FNV-leiding gebruikt oorlogstaal

Druk van onderop dwingt De Waal de handschoen op te pakken

Wat gaat het worden De Waal, onderhandelen tot het bittere einde of maatschappelijk verzet? Een andere maatschappij is nodig.  

 

De familie Balk krijgt het hard te verduren, maar het geduld raakt aardig op.
Door Wil van der Klift

FNV-voorzitter Lodewijk de Waal heeft zich in zijn nieuwjaarstoespraak stevig afgezet tegen het kabinet-Balkenende, hij is pessimistisch over de houdbaarheid van het Najaarsakkoord van kabinet en sociale partners. De bevriezing van de lonen staat volgens De Waal op losse schroeven. Hij noemde het Najaarsakkoord in oorlogstermen: "geen vredesakkoord maar een wapenstilstand". Lodewijk de Waal wordt gedwongen om zich te gedragen als leider van het groeiende maatschappelijk ongenoegen.

"Of ons akkoord de komende maanden overleeft? De tijd zal het leren", zei De Waal. Sinds het Najaarsakkoord heeft het kabinet-Balkenende "op nieuwe fronten het offensief voor een sociale kaalslag voortgezet of geopend", aldus De Waal. Daarbij verwijst hij onder meer naar de bezuinigingen in de zorg en de koopkrachtontwikkeling van de minima. "Mijn achterdocht over de betrouwbaarheid van dit kabinet groeit als ik de uitlatingen van De Geus over de WAO hoor. Als ik de VVD en Brinkhorst hoor over de WW." De FNV is er niet gerust op dat het kabinet het aanstaande SER-advies over de WAO zal overnemen. "Herinneren zij zich onze afspraken nog? Er blijkt weinig van."

Onderdeel van het Najaarsakkoord was juist dat er over ingrepen in de WW en WAO opnieuw zou worden onderhandeld. "Wij zijn niet bereid het draagvlak te vormen voor een onveranderd slecht kabinetsbeleid", zei De Waal. "Als er geen wezenlijke veranderingen komen in de komende maanden, zal blijken dat het akkoord een historische vergissing van dit kabinet was, omdat het de verhoudingen in Nederland definitief met zijn onbetrouwbaarheid heeft verpest. Ik hoop het niet, maar vrees het ergste." Als het vertrouwen niet wordt hersteld, acht de vakcentrale zich niet gehouden aan de afspraak om de loonontwikkeling in 2005 tot nul te reduceren.

De Waal presenteerde het Najaarsakkoord als een 'wapenstilstand' met het kabinet. Daarin zegde de vakcentrale een bevriezing van de lonen toe in ruil voor verzachting van kabinetsingrepen in de sociale zekerheid. De FNV-voorzitter neemt afstand van de suggestie dat er met dit akkoord draagvlak is voor het kabinetsbeleid. Hij hekelde de volgens hem "hondsbrutale" uitspraak van Kamerlid Gerda Verburg (CDA) dat het Najaarsakkoord een bewijs van draagvlak voor het kabinetsbeleid is.

Komende drie maanden doorslaggevend

Dankzij het Najaarsakkoord heeft de vakbeweging op een aantal terreinen voor zichzelf een rol in de besluitvorming weten op te eisen. De onderhandelingen hierover moeten echter nog op gang komen. De komende maanden worden cruciaal. Nog deze maand moet de SER de arbeidsongeschiktheidscriteria hebben opgesteld die vanaf 2006 gelden in het nieuwe WAO-stelsel van het kabinet. De criteria moeten zicht bieden op een daling van de WAO-instroom tot 25.000. Ook wil het kabinet advies over een voorgestelde verzekering tegen beroepsrisico's. Vóór 1 maart moet de SER zich uitspreken over de toekomst van het WW-stelsel. Tot die tijd houdt het kabinet eerdere voorstellen voor een verzwaring van de referte-eis en afschaffing van de kortdurende WW aan. In april moeten werkgevers en werknemers een akkoord bereiken over de fiscale behandeling van de VUT, het prepensioen en de levensloopregeling. Het kabinet heeft de afschaffing van de belastingsteun voor VUT en prepensioen opgeschort. Daarna moet nog blijken wat het kabinet met deze, al dan niet eensluidende, adviezen doet. Is er in april geen overeenstemming, dan acht de vakbeweging zich niet langer gebonden aan de afspraak om ook in 2005 de lonen vrijwel te bevriezen.

Met de harde aanpak hoopt de FNV-top niet alleen de werkgevers en het kabinet tot concessies te bewegen, maar ook de eigen achterban tevreden te stellen. Daarvan stemde immers een groot deel (42%) tegen het centraal akkoord. De voorstemmers (56%) beseften volgens De Waal dat "dit resultaat het best haalbare was en nooit kon worden verbeterd via de CAO-onderhandelingen". Het Najaarsakkoord was bedoeld om de economische crisis zonder al te veel arbeidsonrust te kanaliseren, maar de onrust is groot en het verzet groeit. Dat is merkbaar aan het woordgebruik van De Waal.

Andere maatschappij juist nodig

De komende maanden hopen de centrale werkgevers- en werknemersorganisaties overeenstemming te bereiken over een neerwaartse bijstelling van de verzorgingsstaat. Het kabinet heeft in het Najaarsakkoord beloofd hun adviezen zwaar te laten meewegen.

Volgens De Waal riskeert het kabinet met zijn huidige opstelling "een soort guerrilla die uiteindelijk verwoestend zal uitwerken op de arbeidsverhoudingen en de maatschappelijke verhoudingen". Hij heeft volstrekt gelijk. Maar al zijn pleidooien om het kapitalisme menselijk te houden of menselijker te maken, zullen op niets uitlopen. Zijn verbale oorlogstaal zal in de praktijk worden omgezet in klassenstrijd. Want werkelijke verbeteringen zijn onder deze 'maatschappelijke verhoudingen' niet te bereiken. Laten we ons maar voorbereiden op daadwerkelijke harde confrontaties. Het tromgeroffel van De Waal is in ieder geval een helder signaal.

Bronnen: NRC, 6-1-2204 en FD, 6/7-1-2004.