Het grote schaakspel

 

 

 

VS-hegemonie door militaire overmacht.  

Door Thomas Gounet

Met welke strategie kunnen de Verenigde Staten van Amerika vandaag hun wereldoverheersing behouden? Zbigniew Brzezinski tracht deze vraag te beantwoorden in zijn jongste boek 'Het Grote Schaakspel' (1). De schrijver was veiligheidsadviseur van president Jimmy Carter van 1977 tot 1981 en hij is als expert verbonden aan het Centrum voor Strategische en Internationale Studies. (deel 1 van 2)

We hebben hier dus niet te maken met een amateur die wat veronderstellingen rondstrooit over de politiek die men volgt in Washington. Bij het lezen van zijn boek merkt men onmiddellijk dat Brzezinski weet waarover hij spreekt; hij vertolkt een standpunt van de heersende klasse in de Verenigde Staten. Daarin ligt trouwens het essentiële belang van zijn werk: nagaan hoe een Amerikaanse elite denkt haar macht over de aardbol te behouden en uit te breiden. We vatten de tien stellingen van het boek bondig samen.

Eerste stelling.

"De Verenigde Staten zijn sinds 1991 de enige echte wereldmacht geworden." (p.9)

Op vier belangrijke sleuteldomeinen (het militaire, economische, technologische en culturele) domineren de Verenigde Staten. Geen enkele andere natie kan met hen rivaliseren op globaal niveau. Bepaalde naties, zoals Duitsland en Japan kunnen beweren dat zij op één of ander punt rivalen zijn, bijv. op het economische niveau. Maar niet op de vier sleuteldomeinen samen. Deze macht van de Verenigde Staten wordt niet meer betwist sinds de val van het socialisme in de Sovjet-Unie in 1991.

Tweede stelling.

"Eurazië blijft (...) het schaakbord waarop de strijd om de wereldheerschappij wordt uitgevochten." (p.59-6 1)

Het Euraziatische continent strekt zich uit tussen Azië en Europa; dit laatste is op geografisch vlak in feite niets anders dan de westelijke verlenging van het eerste. Het grootste deel van de rijkdommen wordt er geproduceerd; 75 procent van de wereldbevolking woont er en levert 60 procent van het bruto binnenlands product op wereldschaal. (2) Wie dit continent controleert, domineert de wereld.

Derde stelling.

"Amerika speelt (...) de rol van scheidsrechter in Eurazië en geen enkel belangrijk probleem kan zonder zijn deelname worden opgelost of een uitweg krijgen tegengesteld aan zijn belangen. (p.249) Het probleem hierbij is dat de Verenigde Staten niet in Eurazië zijn gelegen. Voor de controle over dit gebied moeten zij dus gebruikmaken van de vier fundamentele machtsmiddelen waarover zij beschikken op het economische, militaire, technologische en culturele vlak. En dat lukt Amerika, want; "Gelukkig is dit continent (Eurazië) te uitgestrekt om zijn politieke eenheid te realiseren." (p.59) Maar omdat het niet direct aanwezig is, moet Amerika zijn overheersing uitoefenen via indirecte controle; het moet de ene speler uitspelen tegen de andere. "Op het grote Euraziatische schaakbord dienen de Verenigde Staten hun middelen doelbewust aan te wenden en dit steeds op selectieve en voorzichtige wijze." (p.62-63).

Vierde stelling.

"De dringendste taak bestaat erin erover te waken dat geen enkele staat of groepering van staten, de mogelijkheid heeft de Verenigde Staten uit Eurazië te verjagen of hun rol als scheidsrechter te verzwakken." (p.254).

Brzezinski beschrijft deze oriëntatie van de Verenigde Staten heel openlijk: "Hoe de ontwikkeling van een dominerende Euraziatische macht te verhinderen die zich tegen ons zou kunnen keren? Welke essentiële problemen dienen zich vandaag aan als de Verenigde Staten hun wereldheerschappij willen behouden?" (p.24) Hij voegt er aan toe: "Dit boek beoogt voor Amerika een samenhangende geostrategische politiek te ontwikkelen voor het Euraziatische continent." (p.25.)

Vijfde stelling.

Het basisprincipe van deze strategie bestaat erin een vijandige politieke unie te verhinderen door regionale machten in stand te houden. Het gaat er met andere woorden om "het geopolitieke pluralisme dat bestaat op de Euraziatische kaart te handhaven en te bewaren". (p.253-254)

Brzezinski definieert deze oriëntatie nog openlijker. "De harde terminologie van de vergane grootmachten vatte de drie dwingende geostrategische wetten samen als volgt: verhinderen dat de vazallen samenspannen en hen in een staat van afhankelijkheid houden m.b.t. hun veiligheid, zich verzekeren van de volgzaamheid van de beschermde onderdanen, verhinderen dat de barbaren aanvallende verbonden sluiten." (p.68)

Noten

  1. Brzezinski Zbigniew, Le grand échiquier, (Het Grote Schaakspel), Uitg. Bayard, Parijs, 1997. In het engels: The Grand Chessboard. De pagina's verwijzen naar de Franse uitgave.
  2. Het Bruto Binnenlands Product berekent de voortgebrachte rijkdom aan goederen in één jaar.