de EU de economie stagneert en het bankwezen in de problemen brengt, wordt ook de verstrekking van nieuwe kredieten moeilijker, zodat gevreesd moet worden dat meer landen zich bij Argentinië zullen aansluiten. Het hierdoor veroorzaakte verlies aan financiële, grondstoffen- en afzetmarkten staat haaks op de bestrijding van de economische crisis in de VS en de EU waardoor de neerwaartse spiraal versneld kan worden.
Beurskoersen explodeerden
Overeenkomstig de gedachte van de "new era" in de zogenaamde "roaring twenties", die leidde tot enorme koersstijgingen van de aandelen in de DowJones, werd de koersexplosie op de Nasdaq voorafgegaan door de gedachte van de "nieuwe economie". De ontwikkeling van nieuwe technologie zou de arbeidsproductiviteit sterk doen toenemen zodat de voortdurende economische groei gegarandeerd zou zijn. Met andere woorden, de kapitalistische economie zou er een worden zonder de periodieke crisis van overproductie. Afgezien van het feit dat deze bewering met zichzelf in strijd is, leidde deze gedachte ertoe dat de stijging van de winsten gegarandeerd zou zijn zodat de aandacht verschoof van winststijging naar omzetstijging en uiteindelijk naar stijging van de EBITDA (Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization, opbrengst voor aftrek van rente, belasting, afschrijvingen en afschrijving op betaalde goodwill). Het gevolg was een nog nooit vertoonde koersontwikkeling van aandelen, waarbij enorme bedragen neergeteld werden voor aandelen in bedrijven waarvan duidelijk was dat zij nooit met winst zouden draaien, voor waardeloze aandelen dus.De leugen van de "nieuwe economie"
De koersstijgingen op de Nasdaq en het sprookje van de "nieuwe economie" trokken de aandacht van de kleine belegger, die besloot mee te doen om van de stijging te profiteren. Hierdoor ontstond een zichzelf versterkend effect dat op zich positief uitwerkte op de groei van de economie, en daarmee weer op de koersstijgingen. In dit geval was er dus sprake van een opgaande spiraal, waar abrupt een einde aan kwam in maart 2000, toen bleek dat de omzetten niet eindeloos bleven stijgen. Het sprookje van de "nieuwe economie" bleek niet te bestaan, het koersniveau van de Nasdaq was gebaseerd op dit sprookje, en dus was de ineenstorting van de koersen slechts een kwestie van tijd. Inmiddels heeft de Nasdaq ruim 70 procent van zijn waarde verloren, maar nog steeds is de waardering van aandelen ten opzichte van de rentestand veel te hoog zodat verwacht kan worden dat de index nogmaals 70 procent zal dalen. In iets mindere mate geldt dit ook voor de Dow Jones en voor bredere de S&P500 index.Door enorme bedragen neer te tellen voor waardeloze aandelen hebben beleggers wel degelijk bijgedragen aan de ontwikkeling van de economie, met name aan de ontwikkeling van nieuwe technologie, die ingezet kon worden in het productieproces waardoor de arbeidsproductiviteit inderdaad kon stijgen. De aanleg van grote kabelnetwerken zou onmogelijk geweest zijn zonder de bereidheid van beleggers om hierin te investeren. Deze investering vormde daarmee een stimulans voor de economie waardoor de gedachte van de "nieuwe economie" bevestigd leek te worden. Het was de individuele belegger echter niet te doen om de investering, maar juist om het (koers)gewin. Nu het gewin uitblijft en de bereidheid om te investeren is verdwenen, of de investering zelfs wordt teruggetrokken, treedt het omgekeerde effect op. De stimulans slaat om in een rem, en hoe harder de koersen dalen hoe groter de remmende kracht door alle bedrijven die failliet gaan. De koortsachtige activiteit slaat om in een lamlendig nietsdoen, de rijkdom in armoede.
