De spanning in de internationale situatie is de afgelopen tijd toegenomen doordat de Verenigde Staten een eenzijdige aanval van een mogelijk vernietigende omvang op Irak voorbereiden. Deze bedreiging van de vrede brengt belangrijke politieke tegenstellingen aan het licht die de internationale verhoudingen bepalen.
Om te beginnen is er de isolatie van de Verenigde Staten, die tot dusver niet de goedkeuring hebben van hun bondgenoten voor de aangekondigde aanval op het Arabische land.
Zowel op het diplomatieke vlak als in de internationale politieke coalities worden er initiatieven genomen. Ondanks de bedoelingen van de regering Bush en de veronderstellingen van hen die gefascineerd zijn door, of instemmen met het mondiale totalitarisme van de VS, is de internationale situatie niet gunstig voor Washington's buitenlandse politiek.
Verleden week kondigde Rusland een samenwerkingsverband met Irak aan ten bedrage van 40 miljard dollar over een periode van vijf jaar met als doel het versterken van de wederzijdse betrekkingen in de sectoren van de petrochemische industrie, het transport, de energie en de irrigatie. De Verenigde Staten reageerden furieus: "Door te koop te lopen met zijn betrekkingen met landen als Irak, Lybië, Syrië, Cuba en de Volksrepubliek Korea geeft Rusland wereldwijd een signaal af dat dit is wat Rusland goeddunkt, het zakendoen met terroristische staten", zoals de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Donald Rumsfeld zich vorige week in weinig diplomatieke bewoordingen uitliet. Oost-Indisch doof voor dit misbaar ontving de Russische president Poetin twee dagen later in Wladiwostok president Kim Jong Il van de Volksrepubliek Korea, met wie hij een drie uur durende ontmoeting had, waarbij Rusland toezegde mee te werken aan de totstandkoming van een spoorlijn die het noordelijk en het zuidelijk deel van het Koreaanse schiereiland met elkaar verbindt, een belangrijke stap naar een definitieve vrede tussen de twee Korea's en de toekomstige eenmaking van het land.
Deze feiten wijzen op twee tegengestelde tendensen in de internationale situatie. De eerste is de handhaving van de strategie van de VS, die hun eenzijdige hegemonie blijven opleggen en het opkomen van mondiale of regionale rivalen in de kiem smoren. In Rumsfeld's verklaring klinkt de dominante opvatting binnen Bush' regering door, volgens welke alle landen verdeeld worden in voor- of tegenstanders van de VS. Aan de hand van deze opvatting zal het Amerikaanse imperialisme haar houding tot de andere hoofdrolspelers op het wereldtoneel, Europa, Rusland, China en Japan bepalen. De andere tendens houdt een gevoel voor multipolariteit in, waarvan Rusland's buitenlandse politiek een onderdeel vormt.
De publieke opinie raakt er, onder invloed van de media, aan gewend het voormalige socialistische Rusland te beschouwen als een aanhangsel van de VS, of in ruimere zin van het Westen. Deze indruk werd versterkt na de aanslagen van 11 september van het vorig jaar, toen Poetin's regering zich intensief inliet met de 'anti-terroristische inspanningen', onder Bush' voorwaarden, en na de topontmoeting in Rome die de oprichting van een 'NAVO-Ruslandraad' bekrachtigde. Toch is er veel verdeeldheid. De Italiaanse journalist Giulietto Chiesa, een specialist in internationale aangelegenheden, biedt in het Italiaanse tijdschrift 'L'Ernesto' een afwijkende analyse van deze kwestie. "Wat Rusland betreft, ik geloof niet dat het tijdens de top tot integratie gekomen is. De gedachte die gaandeweg gemeengoed wordt (dat Rusland zou toetreden tot de NAVO) is absoluut onjuist. De documenten die voorbereid werden brengen geen veranderingen aan in het wezen van de huidige situatie." Hetzelfde tijdschrift citeert uitlatingen van de Russische president na de top in Rome die gericht waren tegen de uitbreiding van de NAVO: "Vanaf het begin huldigen we het standpunt dat een uitbreiding van de NAVO door geen enkele objectieve noodzaak gerechtvaardigd kan worden."
Met Poetin's ontvangst van de Noord-Koreaanse president beweegt Rusland zich in de richting van Azië, naar de regio waar de voornaamste belangen van het land geconcentreerd zijn, waar grote geopolitieke tegenstellingen heersen en waar zeker belangrijke gebeurtenissen plaats zullen vinden die de wereld naar multipolartiteit zullen voeren. Kort na de top die de 'NAVO-Ruslandraad' bekrachtigde nam de Russische president deel aan een tweede ontmoeting van staatshoofden van de 'Sjanghai Samenwerkingorganisatie' waarvan naast Rusland en China ook Kazachstan, Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgizstan lid zijn. Hun voornaamste punt van zorg is het opzetten van Amerikaanse militaire bases in Centraal-Azië na de oorlog in Afghanistan.
Terwijl hij toenadering zoekt tot de Verenigde Staten en het Westen, bevestigt Poetin opnieuw de strategische waarde van de overeenkomst die in 2001 met China gesloten werd, overtuigd als hij is dat "de samenwerking tussen Rusland en China een onmisbare factor is voor de verzekering van de vrede en de internationale veiligheid", en dat "de Volksrepubliek China absuluut een enorme invloed kan uitoefenen en een essentiële rol gaat spelen, niet alleen in Azië, maar in de hele wereld, met als doel te komen tot een systeem waarin - hetzij in het Westen of in het Oosten - landen die deelnemen aan regionale organisaties zullen handelen naar een enkel idee: de creatie van een multipolaire wereld, met een gevoel van verantwoordelijkheid voor het lot van de mensheid." (**)
In hun internationale acties zullen de progressieve en revolutionaire krachten zulke tegengestelde doelstellingen zeker in aanmerking nemen.
(*) Journalist, Vice-voorzitter van de Communistische Partij Brazilië, verantwoordelijk voor de internationale betrekkingen
(**) Interview met de Chinese krant 'People's Diary', 5 juni 2002, overgenomen uit 'L'Ernesto', mei/juni 2002. Vertaling Frans Willems.