Alleen gezamenlijke vuist kan tij keren
Door Jos van Bergen
De economische crisis maakt steeds meer slachtoffers. Elke maand verliezen ruim 11.000 mensen hun baan. KLM zet niet 3.000 maar 4.500 mensen op straat. De bezuinigingen bij defensie maken niet 4.800 maar 9.000 mensen brodeloos. Verzekeraar AMEV zet 750 mensen op straat. Arbeidsbemiddelaar Kliq schrapt tussen de 750 en 950 banen, Robeco 130, Getronics 600, de NS 1.240. De lijst wordt te lang om op te noemen.
Het aantal faillissementen is volgens onderzoeksbureau Graydon in de eerste helft van het jaar gestegen met 32 procent tot 4.195 en het aantal schuldsaneringen met twintig procent tot 5.417. Minister van Financiën Zalm wil 2,5 tot 3 miljard euro extra bezuinigen. Philips verplaatst een fabriek naar Polen en Océ onderzoekt de verplaatsing van assemblage naar lagelonenlanden. De fabrikant van printers en kopieermachines heeft al twee productiefaciliteiten in Tsjechië. Niet alleen de productie, maar ook steeds meer banen in de dienstverlening worden verplaatst zoals bij ING dat het onderhoud van automatiseringssystemen uitbesteedt naar India. Veel goedkoper en toch prima kwaliteit.
Zelfverrijking door loonmatiging
Terwijl topmanagers hun "exhibitionistische zelfverrijking" onverminderd voortzetten verkondigt Jacques Schraven, voorzitter van de ondernemersorganisatie VNO-NCW, dat forse meerjarige loonmatiging beslist noodzakelijk is. Terwijl het nieuwe kabinet de vakbonden oproept tot matiging van looneisen, en ambtenaren en uitkeringstrekkers bij voorbaat in de min drukt, worden de salarissen van topambtenaren fors verhoogd. Dirk Witteveen, voorzitter van de Pensioen- en Verzekeringskamer (PVK), gaat dit jaar 13,7 procent meer verdienen. In de komende jaren zal zijn salaris stijgen van 232.000 euro tot 362.550 euro. Hetzelfde geldt voor Arthur Docters van Leeuwen, de hoogste man van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Volgens minister Zalm gaan de salarissen omhoog omdat andere toezichthouders, zoals de directeuren van de Nederlandsche Bank, dat ook verdienen. Als de ene toezichthouder 3,5 ton krijgt, dan moet de andere dat ook krijgen, zeker als de toezichthoudende instellingen in de komende tijd gaan fuseren. Alsof 2,3 ton voor het houden van toezicht niet meer dan genoeg is.
Demagogie en praktijk
Terwijl de vertegenwoordigers van het kapitaal er fors op vooruit gaan verkondigen dezelfde lieden dat de werkende bevolking er flink op achteruit moet gaan. En dat zijn nog wel de mensen die de fantastische salarissen van deze topmensen met elkaar verdienen. De kloof tussen arm en rijk wordt steeds groter en schrijnender. Volgens de Wall Street Journal beschikken de vierhonderd rijkste mensen in de VS over een gezamenlijk vermogen van 70 miljard dollar. Terwijl deze invloedrijke mensen nog steeds rijker worden drukken zij gewone mensen steeds dieper in de armoede. Deurwaarders maken overuren, faillissementen en schuldsaneringen zijn aan de orde van de dag, en meer en meer mensen, waaronder gepensioneerden met alleen een AOW-uitkering, duiken onder de armoedegrens. Terwijl deze mensen verpieteren propageert Balkenende doodleuk "meer eigen verantwoordelijkheid", een eufemisme voor "je zoekt het zelf maar uit". Terwijl de golf van ontslagen aanzwelt verkondigt hij dat "wij" de schouders er des te meer onder moeten zetten, een eufemisme voor verhoging van de werkdruk en sneller afbranden. En volgens Jacques Schraven moeten we langer werken, terug naar de veertigurige werkweek, minder vrije dagen en later met pensioen. Wat wij dan allemaal moeten doen nu steeds meer mensen op straat gezet worden en steeds meerarbeidsplaatsen naar lagelonenlanden verplaatst worden, zegt hij er natuurlijk niet bij.
Doorgeschoten verzorgingsstaat
Daarmee is de demagogie nog niet ten einde. Volgens Schraven is het probleem van Europa: "Vergrijzing, inflexibel, duur. (...) Terwijl Europa (Nederland) vergrijst, zijn en ontstaan er elders dynamische economieën, die Europa overvleugelen." Zijn oplossing: "Ik kies er voor om de zaak nu open te breken en ons te richten op een veel dynamischer, concurrerende economie." Dat klinkt mooi maar het is niets anders dan een pleidooi voor voortgaande loonsverlaging, afbouw van "WAO, WW, zorg en (pre)pensioen", het terugdraaien van de "doorgeschoten, collectieve verzorgingsstaat", veel langer werken, flexibeler ontslagrecht, afschaffen van CAO's, toenemende individualisering, resultaatafhankelijke beloning, verbetering van de arbeidsproductiviteit, flexibeler werktijden. Concurrentie is het sleutelwoord. Schraven: "Wij willen ons inspannen om een goed, vaardig en flexibel personeelsbestand te krijgen en te behouden." Mooie woorden voor een situatie waarin de best opgeleide, best presterende en meest flexibele minderheid van de bevolking zich uit de naad werkt en de meerderheid tegen minimale kosten in de bijstand weggewerkt wordt. En als die minimale voorzieningen dan nog te duur zijn worden ook die nog afgeschaft. Dan hebben wij in Nederland te maken met Argentijnse toestanden. Zo maak je van Europa een "veel dynamischer, concurrerende economie."
Verdeel en heers
Deze denkbeelden worden er regelrecht ingeramd: "Aanpassing is noodzakelijk", zo heet het. En: "Dit zijn onvermijdelijke processen" of: "Dat is hard nodig" en: "Alleen zo kunnen we in een vergrijzende, individualiserende samenleving een economie met veel hoogwaardige banen en een gemoderniseerde verzorgingsstaat instandhouden." De economische spreekbuis van overwegende kapitaalgroepen wordt bijgestaan door de politieke spreekbuis en de media, en allemaal zingen zij hetzelfde lied. Minder overheid, meer eigen verantwoordelijkheid en vooral meer "oranjegevoel" en dat "wij" onze schouders er gezamenlijk onder moeten zetten. Zo wordt de belangrijkste tegenstelling in de kapitalistische maatschappij, die tussen loonarbeid en kapitaal, onder de tafel geschoven. Tegelijkertijd laat minister Zalm als hij spreekt over de WAO geen enkele mogelijkheid voorbijgaan te wijzen op al die mensen die daar niet in thuis horen. Het televisieprogramma NOVA deed daar van harte aan mee met een rapportage over het grote aantal jonge vrouwen met burnout in de WAO. De beelden toonden schijnbaar gezonde mensen, gezellig keuvelend, spelend, lachend en joggend, een keuringsarts die beweerde dat hij mogelijk erg soepel met het zwakke geslacht omspringt, en Gerda Verburg die de bal voor open doel kon inkoppen: het CDA had het toch al lang gezegd, die mensen horen niet thuis in de WAO. Waar zij dan wel in thuis horen zei zij er natuurlijk niet bij, maar het regeerakkoord laat er geen misverstand over bestaan: mensen die niet ziek zijn, die dus wel kunnen maar niet willen, komen hoogstens in aanmerking voor de bijstand. Alsof burnout geen ernstige ziekte is. Deze opzettelijke misleiding miste zijn uitwerking op het hard werkende en onwetende deel van de bevolking niet: "Die meiden verdienen een schop onder hun kont", zo heette het. Zo worden werkenden opgezet tegen uitkeringsgerechtigden, evengoed als autochtonen tegen allochtonen, jong tegen oud, enzovoorts. Dat is de toepassing van verdeel en heers in de huidige maatschappij, en tegelijkertijd het toedekken van de tegenstelling tussen loonarbeid en kapitaal met illusies en valse "oranjegevoelens". Prompt kwamen prins Willem Alexander en Máxima even later vertellen dat zij in blijde verwachting zijn van hun eerste kind, en de media hadden het er maar weer druk mee. De emotiecultuur gaat hand in hand met de illusie dat het allemaal wel weer goed komt.
Meest verantwoorde vakbeweging van Europa
De voortdurende hersenspoeling dient geen enkel ander doel dan het rijp maken van de geesten van de inmiddels steeds meer geïndividualiseerde en versplinterde bevolking om alle verslechteringen klakkeloos te slikken. Sinds het akkoord van Wassenaar in 1982 zijn de vakbonden geworden tot een club met leuke voordeeltjes voor de leden. De beloning voor Wim Kok was zoet; hij mocht minister van Financiën worden, later zelfs minister-president en nu neemt hij breeduit plaats op het luxe kapitaalpluche in de raad van commissarissen van niet minder dan vier Nederlandse topbedrijven. Het ware gezicht van de leider van de arbeidersklasse blijkt het kapitaalgezicht te zijn. Wat kunnen wij verwachten van Lodewijk de Waal? Als het aan hem ligt stelt de vakbond zich "verantwoord" op, precies zoals Kok in 1982, op het gebied van sociale zekerheid, loonontwikkeling, werkgelegenheid, pensioenregelingen en koopkracht. Wel bezuinigen, maar niet te veel. Wel de lonen matigen, maar niet te erg. Hij komt niet veel verder dan: "Kan het niet een beetje minder?"
Snippers verenigen zich
Het wordt tijd dat de arbeidersklasse zich weer verenigt en haar belangenorganisatie niet langer laat gebruiken om mee te denken over de "verantwoorde" afbraak van haar belangen, maar juist inzet om op te komen vóór haar belangen. De aanval op die belangen door de werkgevers en het kabinet vindt op een breed front plaats, is goed voorbereid en heeft tot doel de arbeidersklasse nog verder te verdelen en uit te zuigen en tegelijkertijd in het gareel te houden, desnoods met geweld via politie en justitie. Dat is de kapitalistische oplossing voor de huidige crisis die nog veel erger wordt. Het is aan de arbeidersklasse zich opnieuw te organiseren, zich te ontdoen van illusies, het gevecht aan te gaan, de terreur van de kapitalisten te trotseren en uiteindelijk het heft in eigen hand te nemen om definitief een einde te maken aan verarming en verloedering, aan uitbuiting, onderdrukking en oorlog. Weg met de dictatuur van het kapitaal, op naar de vrijheid!
