Kapitalisme kan problemen niet oplossen

Grootste val consumptie sinds recessiejaar 1982

 

Van de redactie

Zelfs de decembermaand was vorig jaar buitengewoon slecht voor de detailhandel. De binnenlandse consumptie was 3,1 procent lager dan een jaar eerder. De uitgaven aan duurzame consumptiegoederen daalden zelfs met 3,8 procent en die aan de overige goederen met 1,4 procent.

Door de onverwacht slechte laatste maand valt het consumptiecijfer voor het hele jaar ook tegen. De consument heeft, geschoond voor inflatie, 1,1 procent minder uitgegeven in 2003. Het Centraal Planbureau hield begin december nog rekening met een krimp van maar 0,75 procent. Het is voor het eerst sinds 1982 dat zich op jaarbasis een daling heeft voorgedaan. De hardste klappen vielen bij de uitgaven aan duurzame consumptiegoederen, waaronder met name auto's en woninginrichting. In december 2003 bleven de autoverkopen 30 procent onder dat niveau. Maar ook de bestedingen aan de overige duurzame goederen daalden scherp in de jongste decembermaand. Zo liepen de reële uitgaven aan woninginrichting met ruim 10 procent terug. Volgens het CBS zijn de uitgaven aan woninginrichting het gevoeligst voor de conjuncturele neergang.

Werkloosheid giert de pan uit

Daarnaast neemt de werkloosheid dit jaar nog aanzienlijk toe en zijn de inkomensvooruitzichten uiterst gering. Naast jongeren dreigen nu ook veelal laagopgeleide 40-plussers massaal buiten de boot te vallen. Het CWI verwacht dat er eind dit jaar circa 800.000 niet-werkende werkzoekenden geregistreerd zullen staan, tegenover 705.200 afgelopen januari, in die maand steeg het aantal werklozen met maar liefst 27.000 personen tot 458.000. Naar verwachting daalt de totale werkgelegenheid dit jaar met 2 procent. Dat getal zal in de praktijk dus wel weer veel hoger zijn! De besteedbare inkomens zullen dit jaar stagneren vanwege oplopende zorg- en pensioenpremies, stijgende vaste lasten voor wonen en energie en door de nullijn voor de CAO-lonen. Al met al zal de 'vrije' consumptie dit jaar zeker niet groeien.

Positie oudere werknemers onder druk

Een kentering op de arbeidsmarkt is pas te verwachten als de economische groei boven 2 procent ligt en daar is geen sprake van. Dit is alleen al nodig om de aanwas van nieuw arbeidsaanbod (jaarlijks 60.000 mensen) te kunnen opvangen. Uit berekeningen van het Centraal Planbureau (CPB) is een economische groei van 2 procent dit jaar, maar ook in 2005 niet aan de orde. De CWI-voorzitter: "We zullen ons moeten opmaken voor een periode van drie, vier jaar structureel hoge werkloosheid."

De positie van 40- tot 60-jarigen op de arbeidsmarkt, waarvan er nu 313.000 staan ingeschreven als werkzoekend, wordt uiterst zorgelijk. Vooral laagopgeleide 40-plussers worden in toenemende mate werkloos. Door een groeiende aandacht bij het bedrijfsleven voor innovatie wordt hun perspectief om nog aan het werk te komen steeds kleiner. De 20-80-maatschappij dringt zich op.

Stop op draaideur-WW'ers

De Raad voor Werk en Inkomen (RWI) vreest, gezien deze ontwikkelingen, voor een toename van het aantal 'draaideurclënten' nu de werkloosheid oploopt en banen met een lange contractduur steeds schaarser worden. De door de overheid verlangde resultaatfinanciering, in de vorm van no-cure-no-pay-contracten tussen UWV en reïntegratiebureaus, zorgt ervoor dat het accent steeds meer op snelle uitstroom i.p.v. op langdurige werkhervatting komt teliggen. Ook de nieuwe bijstandswet (WWB) is vooral gericht op uitstroom. Dit alles kan ertoe bijdragen dat er een proces op gang komt waarbij personen die een periode in de WW of WWB zitten, een korte periode werken, waarna ze via de WW weer in de WWB terechtkomen. Dit kan zich meerdere keren achter elkaar voordoen. In een periode van oplopende werkloosheid wordt het aantal banen met een langer perspectief steeds schaarser. Het verhoogt de kans dat mensen alleen nog maar kortlopende arbeidscontracten krijgen aangeboden.

Loon oudere werknemer moet omlaag

Uiteraard zijn er voor kapitalisten veel aantrekkelijker middelen met sneller effect. Voor werkgevers is het aantrekkelijker om werklozen een baan aan te bieden of in dienst te houden tegen lager loon. De Europese Commissie roept daar al toe op in een rapport met aanbevelingen aan de lidstaten van de Europese Unie om de arbeidsparticipatie onder ouderen te verhogen.

Het terugdringen van 'elementen van senioriteit' (opgebouwde rechten van oudere werknemers!!) in de beloning van ouderen om daarmee 'hun kosten meer in lijn te brengen met hun productiviteit en prestatie' (het recht om het als oudere, na een leven van zwoegen, wat rustiger aan te doen), zou het volgens de Commissie voor Werkgevers aantrekkelijker kunnen maken ouderen in de leeftijdscategorie tussen 55 en 65 in dienst te hebben.

De Europese staats- en regeringsleiders hebben, ondanks de steeds maar stijgende werkloosheid, afgesproken ernaar te streven dat in 2010 de helft van de mensen tussen 55 en 65 jaar werkt. In 2002 was dat in de huidige vijftien lidstaten gemiddeld 40,1 procent en in Nederland 42,3 procent. "Drastische actie" is dus ook volgens de EU nodig. Hoe gaan ze dat doen? Winstbelasting verhogen, werkgevers dwingen om meer mensen in dienst te nemen? Zullen de grote ondernemers erop worden aangesproken? Welnee, die staan buiten de wet, die moeten - vanwege de eeuwigdurende concurrentie - worden gespaard. Het is weer het oude liedje: oplossingen moeten door de werkende klasse worden opgehoest. En dan kennen we de praatjes al: langer blijven werken tegen minder loon, harder werken, grotere werkdruk (meer productiviteit en prestatie), werknemers flexibel inzetbaar maken door scholing, het zogeheten 'life long learning'.

Ondanks alle mooie praatjes over herstel en oplossingen voor problemen, gaat in werkelijkheid de boel naar de knoppen. Het kan niet lang meer duren of de bevolking gaat de holle praatjes doorzien, daartoe gewongen door de realiteit. We herhalen het nog maar eens: alleen verzet tegen dit uitbuiterssysteem helpt.

Bron: FD, 28-2-2004, 2-3-2004 en 3-3-2004