Irak, strijd tussen kapitaalgroepen
Door Jos van Bergen
Terwijl de vernietiging in Irak nog volop aan de gang is worden er al plannen voor de wederopbouw van Irak gesmeed en staat het bedrijfsleven in de VS te popelen om de orders in ontvangst te nemen. Het kapitalisme in crisis heeft de massale vernietiging nodig om zelf op de been te blijven. Het kapitaal in nood maakt van zijn vertegenwoordigers niets en niemand ontziende barbaren die met hun waanzinnige vernietigingsmachinerie onnoemelijk veel dood, honger, ellende en ziektes veroorzaken. Zij zaaien daarmee de haat die hen uiteindelijk ten val zal brengen.
De oorlog van Bush treft niet alleen de bevolking van Irak en het regime van Saddam Hoessein, maar ook de bevolking van de VS die zich voor het karretje van het regime in Washington laat spannen. Gewone mensen worden tegen elkaar opgezet om de kastanjes voor het noodlijdende kapitaal in de VS uit het vuur te halen. Terwijl de propagandapers zich druk maakt over niemendalletjes wordt de oorlog op barbaarse wijze gevoerd. Net als in Afghanistan laten de VS clusterbommen en bommen met verarmd uranium op de burgerbevolking vallen. Duizenden kruisraketten worden van ver op een weerloos Irak afgevuurd, een pure vernietigingsslag. Dat is terrorisme van de ergste soort met gebruik van 'massavernietigingswapens' onder het mom van de strijd tegen het 'internationale terrorisme', het levende bewijs van de omkering van de beschuldigingen aan het adres van Saddam Hoessein uit de koker van het propagandabureau van de VS.
Bevrijding of bezetting?
Is het een wonder dat de Iraakse bevolking de bezetter niet met open armen als bevrijder ontvangt? Natuurlijk niet. Die bevolking is niet vergeten hoe de VS en hun bondgenoten met hun zogenaamde precisiebommen in de Golfoorlog 200.000 Iraakse mannen hebben afgeslacht. Die bevolking is niet vergeten hoe de VS in de Golfoorlog hebben opgeroepen tot de opstand tegen het regime om vervolgens de opstandelingen hopeloos in de steek te laten toen zij door het regime van Saddam Hoessein onder het toeziend oog van de geallieerde strijdkrachten meedogenloos aangepakt werden. Die bevolking is niet vergeten hoe de VS de gehele infrastructuur, met name de drinkwatervoorziening, opzettelijk hebben vernietigd zodat op grote schaal ziektes uitbraken door het drinken van vervuild water. Die bevolking is niet vergeten hoe de VS op grote schaal het land verziekt hebben met hun bommen met verarmd uranium, die een enorme stijging van het aantal kankergevallen en misvormde baby's veroorzaakt hebben. Die bevolking is niet vergeten hoe het embargo tegen Irak haar het leven bijna onmogelijk gemaakt heeft en meer dan een half miljoen slachtoffers, met name kleine kinderen, veroorzaakt heeft. En na al deze misdadige praktijken verwachten de VS werkelijk door die bevolking jubelend als bevrijders binnengehaald te worden? De machthebbers in Washington zijn zich kennelijk van hun eigen misdaden niet eens bewust. Het kapitaal heeft hen van hun menselijkheid beroofd.
De strijd om de buit
Nee, de bevolking van Irak weet heel goed dat de VS niet 200 miljard dollar uitgeven om met geweld de democratie in Irak in te voeren. De kapitalistische logica dicteert dat de oorlog meer moet opbrengen dan hij kost. En die opbrengst zit in de bodem van Irak. Daarbij gaat het niet alleen om de controle over de olie, maar ook om de besteding van het geld dat binnen komt bij de verkoop ervan. Dat geld moet niet de bevolking van Irak, maar het bedrijfsleven in de VS ten goede komen. Grote delen van dat bedrijfsleven verkeren in nood en nieuwe orders uit Irak zijn meer dan welkom. Bovendien kan het bedrijfsleven profiteren door nieuwe fabrieken in Irak op te zetten, de bevolking daarin te werk te stellen en zelf de winst op te strijken. Uiteraard moet een nieuw te installeren regime in Irak de VS dan wel goedgezind zijn. Precies daarom laait de strijd tussen de VS enerzijds, en Duitsland, Frankrijk, Rusland en nu ook Engeland anderzijds weer op. De VS willen zelf de touwtjes in handen houden terwijl de oppositie de Verenigde Naties naar voren schuift. Ook na de oorlog gaat de strijd om de verdeling van de buit tussen de imperialistische machten onverminderd voort. En die strijd wordt des te heftiger naarmate de economische crisis ernstiger wordt.
Strijd tussen kapitaalgroepen
Dat is de kille kapitalistische logica achter de oorlog tegen Irak, die niets te maken heeft met bevrijding of democratie, of met "massavernietigingswapens" of het "internationale terrorisme". De overwinning van de VS in Irak is een klap in het gezicht van Duitsland, Frankrijk en Rusland, die goede relaties onderhielden met het regime in Bagdad en al langere tijd bezig waren de economische betrekkingen met Irak uit te breiden. De versoepeling van het embargo tegen Irak vond plaats op aandringen van deze landen. Irak dreigde dus tot de invloedssfeer van Europa te behoren en aan de neus van de VS voorbij te gaan. Daar hebben de VS nu dus een stokje voor gestoken ten koste van het Europese bedrijfsleven, dat als gevolg van de stokkende economische groei ook dringend verlegen zit om nieuwe afzetmarkten en kapitaalmarkten. Achter de politieke strijd gaat dus de strijd tussen het Europese kapitaal en dat van de VS schuil, niet alleen van het industriekapitaal, maar met name ook van het financierskapitaal. Dat kapitaal bestaat in hoofdzaak uit banken, verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen. Door de malaise in de wereldeconomie verkeren deze bedrijven en fondsen in grote problemen.
Het financierskapitaal
Het financierskapitaal treedt op als geldschieter voor bedrijven, particulieren en overheden via bankleningen, obligaties (schuldbewijzen) en aandelenkapitaal. De hypotheek op de eigen woning en de persoonlijke lening worden gefinancierd door het financierskapitaal. Veel pensioenmaatschappijen zijn in de problemen gekomen omdat zij kapitaal in aandelen hebben gestoken en die aandelen op de beurs tegen steeds lagere koersen verhandeld worden. De waarde van het pensioenkapitaal dreigt daardoor niet langer te volstaan om aan de pensioenverplichtingen te kunnen voldoen. Ook verzekeringsmaatschappijen en banken hebben vaak grote belangen in het aandelenkapitaal van bedrijven. De voortdurend dalende koersen op de aandelenbeurzen en het toenemende aantal faillissementen brengen ook deze bedrijven in de problemen. Het gehele financiële systeem staat daardoor onder grote druk.
Financiële markten onder druk
In Japan staan veel banken al jarenlang aan het randje van de afgrond door de grote hoeveelheid "slechte leningen" in hun portefeuille. De Bank voor Internationale Betalingen riep in zijn jaarverslag van 2001 overheden op samen te werken om crises op de financiële markten te voorkomen. In Duitsland riep de bestuursvoorzitter van Deutsche Bank, Josef Ackermann, de overheid op voorbereidingen te treffen voor een eventuele reddingsoperatie van een Duitse bank. Dat doet hij niet als daar geen reden voor is. Half maart meldde Het Financieele Dagblad: "De Japanse regeringsfunctionaris Yasuo Fukuda maakte gisteren bekend dat Japan en de Verenigde Staten hebben afgesproken om gezamenlijk in te grijpen op de financiële markten, als de oorlogsverwikkelingen een crisis op de markten veroorzaken. De Japanse minister van financiën, Takenaka, verklaarde gisteren dat de aandelenmarkten scherp in de gaten worden gehouden. De Japanse Financial Service Agencyheeft eerder al maatregelen aangekondigd, waaronder versoepeling van de restricties op het kopen van eigen aandelen." En begin april schreef NRC Handelsblad: "De kans is groot dat de Amerikaanse huizenmarkt na twee jaren van ongekende prijsstijgingen de komende tijd ineenstort. Dit schrijft het Internationale Monetaire Fonds (IMF) in een studie over de economie van de Verenigde Staten, die gisteren is verschenen. Het IMF geeft daarin aan dat bij een luchtbel in de huizenmarkt de kans 40 procent is dat de prijzen scherp zullen dalen." Tenslotte waarschuwde topman Groenink van ABN Amro begin dit jaar voor een mogelijke "systeemcrisis".
Uitrazend kapitaal
Al deze signalen wijzen erop dat kopstukken in de financiële wereld grote problemen voorzien als de economieën verder afglijden, de aantallen faillissementen blijven toenemen en de aandelenbeurzen blijven dalen. Draconische maatregelen, zoals het ondersteunen van aandelenmarkten, gaan de overheden niet uit de weg. In de VS is voor dit soort situaties het WGFM opgericht (Work Group on Financial Management). Dat betekent het einde van de "vrije markt", uitgerekend in het land dat die markt het meest propageert. Het kapitaalbelang dicteert echter de afschaffing ervan en proclameert daarmee zijn eigen failliet, het monopolie en de openlijke dictatuur. Een financiële crisis moet dus koste wat kost worden voorkomen, desnoods langs de weg van de oorlog die noodzakelijk wordt om het kapitaal lucht te geven. De Duitsers noemden dat in de tijd van Hitler "Lebensraum". Als echter de neergaande spiraal van de wereldeconomie niet doorbroken kan worden, ook niet langs de weg van oorlog, dan zal de financiële crisis niet tegen te houden zijn. Die veroorzaakt acute geldnood bij bedrijven en particulieren met een vernietigende werking op de gehele economie. Dan krijgen we te maken met Argentijnse toestanden in de beschaafde wereld. Dan ontsteekt het kapitaal, dat van de VS voorop, in een razernij die de gehele wereld in vuur en vlam zet. De aanhoudende bombardementen op Bagdad zijn daarvan slechts een klein voorproefje.
Wat te doen?
Het kapitalisme veroorzaakt dus problemen die niet anders bestreden kunnen worden dan langs de weg van de massale kapitaal- en mensenvernietiging. Frankrijk heeft zijn defensiebudget verhoogd en laat een nieuw vliegdekschip bouwen. Bondskanselier Schröder (SPD) maakt zich in Duitsland eveneens sterk voor het verhogen van de uitgaven voor defensie. Binnen de EU wordt gesproken over een eigen "veiligheidssysteem", een ander woord voor een eigen leger dat onafhankelijk is van dat van de VS. De scheurtjes in het westerse bondgenootschap worden steeds groter. Als die uiteindelijk leiden tot een breuk ontstaan er twee machtige kapitaalgroepen die elkaar ten koste van het overgrote deel van de wereldbevolking zullen bestrijden op leven en dood. Daar moet die wereldbevolking dus niet aan mee doen. Het verzet tegen de oorlog in Irak reikt veel verder dan Irak alleen. Het is de strijd voor de wereldvrede die alleen resultaat op kan leveren als de mensen zich niet voor het karretje van het uitrazende kapitaal laten spannen, maar zich aaneensluiten tegen de oorlog, tegen de oorzaak van de oorlog, tegen het kapitaal in nood en zijn vertegenwoordigers die openlijk de oorlog propageren. De strijd voor de vrede kan dus niet los gezien worden van de strijd tegen het kapitalisme. Het kapitalisme brengt zijn eigen crisis voort die niet op te lossen is zonder de oorzaak, het kapitalisme zelf, weg te nemen. Elke andere oplossing is geen oplossing maar bestrijding. Daarom: eenheid tegen uitbuiting en oorlog!
