Aandeelhouders KPN smullen
Door Jos van Bergen
De aandeelhouders van KPN kunnen tevreden zijn. Een overeenkomst met de belastingdienst leverde het bedrijf een belastingvoordeel op van ruim één miljard euro zodat het oorspronkelijke dividend van twaalf cent met dertien cent verhoogd kon worden tot een kwartje. Voor de eigenaren van KPN was dat een doekje voor het bloeden. Maar voor dat doekje moeten nu andere mensen bloeden.
Na de enorme uitgaven voor UMTS-licenties en overnames, waaronder E-Plus in Duitsland, was de schuld van KPN zo hoog opgelopen dat het bedrijf aan het randje van de afgrond terechtkwam. Topman Smit moest het veld ruimen en Scheepbouwer nam het roer over. Om het kapitaal van de ondergang te redden werden 5.000 medewerkers op straat gezet en de tarieven voor de aansluiting op het vaste telefoonnet verhoogd, werd de betaling van het abonnementsgeld naar voren gehaald en het aantal aandelen aanzienlijk uitgebreid. Medewerkers, klanten en aandeelhouders kregen dus de rekening gepresenteerd van de bestuurlijke fouten die in de tijd van de "nieuwe economie" waren gemaakt in de race om uit te groeien tot één van Europa's grootste telecombedrijven. Over 2002 leidde dit tot een recordverlies van ruim negen miljard euro.
Zegeningen van privatisering
Maar het tij is voor KPN gekeerd. Buiten de belastingmeevaller van ruim een miljard euro heeft het bedrijf overeenstemming bereikt met de belastingdienst over een bedrag van 5,5 miljard euro aan zogenaamde compensabele verliezen. KPN mag de miljardenverliezen van zijn Duitse dochter E-Plus aftrekken van toekomstige concernwinsten. Daardoor hoeft KPN naar verwachting in 2004 en 2005 in Nederland geen belasting te betalen. Bovendien is de schuld van KPN inmiddels gedaald van 12,4 miljard euro eind 2002 naar 8,3 miljard euro eind 2003. De banken hoeven dus minder te vrezen dat zij hun geld niet meer terugzien. Van de beloofde zegeningen van de privatisering blijft over dat 5.000 mensen hun baan kwijt zijn, de rest van het personeel de werkdruk heeft zien stijgen, de klanten niet goedkoper maar duurder uit zijn en dat de kwaliteit van de dienstverlening aanzienlijk achteruit is gegaan.
Collectieve voorzieningen inleveren voor dividend
Ook de aandeelhouders moesten bloeden toen zij hun kapitaal zagen verwateren. Maar als troost krijgen zij nu dus een verhoogd dividend en zien zij de waarde van hun aandelen op de beurs weer stijgen. Maar de belastingmeevaller van een miljard betekent voor de overheid een miljard minder aan inkomsten. En minder inkomsten voor de overheid betekent een groter overheidstekort. Prompt meldde het Centraal Planbureau dat het tekort op de begroting boven de drie procentsnorm van het stabiliteitspact uit zou komen waarop minister Zalm vervolgens een extra bezuiniging van 1,5 miljard euro aankondigde. Inmiddels is dat bedrag verhoogd tot twee miljard euro, dat vooral gehaald zal worden uit de sociale zekerheid en de gezondheidszorg. Jawel, om de aandeelhouders van KPN te plezieren worden zorg en sociale zekerheid uitgekleed. Het kapitaal behaalt de zoveelste overwinning op de collectieve voorzieningen die in sneltreinvaart worden afgebroken.
Doodsstrijd van het kapitaal
Maar het belang van de overeenkomst met de fiscus reikt verder dan de korte termijn. Nauwelijks was de inkt van de deal opgedroogd of KPN kwam met een overnamebod van veertien miljard euro op het Britse MMO2 dat actief is inmobiele communicatie. MMO2 zou met name de positie van KPN in Duitsland versterken zodat samen met E-Plus het marktaandeel in Duitsland groot genoeg zou worden om er winst te kunnen maken. Het gaat dus nog steeds om het overleven in de concurrentiestrijd tussen telecomreuzen als Deutsche Telekom en France Telecom. Schaalgrootte is hiervoor nodig en minister Zalm is behulpzaam met belastinggeld dat weggehaald wordt bij mensen die het toch al niet breed hebben. Soortgelijke ontwikkelingen vinden plaats in Frankrijk en Duitsland. Het is eten of gegeten worden. Overal blijkt de strijd om in de concurrentie te overleven dus te leiden tot voordelen voor de industrie ten koste van de gewone bevolking. Dat zijn de zegeningen van de privatisering en de zogeheten vrije markt. In de doodsstrijd van het kapitaal is de mens de dupe. Hoeveel het kapitalisme ook tot stand heeft gebracht, de crisis breekt al het opgebouwde in hoog tempo weer af. Opkomen voor het eigen belang is noodzaak.