Dualisme in de gemeenteraad
 |
Klassenstrijd is ook een vorm van 'dualisme': de strijd tegen de imperialisten door werkenden en uitkeringsgerechtigden overal op de wereld; de strijd tegen ABNAMRO en de zetbazen in de regering, zoals Zalm.
Foto: Rob Heusdens
|
 |
|
|
Van een medewerker
Sinds de verkiezingen van dit en vorig jaar functioneren de gemeenteraden en Provinciale Staten volgens een 'dualistisch' systeem. Dit is een radicale verandering vergeleken met het 'Huis van Thorbecke' : het staatsbestel zoals dat werd ontworpen door Thorbecke in 1848. Voorheen werden provincies en gemeenten geleid door een democratisch gekozen bestuur, waarbinnen wethouders (gemeente) en gedeputeerden (provincie) het dagelijks bestuur vormden. Met de nieuwe 'Wet dualisering gemeentelijke medebewindsbevoegdheden' is hieraan een eind gekomen.
Wethouders en gedeputeerden maken nu geen deel meer uit van de raad respectievelijk Provinciale Staten (PS). Zij kunnen van buiten de raad of staten worden aangetrokken. Als zij afkomstig zijn uit de raad of PS worden hun plaatsen aangevuld, net als bij regering en parlement het geval is. Raad en PS moeten nu een rol als volksvertegenwoordiger tegenover de provincie- en gemeentebesturen ontwikkelen.
Goed voor de democratie?
Dit 'dualisme' is ingevoerd om de gemeentelijke en provinciale politiek voor het publiek aantrekkelijker en doorzichtiger te maken en de democratie zou ermee worden gediend. Manifest vroeg zich af of deze voorstelling van zaken echt zo mooi is als het lijkt. Manifest toog daarvoor naar de kameraden in de gemeente Reiderland, waar de NCPN met 5 van de dertien raadszetels de grootste fractie is. Wat vinden communisten, die in het socialisme een hogere vorm van democratie zien, van de invoering van het dualisme?
Niet abstract maar concreet
De invoering van het dualisme in de gemeenteraad bekijken communisten niet abstract maar concreet. Criterium daarbij is of het gunstig of ongunstig uitpakt voor de bevolking. Voor communisten doen zich concreet drie situaties voor: a. de partij is niet vertegenwoordigd in de gemeenteraad en moet buiten de raad met acties voor de belangen van de bevolking opkomen in het gemeentelijk beleid; b. de partij is wel vertegenwoordigd in de raad (Lemsterland, Reiderland en Heiloo) en kan de belangen van de werkende bevolking een stem geven in de gemeenteraad; en c. de partij is vertegenwoordigd in het college van burgemeester en wethouders (Reiderland, 1 wethouder) en kan concreet vanuit een machtspositie opkomen voor de werkende bevolking. Deze macht is echter wel beperkt door de controle van provincie en rijk. De wethouder kan niet op eigen houtje hogere sociale uitkeringen verstrekken, ook al vindt hij dat gerechtvaardigd. Bovendien worden gemeenten door het huidige kabinet zo kort gehouden dat communistische wethouders voor keuzes staan die indruisen tegen hun principes.
Belangen bevolking en politieke opklaring
Communisten zien het optreden in parlementaire strijd voor de belangen van de bevolking ruim. Zij grijpen kwesties in de gemeenteraad ook aan om de werkende klassen (dat zijn ook werklozen) duidelijk te maken hoe de werkelijke machtsverhoudingen in elkaar steken. Deze 'alzijdige politieke onthullingen' zijn er niet alleen op gericht om de bevolking door de leugens en verdraaiingen van de kapitalistische maatschappij heen te laten kijken. Ze dienen ook om progressieve krachten in de samenleving, die onstaan door de toename van de maatschappelijke tegenstellingen, te versterken. Een goed voorbeeld hiervan zijn de begrotingsbehandelingen. Zowel in Reiderland als in Lemsterland en Heiloo gaan communisten elk jaar uitvoerig in op de actuele politieke situatie, op internationaal en nationaal vlak.
Concrete situatie in Reiderland
Omdat de bestuurders in het dualisme los zijn komen te staan van de gekozen raad/staten, biedt het de mogelijkheid om tegenstellingen tussen die organen uit te buiten en progressieve krachten te versterken. Dat kan en gebeurt ook in Lemmer en Heiloo waar de partij in de oppositie zit binnen de gemeenteraad. Maar ook in Twente, stad Groningen, Amsterdam, Utrecht, enz. waar de partij van buiten de raad opereert.
In de concrete situatie van Reiderland evenwel neemt de partij deel in het college. Hier heeft het niet bij voorbaat zin om tegenstellingen tussen de fracties van collegepartijen en de wethouders te scheppen en te vergroten. Weliswaar nemen de collegepartijen elk een eigen standpunt in hoe zij de belangen van de bevolking willen dienen en moet de NCPN daarin zichtbaar blijven. Maar er is wel een coalitieakkoord gesloten waarmee het verkiezingsprogramma van de partij deels is opgenomen in het collegeprogramma en zijn er afspraken gemaakt over hoe om te gaan met afwijkingen. Dit neemt echter niet weg dat elke partij eigen opvattingen heeft hoe de belangen van de bevolking te dienen. Ook binnen een coalitie van Reiderland moet de NCPN duidelijk maken wat haar standpunten zijn en moet zij de bevolking actief bij de politiek betrekken. Immers, hoewel het verkiezingsprogramma uitgaat van de belangen van de bevolking, is het niet opgesteld in samenspraak met de bevolking. Het zou goed zijn om gaandeweg de zittingsperiode van de raad het programma samen met de bevolking op concrete punten te toetsen en zonodig bij te stellen. Hiervoor is helemaal geen dualisme nodig. Dit kan de partij-afdeling zelf op zich nemen. In Reiderland is dualisme daarom geld weggooien. De gemeente moet twee raadsleden meer betalen ter vervanging van de twee wethouders. Naast de gemeentesecretaris moet een griffier worden aangesteld die de raad moet ondersteunen.
Verdeeldheid
In een situatie waarin de partij in het college zit biedt de invoering van dualisme tegenstanders extra kansen om de partij te verdelen. Omdat de wethouder niet meer deel uitmaakt van de raad kan hij worden losgeweekt van de fractie. Ditzelfde geldt voor de fractievoorzitter die lid is van het seniorenconvent. Dit convent stelt de agenda voor de raadsvergadering op. Het verslag daarvan wordt gemaakt door de raadsgriffier maar is niet openbaar, in tegenstelling tot het verslag van de raadsvergadering. Leden van de partij gaan hierin niet mee! Communisten laten zich als wethouder en als fractievoorzitter niet leiden door bureaucratische en administratieve regels, maar door de belangen van de bevolking. Als die ermee gediend zijn houden ze hun mond, maar als dat niet het geval is stellen ze zaken aan de kaak. De beoordeling daarvan kan de fractievoorzitter of wethouder vaak niet alleen. Daarvoor heeft de partij nu juist een fractie en de afdeling. Daar wordt beoordeeld hoe in het belang van de werkende bevolking te handelen.
Apart raadsprogramma
De eis die vanuit het dualisme wordt gesteld om in Reiderland tegenover het collegeprogramma ook een raadsprogramma op te stellen wordt door de partij als overbodige bureaucratie gezien, het kost een hoop werk. De partij moet opnieuw zorgen dat er ook in het raadsprogramma voldoende punten uit het eigen verkiezingsprogramma worden opgenomen. En de partij moet opnieuw duidelijk maken dat zij naast het raads- en collegeprogramma ook nog een eigen gezicht heeft. Met het raadsprogramma dreigen de politieke verschillen tussen politieke partijen (en hun programma's) weggepoetst te worden. Het opstellen van een apart raadsprogramma is daarom in de concrete situatie, waarin de partij deel uitmaakt van een college, verloren tijd.
Wanneer de partij in de oppositie zit kan het opstellen van zo'n raadsprogramma wellicht anders worden beoordeeld. Als de partij kans ziet in datprogramma enkele eigen punten opgenomen te krijgen, dan kunnen daarmee de belangen van de bevolking worden gediend.
'Presidentieel systeem'
Aan het dualisme en de daaraan gekoppelde verzelfstandiging van het college tegenover de raad zit nog een gevaarlijk aspect. Als straks de gekozen burgemeester een feit is, dan is de kans groot dat deze een college gaat samenstellen dat op een meerderheid in de raad kan rekenen. Een soort 'presidentieel politiek systeem', waarmee de invloed van de bevolking op het politieke gebeuren zal afnemen omdat de raad zwaar wordt gebonden aan het college. Zeker als de burgemeester de bevoegdheid gebruikt om bijv. raadsbesluiten, die tegen het college ingaan, ter vernietiging aan de kroon voor te dragen.
Conclusies
Discussie met de afdeling en fractie van Reiderland over invoering van dualisme leert dus dat dit de gemeente op kosten jaagt en de bureaucratisering vergroot door een kusntmatige scheiding tussen college en raad. Invoering van dualisme dwingt de partij extra alert te zijn op het bewaren van de eenheid in het optreden voor de belangen van de werkende bevolking. In elke situatie waarin de partij opereert moet concreet worden geanalyseerd hoe de mogelijkheden van dualisme kunnen worden benut om in de raden en staten voor de belangen van de bevolking op te komen. Dualisme levert daarom op geen enkele wijze een bijdrage aan vergroting van de democratie. Het vergroot de bureaucratie en probeert de politieke verschillen tussen partijen te verleggen naar tegenstellingen tussen dagelijks bestuur en gekozen raad.