Wie Recht Doet Wedervaren

Door Anna Ioannatou
Strijd voor sociale en politieke rechten wordt steeds moeilijker gemaakt, maar het verzet groeit.

De laatste jaren is er heel wat aan het veranderen op het gebied van wetten en recht en zeker niet alleen in Griekenland. De ongunstige veranderingen in de machtsverhoudingen ten koste van de (sociale en politieke) rechten van de grote meerderheid van de wereldbevolking, maar in het voordeel van de reactionaire expansiedrift van de 'heel groten der aarde' weerspiegelt zich duidelijk in de rechtssystemen van diverse landen.

Volksvriendelijke wetten - die trouwens vaak al op non-actief gesteld waren - worden nu ongedaan gemaakt of in volksonvriendelijke zin gewijzigd. Justitie komt steeds meer in dienst van de agressoren op politiek, sociaal of militair niveau te staan. Al eerder hebben we in 'Manifest' geschreven over de stelselmatige vermindering of zelfs afbraak van vrijheden en rechten van de bevolking in versneld tempo na 11 september 2001 via de zogeheten antiterreur-wetgeving. Volksbevrijdingsbewegingen worden zo maar op terroristenlijsten gezet, politie in burger infiltreert in betogingen en stakingsacties en via verdachtmakingen van betogers en stakers voor een menswaardig bestaan is het begrip 'volk als terrorist' ook terug op de agenda.

Is justitie klassenbepaald?

Ook in Griekenland is de algemene tendens waarneembaar, dat justitie in reactionaire richting gaat en steeds verstikkender 'omhelsd' wordt door de uitvoerende macht. Interessant is daarom het pas verschenen boek van Dimitris Kaltsonis, doctor in de Rechten en lid van het Coördinatie Comité van de Democratische Alliantie voor Volksvrijheden en Solidariteit, waarin personen uit alle politieke richtingen vertegenwoordigd zijn. Het is een boek, dat tegemoetkomt aan de behoefte aan meer achtergrondsinformatie over de rol van het rechtswezen in verschillende sociaal-economische structuren door de geschiedenis heen, zodat de huidige ontwikkelingen begrijpelijker worden. Die ontwikkelingen worden dus in hun sociaal-economische context geplaatst in plaats van eruit gehaald te worden, zoals te doen gebruikelijk is. Voor de meeste mensen blijft het anders duister in het belang van wie eigenlijk justitie functioneert. Met behulp ook van het media-hersenspoelingsapparaat wordt niet duidelijk wie de echte boef is. Waarvan we de afgelopen jaren een frappant internationaal voorbeeld hebben niet ver van huis. De titel van bovengenoemd boek is "De rechtbank van de primitieve naar de klassenloze samenleving".

De schrijver onderzoekt hoe geschillen opgelost werden in de primitieve samenleving en in de pré-kapitalistische klassensamenlevingen. Vervolgens neemt hij het burgerlijk recht onder de loep en de moderne tendenzen in kapitalistische omstandigheden (rol van recht, rechtbanken en rechters) en gaat voorts ook nog specifiek in op de rol van het rechtswezen in socialistische (dus nog niet communistische) samenlevingen.

Hoe gelijk zijn we?

Ondanks het ambitieuze karakter van zijn poging zo'n enorm stuk geschiedenis in een boek samen te vatten (dat bovendien slechts 192 pagina's telt), slaagt de schrijver erin aan te tonen, dat het onmogelijk is in een samenleving van tegenstrijdige belangen een klassenloze justitie te hebben. De bekende leuzes over vrijheid en gelijkheid uit de tijd van de burgerlijke revoluties dekten een lading van slechts formele vrijheid en gelijkheid voor de grote meerderheid van de bevolkingen. Arbeidskrachten moesten vrijgemaakt worden voor de wet (en bezitsloos zijn) na het Middelleeuwse lijfeigenschap, om hun arbeidskracht als koopwaar te kunnen aanbieden in de opkomende kapitalistische bezitsverhoudingen. Deze ontwikkeling wordt in de geschiedenisboeken meestal mooi verpakt weergegeven als 'de opkomst van het vrije individu' in zijn algemeenheid, waarmee de nieuwe vorm van slavernij verdoezeld werd (en wordt). Voorzover er gelijke en vrije doorbraken zijn geweest, is dit altijd te danken geweest aan de strijd (met onnoemelijk veel slachtoffers door de geschiedenis van burgerlijk Europa heen) van volks- en arbeidersbewegingen. In deze 'nieuwe' fase van het kapitalisme wordt het rechtswezen (als stelsel, natuurlijk zijn er altijd rechters en juristen geweest, die zich voor de rechtvaardige zaak hebben ingezet en inzetten tegen alle dwang en zelfs ook dictaturen in en niet zelden met gevaar voor eigen leven) duidelijk benut om de positie van de heersende economische en politieke bovenlaag te versterken, ook al beweren Grondwetten dat elke staatsburger voor de wet gelijk is. Om dit grondwettelijke recht niet volledig tot dode letter te laten vervallen, is er weer nieuwe ideologische en politieke strijd nodig. Een strijd, die zich ook tegen de klassenstructuur zelf van de samenleving zal moeten richten om de fundamenteelste sociale tegenstellingen op te lossen, die klassenjustitie juist wil reproduceren om de bestaande bezitsverhoudingen te handhaven.