Donner helpt gefinancierde rechtshulp om zeep
Door Marco Hanekamp
Als het aan minister Donner van Justitie ligt, dan gaat de gefinancierde rechtshulp, zoals we die nu kennen, drastisch veranderen. Donner baseert zich hiermee op de aanbevelingen van de Commissie Ouwerkerk.
Op dit moment is het zo dat minder draagkrachtigen die een juridisch probleem hebben, terechtkunnen bij een Bureau Rechtshulp, verspreid over het hele land. Daar kunnen cliënten worden bijgestaan door juristen in zaken als arbeidsrecht, consumentenrecht, huurrecht, enzovoort. Indien noodzakelijk, kan er ook een gerechtelijke procedure worden gevolgd, bijvoorbeeld in een ontslagzaak. Het Bureau Rechtshulp kan cliënten bijstaan, als ze aan bepaalde inkomens- en vermogenseisen voldoen. Voor een gezin geldt bijvoorbeeld dat het inkomen niet hoger mag zijn dan 2.000,- euro netto per maand.
Gratis spreekuren
De spreekuren van Bureau Rechtshulp zijn gratis. Wordt de zaak aangenomen, dan betaalt de cliënt een eigen bijdrage van 13,50 euro voor de eerste drie uur juridische bijstand. Mocht er na drie uur nog meer hulp nodig zijn, dan kan er een toevoeging worden aangevraagd. Aan de betrokkene wordt dan een eigen bijdrage opgelegd door de Raad voor Rechtsbijstand, variërend van 64 tot 551,- euro.
Juridisch loket
Volgens de plannen van minister Donner moeten de Bureaus Rechtshulp (waarvan we er thans 42 hebben) in hun huidige vorm verdwijnen. Daarvoor in de plaats zouden ongeveer 30 juridische loketten moeten komen, waar mensen met juridische vragen nog slechts terechtkunnen voor vraagverheldering en doorverwijzing naar andere instanties. Het loket zou bemenst moeten worden door mensen met een opleiding SJD (Sociaal Juridische Dienstverlening). Hierbij komt er dus geen hulp meer van een gespecialiseerde jurist aan te pas. Het loket kan voorzien in een verlengd spreekuur, waarna eventueel door moet worden verwezen naar de reguliere advocatuur.
Zelfredzaamheid
Donner is van mening dat mensen zichzelf prima in juridische situaties kunnen redden. De praktijk leert echter (ondergetekende is zelf werkzaam bij een Bureau Rechtshulp) dat het merendeel van de cliënten door de wirwar van regels en wetten, door de bomen het bos niet meer ziet. Ook is het een illusie te geloven dat deze mensen opgewassen zijn tegen de brutaliteit van veel werkgevers, deurwaarders, verhuurders, enzovoort. Goede juridische bijstand is voor hen daarom onontbeerlijk. In het plan Ouwerkerk is ook opgenomen dat cliënten opgevangen moeten kunnen worden door de sociale advocatuur. Hiermee wordt totaal voorbijgegaan aan het feit dat de sociale advocatuur nu reeds zwaar belast is en dat niet veel advocaten zitten te wachten om zaken op basis van toevoeging (het vroegere "advocaat van onvermogen-effect") te doen.
Luxeartikel
Als de plannen van Donner werkelijkheid worden, dan dreigen veel mensen tussen de wal en het schip te geraken en wordt rechtshulp (weer) een luxeartikel. Vooral de laagstbetaalden zijn hiervan de dupe. Dit wordt nog eens versterkt door het feit dat Donner ook de eigen bijdragen die cliënten moeten betalen fors (in ieder geval met 50%) wil verhogen! Met deze maatregelen wordt de klok in een keer meer dan 25 jaar teruggedraaid en ontstaat er wederom een leemte in de rechtshulp, waarvan ook in het begin van dezeventiger jaren nog sprake was.
Recht voor iedereen
Om tegen de desastreuze plannen van de minister te protesteren, is de actiegroep "Recht voor iedereen" in het leven geroepen. Op 13 februari jongstleden heeft er een protestmanifestatie plaatsgehad in Den Haag. Enkele honderden medewerkers van de Bureaus Rechtshulp (en andere belanghebbenden) deden hieraan mee. Er werden leuzen geroepen als "Donner moet om, recht wordt krom"! Er is onder meer een petitie aangeboden aan een medewerkster van het ministerie van Justitie. Inmiddels wordt beraadslaagd over verdere acties. Een onderdeel hiervan is het inzamelen van zoveel mogelijk handtekeningen onder cliënten/bezoekers van de Bureaus. Verder ligt het in de bedoeling om tal van maatschappelijke organisaties, waarmee de Bureaus dagelijks te maken hebben, te mobiliseren tegen de plannen van de minister. Wellicht kunnen zij vanuit hun positie invloed op de politiek uitoefenen. Te denken valt hierbij aan de UWV's, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Gemeentelijke Sociale Diensten en de Centra voor Werk in Inkomen (CWI), omdat ook zij met de negatieve gevolgen van de plannen te maken kunnen krijgen. Doordat cliënten in de toekomst moeilijker aan rechtshulp kunnen komen, kan het zijn dat ze hun agressie juist op deze organisaties gaan richten.