De economische crisis en de oorlog

 

 

 

25.000 mensen demonstreerden in New York. Op 26 oktober worden in Washington 100.000 mensen verwacht. Kom op die dag naar de Dam in Amsterdam om aan het wereldwijde verzet deel te nemen.

Door Jos van Bergen

De wereldwijde crisis in de kapitalistische economie maakt met de dag nieuwe slachtoffers. De stroom van massaontslagen houdt niet op. Bezuinigingen maken daling van lonen en uitkeringen noodzakelijk, terwijl de prijzen exploderen en pensioen- en verzekeringspremies fors omhoog gaan. Het reële inkomen neemt zienderogen af waardoor de neergaande spiraal in de economie versneld wordt.

In de afgelopen nummers van Manifest hebben we aandacht besteed aan de economische crisis. Stagnerende omzetten maken bezuinigingen noodzakelijk om de winstval van de bedrijven te stoppen. De uitstoot van werknemers zet de koopkracht onder druk waardoor de omzet van bedrijven verder stagneert en nieuwe bezuinigingen noodzakelijk worden. Deze neergaande spiraal vindt zijn oorzaak niet in menselijk falen maar in de bewegingswetten van de economie zelf. De periodieke crisis van overproductie bestaat al zo lang het kapitalisme bestaat. In die zin is de huidige crisis niets bijzonders. Maar omdat de economische malaise nu wereldwijd uitgebroken is, voorafgegaan werd door een nog nooit vertoonde explosie van de aandelenmarkten en de kredietverlening eveneens een ongekende omvang heeft bereikt, dreigt de huidige crisis uit te lopen op een regelrechte economische, financiële, politieke en militaire ramp. En zoals gebruikelijk is de gewone man het kind van de rekening. In dit nummer van Manifest willen we dit verder verdiepen.

De bestrijding van de crisis

Om een ineenstorting van de economie te voorkomen voert de politiek in de VS een beleid dat erop gericht is de consumptie op peil te houden. De korte rente is in de VS in de afgelopen tijd in elf stappen teruggebracht tot 1,75 procent, het laagste niveau sinds veertig jaar. De inkomstenbelasting is verlaagd en de overheidsuitgaven zijn verhoogd zodat het begrotingsoverschot is omgeslagen in een tekort. De staatsschuld in de VS is inmiddels opgelopen tot ruim zes biljoen dollar (6000 miljard dollar) op een bruto nationaal product (BNP) van ruim tien biljoen dollar, dus tot ongeveer 60 procent van het BNP. De bevolking wordt opgeroepen de consumptie op peil te houden. De havenstaking aan de westkust, die de economie grote schade berokkende, is door president Bush de kop ingedrukt. De bescherming van de eigen staalindustrie door importheffingen draagt weliswaar bij tot het behoud van arbeidsplaatsen, maar houdt ook de prijzen kunstmatig hoog terwijl de afnemers dringend verlegen zitten om lagere prijzen voor het verlagen van de productiekosten. Ondanks al deze maatregelen wil de golf van faillissementen niet afnemen en gaat de afbouw van arbeidsplaatsen in de industrie onverminderd voort. De consumptie laat nog wel een minimale stijging zien, maar die wordt voor het grootste deel veroorzaakt door de toegenomen overheidsconsumptie, met name op het gebied van 'Homeland Security en Defense' (Nationale Veiligheid en Defensie). Er treedt een langzame verschuiving op in de richting van een politiestaat en een oorlogseconomie, die moet voorkomen dat de consumptie geheel instort. De pas goedgekeurde verhoging van 45 miljard dollar voor "Defense" in 2003 bevestigt dit beeld.

Economische crisis en tromgeroffel

Wat te doen als alle maatregelen de economische neergang niet kunnen stoppen? Terwijl steeds meer mensen hun baan verliezen, pensioenfondsen in de problemen komen, de verarming toeneemt, het wondermiddel van de dalende korte rente niet blijkt te werken en de sociale spanningen toenemen, gaat de kapitaalvernietiging op de gestaag dalende beurzen onverminderd voort.Biljoenen dollars zijn op deze manier al in rook opgegaan. Is het te verwachten dat de vertegenwoordigers van het kapitaal in de politiek bij deze ontwikkelingen rustig achterover leunen om te zien hoe steeds meer kapitaal als sneeuw voor de zon verdwijnt? Kan op deze manier de neergaande spiraal doorbroken worden? De politiek heeft nu juist de taak om de problemen in de economie aan te pakken. Nu blijkt dat de monetaire, fiscale, protectionistische en directe stimuleringsmaatregelen niet helpen richt de politiek alle aandacht op de dictator van Bagdad, die tot de grootste vijand van de wereldvrede gebombardeerd wordt. Alsof de duivel hem op de hielen zit voert president Bush de druk tot het kookpunt op om zo snel mogelijk, liever gisteren dan vandaag, Saddam Hoessein een kopje kleiner te maken. Waarom opeens zo'n haast? Wat is er na ruim tien jaar verstikkende onderdrukking van Irak veranderd zodat onmiddellijk ingrijpen plotseling de hoogste prioriteit krijgt? Is opeens de duivel in Saddam Hoessein gevaren of komt nu de duivel tevoorschijn in het kapitaal, dat wanhopig vecht tegen zijn eigen ondergang? Het antwoord is te vinden in de propaganda van de politiek in de VS, die de aanval op Irak voorstelt als verdediging. De omkering is daarmee gegeven want aanval is geen verdediging maar aanval. Het economische belang van de VS, de strijd van het kapitaal tegen zijn eigen voortgaande vernietiging noodzaakt zijn vertegenwoordigers in te grijpen en het kapitaal van de ondergang te redden om hun eigen economische ondergang te voorkomen. Omdat dit in eigen land niet lukt moet de strijd zich noodzakelijk verplaatsen naar het buitenland. Hoe ernstiger de crisis in de eigen economie, hoe groter de noodzaak tot het voeren van de oorlog. Na Afghanistan is nu Irak aan de beurt.

200 miljard voor 'Satan' Hoessein

In de voorbereiding voor de oorlog loopt de propagandacampagne op volle toeren waarin Saddam Hoessein wordt afgeschilderd als de satan in persoon. (zie kader 'De oorlogspropaganda') Enorme bedragen worden er uitgetrokken om de oorlog tegen Irak te voeren, uitgerekend op het moment dat de staatsschuld een enorme omvang heeft bereikt. Gesproken wordt over 100 tot 200 miljard dollar die uiteraard door de werkende bevolking in de VS moeten worden opgebracht. Sinds wanneer worden dit soort bedragen uitgegeven om Irak te verlossen van een onbetekenende dictator die geen enkele bedreiging vormt en gezien de economische situatie in zijn land absoluut niet in staat is op grote schaal oorlog te voeren? Deze voorstelling van zaken is volledig in strijd met de kapitalistische logica, die bepaalt dat tegenover de kosten opbrengsten moeten staan. Er wordt geen oorlog gevoerd als er niets te winnen is.

Het belang van de oorlog

Wat is de winst van een gewonnen oorlog tegen Irak voor de VS? Ten eerste zit in de bodem van Irak ongeveer tien procent van de wereldolievoorraad. Oorlog om de grondstoffen dus. Ten tweede hebben de VS zich in hun eigen voet geschoten met het embargo tegen Irak, dat de afzet aan 28 miljoen Iraakse consumenten in de weg staat. Oorlog om de afzet dus. Ten derde zal Irak na de oorlog weer opgebouwd moeten worden, waarvoor de VS al hun medewerking toegezegd hebben. Oorlog om de kapitaalsinvestering en extra omzet dus. Het economische belang bestaat dus uit de vergroting van de greep op de grondstoffen en uit het ontsluiten van nieuwe afzetmarkten en kapitaalmarkten, uitgerekend datgene waar de in grote problemen verkerende economie in de VS grote behoefte aan heeft om de neergaande spiraal te doorbreken en de voortgaande kapitaalvernietiging te stoppen.

Nog veel meer oorlog

Maar zal deze oorlog, samen met de enorme investeringen in "Defense" en "Homeland Security", de afgang van de grootste economie in de wereld werkelijk kunnen keren? Gelet op de ernst van de economische crisis en de omvang van de economie in de VS is dit niet te verwachten. Irak is slechts een druppel op de gloeiende plaat. Kennelijk verwacht ook de politiek in de VS niet meer dan dat, want op het lijstje van de "as van het kwaad" prijken naast Irak ook de namen van Iran en Noord-Korea, en president Bush heeft in het kader van zijn strijd tegen het "internationale terrorisme" nog veel meer oorlog aangekondigd. Saoedi-Arabië is inmiddels gebombardeerd tot de "wortel van het kwaad" en Syrië, Libië en Cuba zijn toegevoegd aan het lijstje van "schurkenstaten". Om het geheel compleet te maken prijken, naast de landen van de "as van het kwaad", de namen van Rusland en China op weer een volgend lijstje, dat van landen die op de nominatie staan om aangevallen te worden met "kleine nucleaire wapens". Deze definities zijn in overeenstemming met de ambitieuze plannen van de VS om de verhoudingen in de wereld drastisch te wijzigen zoals neergelegd in het PNAC rapport (Project for the New American Century) en in het onlangs gepubliceerde National Security Statement. Deze plannen behelzen niets anders dan de omzetting van de Bushdoctrine. De VS zijn uit op de onderwerping van de gehele wereld aan hun eigen belang, zij zijn uit op de absolute wereldheerschappij.

Olie

De politiek in de VS ziet kennelijk in, dat de oorlog tegen Irak de economie niet vlot zal trekken zodat nog veel meer oorlog nodig is. De politieke vertaling hiervan is terug te vinden in de "oorlog tegen het internationale terrorisme". Na Afghanistan, waar de olieregering van de VS een regering aan de macht heeft geholpen met aan het hoofd een oudgediende in de oliepijpleidingenindustrie, is de oorlog tegen Irak de eerste stap in de volledige onderwerping van het Midden-Oosten. De strijd om de rijke olie- en gasvelden rond de Kaspische Zee is in volle gang. Als het de VS lukt beslag te leggen op alle olie van het Midden-Oosten, Libië, Venezuela en het gebied rond de Kaspische Zee beheersen zij meer dan 85 procent van de totale olievoorraad in de wereld. Daarmee bezitten zij praktisch het monopolie waarmee zij een belangrijke economische troef in handen hebben. De VS zullen bij de verkoop van de olie, die zij zonder medewerking van hun belangrijkste concurrenten veroverd hebben, zeker alsnog de rekening presenteren door monopolieprijzen van hun concurrenten te verlangen, waarmee de VS hun economische doel van (relatief) goedkope grondstoffen bereikt hebben.

China

Verder hebben de VS nu vaste grond onder de voet in Centraal-Azië en versterken zij nu hun positie in het Midden-Oosten. De omsingeling van Rusland en China neemt steeds duidelijker vormen aan. China, met ruim 1,2 miljard inwoners, vormt in potentie een enorme afzetmarkt voor VS-producten en een vrijwel onuitputtelijke bron van goedkope arbeidskrachten. Het is dan ook geen wonder dat de VS hun oog hebben laten vallen op China als land waar nodig een "regime change" plaats moet vinden. De plannen hiervoor liggen reeds op tafel. Of en wanneer deze uitgevoerd zullen worden zal voor een belangrijk deel afhangen van de toestand van de economie in de VS. Als de "oorlog tegen het internationale terrorisme" de neergaande spiraal niet kan doorbreken is de noodzaak gegeven de imperialistische veroveringsoorlog uit te breiden.

De escalatie van de oorlog

Bij de uitbreiding van de oorlog stuiten de vertegenwoordigers van het VS-kapitaal echter op weerstand. Die blijkt nu al uit de moeilijkheden die zij ondervinden om een nieuwe resolutie in de VN Veiligheidsraad aangenomen te krijgen. Met name Frankrijk en Rusland liggen dwars, en niet voor niets.Beide landen hebben namelijk belangen in Irak, Rusland via Lukoil en Frankrijk via TotalFinaElf, die nu in gevaar dreigen te komen. Bovendien is de economische situatie in de EU niet beter dan die in de VS, zodat ook het kapitaal in de EU dringend behoefte heeft aan verlaging van de kosten en verhoging van de afzet. Het streven van het kapitaal in de VS naar een monopoliepositie in de olie is dus lijnrecht in strijd met de Europese kapitaalbelangen en zal dan ook door de Europese politiek bestreden worden. Dit geldt evengoed voor Japan, dat evenals de EU de potentie van China onderkent en pogingen doet zijn invloed daar te vergroten. Naarmate de wereldwijde economische crisis zich verdiept en de VS genoodzaakt zijn hun oorlog uit te breiden, raken de kapitaalbelangen van Europa en Japan steeds verder in het nauw en neemt het verzet tegen de VS-politiek toe. De escalatie leidt tot de oorlog van de VS en hun handlangers tegen de rest van de wereld. De wereldoorlog dus, die geboren is uit de noodzaak de wereld te veroveren om het eigen kapitaal voor de ondergang te behoeden.

De verliezers van de oorlog

De imperialistische oorlog is de uiterste consequentie van de belangrijkste tegenstelling in het kapitalisme, die tussen loonarbeid en kapitaal. Om in de concurrentiestrijd te kunnen overleven moet het kapitaal groeien waarvoor het de loonarbeid nodig heeft. De accumulatie van kapitaal leidt echter onvermijdelijk tot de crisis van overproductie. Werknemers worden op straat gegooid, productiecapaciteit wordt afgebouwd. De concurrentiestrijd wordt een strijd op leven of dood voor het kapitaal. In die strijd spelen de verlaging van de productiekosten en het op peil houden van de afzet de hoofdrol. In het tijdperk van het imperialisme speelt deze strijd zich af op wereldschaal. Goedkope grondstoffen en afzetmarkten worden een nationale kwestie, die leidt tot strijd tussen naties. In de ernstigste crisis leidt deze concurrentie tot strijd op leven of dood tussen nationale kapitalen en zelfs tussen verbonden van kapitalen, tot de imperialistische wereldoorlog. De grote verliezers zijn de werkende bevolking en de onderdrukte volkeren. De werkende bevolking in de VS heeft niet alleen zwaar te lijden onder de economische malaise, maar wordt ook ingezet om de oorlog tegen Irak te voeren. Het lot van de bevolking in Irak wordt extra verzwaard door de opzettelijke vernietiging van de drinkwatervoorziening tijdens de Golfoorlog en door het allesverstikkende embargo waardoor inmiddels meer dan een miljoen slachtoffers gevallen zijn. Alsof dit nog niet genoeg is wordt de Iraakse bevolking nu bovendien bedreigd door een aanval met nucleaire wapens. Het volk is op grote schaal de dupe van het imperialisme van de VS, dat als gevolg van de economische crisis verwordt tot de meest beestachtige massamoordenaar.

Eenheid tegen de oorlog

De oorlog is dus niet alleen een strijd tussen verschillende kapitaalgroepen, maar ook en vooral de strijd van het kapitaal tegen de werkende bevolking en de onderdrukte volkeren. Het beslissende vraagstuk is niet welke kapitaalgroep de overwinning zal behalen. Voor het volk maakt het niet uit of het door het ene of het andere kapitaal wordt overheerst. De vraag is of de overheersing blijft of dat het volk zijn lot in eigen handen neemt en zelf tot heerser wordt. De tegenstelling tussen loonarbeid en kapitaal blijft de belangrijkste tegenstelling. Tegenover het belang van het kapitaal, dat onderling verdeeld en in oorlog verwikkeld is, staat het belang van alle werkende mensen en onderdrukte volkeren. De vereniging van al deze mensen op basis van hun eigen belang tegenover welk kapitaal dan ook is de enige manier om een macht te scheppen die sterk genoeg is om het kapitaal te verslaan en de onderdrukking, de uitbuiting en de imperialistische roofoorlogen definitief uit te bannen. Proletariërs aller landen, verenigt u!

De oorlogspropaganda

Volgens president Bush is Irak een 'terroristenstaat' en is het regime van Saddam Hoessein hard bezig om 'massavernietigingswapens' te ontwikkelen met het doel die zelf, dan wel via het 'internationale terrorisme' in te zetten tegen de VS en hun vrienden en bondgenoten. Die dreiging zou met de dag groter worden zodat onmiddellijk de 'preventieve aanval' op Irak geopend zou moeten worden om een 'regime change' te bewerkstelligen. De wereld moet verlost worden van de 'tiran' Saddam Hoessein, die de grootste bedreiging vormt voor de wereldvrede, voor de vrijheid, de democratie en de westerse beschaving. Om de aanval als verdediging te verkopen baseert de politiek in de VS zich noodgedwongen op een veelheid van leugens, suggesties en vooral omkeringen. Het land met het grootste arsenaal aan 'massavernietigingswapens' verwijt het land dat volledig aan de grond zit de ontwikkeling van dit soort wapens. Het land dat anderen 'terrorisme' verwijt is zelf de grootste opleider, financier, bewapener en afnemer van het 'internationale terrorisme', en heeft er geen enkel probleem mee dat tegen de burgerbevolking in te zetten. Bin Laden is door de VS zelf opgeleid en ingezet, de demonstratief gebombardeerde opleidingskampen voor terroristen in Afghanistan hebben de VS zelf opgebouwd. Het land dat op grote schaal wapens met verarmd uranium heeft ingezet in Irak, Joegoslavië en Afghanistan heeft bewezen zelf de grootste 'terroristenstaat' te zijn. Het land dat sinds de Tweede Wereldoorlog een schier eindeloze reeks van oorlogen op zijn naam heeft staan, heeft bewezen zelf het grootste gevaar voor de wereldvrede te zijn. De Bushdoctrine - wie niet voor ons is is tegen ons - erkent in de wereld slechts één enkel belang, dat van de VS. Eenieder, die het in zijn hoofd haalt zich tegen dat belang te keren, al is het maar omdat hij een eigen belang heeft, riskeert het door de VS gebrandmerkt te worden als terrorist en de vijand te worden in 'de oorlog tegen het internationale terrorisme'. Niet Irak, maar juist de politiek in de VS bewijst in woord en daad zelf de 'tiran' van de wereld te zijn, en dat uit naam van de verdediging van de vrijheid, de democratie en de westerse cultuur. Is het een wonder dat de VS met al deze misdaden tegen de menselijkheid zich tegen de instelling van het Internationale Strafhof keren?

Er bestaat geen enkel bewijs van die 'massavernietigingswapens' in Irak, er bestaat geen enkel bewijs voor een verbinding tussen het 'internationale terrorisme' en Irak, en er bestaat geen enkel bewijs voor welke agressie dan ook van de kant van Irak tegen de VS of zijn vrienden en bondgenoten. Als er al sprake is van agressie dan zijn het wel de bombardementen door de VS en Engeland op Irak, die sinds de Golfoorlog vrijwel wekelijks plaatsvinden. Meer dan tien jaar lang is er tegen Irak een embargo van kracht. Hierdoor is het niet alleen praktisch uitgesloten om dergelijke wapens te produceren, maar ook om middelen aan te schaffen waarmee het land opgebouwd en de bevolking verzorgd kan worden.