Waarom de VS Saddam Hoessein weg wilden...

en waarom het verzet tegen de bezetting voortduurt


 


 


 

Interview met Midden-Oosten-kenner Mohammed Hassan

David Pestieau, Solidair (bewerking)

Met Saddam Hoessein in de gevangenis beweren George Bush en de hele westerse wereld dat Irak nu bevrijd is van zijn tiran. Maar was diezelfde Saddam Hoessein geen pion van de Amerikanen tot aan de eerste Golfoorlog in 1991?

Midden-Oosten-kenner Mohammed Hassan, een Afrikaans-Arabisch marxist, zet een aantal punten van analyse op een rijtje, als bijdrage tot het debat in Manifest over Irak. Het oorspronkelijke stuk is geschreven enige tijd na de gevangenneming van Saddam Hoessein. De waarnemingen van Mohammed Hassan wijken hier en daar af van die van de NCPN (1).

Betekent de arrestatie van Saddam Hoessein het einde van het verzet tegen de Amerikaanse bezetting?

Mohammed Hassan: Nee. De arrestatie zal inderdaad enige verwarring en desorganisatie in de rangen van het verzet veroorzaken, maar de voorbije maanden heeft dat zich altijd beter weten te organiseren. Het is de kinderschoenen allang ontgroeid, het kan vandaag niet zomaar vernietigd worden. Het beschikt over wapens, over financiële middelen en zelfs over goed geïnformeerde inlichtingendiensten. Onlangs vonden de Amerikanen de persoonlijke zakagenda van de koloniale bestuurder Bremer in een schuilplaats van het verzet. Met andere woorden: het verzet heeft mannetjes die toch wel heel dicht bij de leiding van de bezetting staan...

Sommigen twijfelden eraan of het verzet nog wel zou verdergaan na de aanhouding van Saddam Hoessein.

Mohammed Hassan: De Irakezen vechten niet voor de persoon van Saddam maar omdat hun land bezet is. De geschiedenis heeft bewezen dat koloniale bezetting nooit het verzet op de knieën krijgt, ook niet als bepaalde leiders worden gearresteerd. Kijk maar naar Algerije. Daar werden de belangrijkste leiders van het anti-Franse verzet, onder wie de latere president Ben Bella, opgepakt en duurde de antikoloniale oorlog nog zes jaar. Zelfs zonder centrale leiding vond het verzet in Algerije de mogelijkheid om het Franse leger op de knieën te dwingen.

In Irak bestaat het verzet inderdaad uit verschillende componenten: patriotten, nationalisten, communisten, islamieten... Ze werken samen, soms splitsen ze zich af van hun leiders die meewerken met de VS... Maar het verzet bestaat toch vooral uit leden van de vroegere Baath-partij. Want voordat de oorlog losbarstte was er behalve het Iraakse leger geen andere gewapende organisatie in het land (behalve dan in Koerdistan). De gewapende sjiitische pro-Iraanse milities zijn pas na de val van Bagdad opgedoken.

De omstandigheden van de bezetting maken ook dat het verzet geen eensgezind nationaal bevel heeft. Het opereert via verschillende gedecentraliseerde cellen. Met de arrestatie van Saddam heeft het VS-leger militair gezien slechts een klein deel van de leiding van het verzet uitgeschakeld.

Wie is dat verzet nu eigenlijk? Het is toch niet te vergelijken met het verzet destijds in Vietnam, dat onder leiding stond van de stevig georganiseerde communistische partij?

Mohammed Hassan: De tijden zijn natuurlijk anders en de organisatie ook. In Vietnam bestond er een eensgezind verzetsfront, met een bepaald politiek doel. In Irak staan we aan het prille begin. Er komt al wel meer eenheidtussen nationalisten, progressieven en islamitische krachten. Een duidelijk gezicht hebben ze nog niet. De toekomst zal uitmaken wie de leiding zal nemen. Maar de VS hebben een steen opgetild die op hun eigen voeten terecht zal komen. In Irak én elders in de Arabische wereld. Duizenden Arabische jongeren trekken naar Irak om er te vechten.

Het Iraakse verzet past blijkbaar een aantal principes toe die de NoordVietnamese opperbevelhebber, generaal Giap, heeft vastgelegd voor de strategie van het gewapend verzet: 1. Werken aan de eenheid van het land tegen alle verdeelmanoeuvres in. 2. Tonen dat er een andere, onzichtbare regering bestaat. De collaborateurs niet de kans geven samen te spannen met de bezetter want zij zijn het die de bezetter alles leren over de cultuur, de geografie en de eigenaardigheden van het bezette land. 3. Op eigen krachten rekenen, op het eigen volk steunen. 4. De propagandaoorlog winnen. 5. Het gevecht voeren op het meest gunstige terrein en de vijand dwingen om op dat terrein te komen.

Het Iraakse verzet heeft een eerste etappe gewonnen: het is niet verdwenen voor het goed en wel opgebouwd is. Het gaat nu een tweede fase in, die de verzetsoorlog uitbreidt naar de rest van het land, met name naar het zuiden. Het kan dan de aanvoer blokkeren van de Amerikaanse logistiek die bijna uitsluitend via Koeweit komt. Dan zullen de echte problemen pas beginnen voor de Amerikaanse troepen. En in elk geval zijn de objectieve omstandigheden die aan de basis liggen van het verzet niet veranderd.

Wat zijn die objectieve omstandigheden dan?

Mohammed Hassan: Het feit van de bezetting, met of zonder Saddam in de gevangenis en de economische crisis die heel groot is. Veel Irakezen krijgen nu zelfs de voedselrantsoenen niet waar ze onder Saddam Hoessein recht op hadden. Er is geen telefoon meer, elektriciteit en water zijn regelmatig afgesneden... De Irakezen moeten hun olie kopen via de Amerikaanse bezetter tegen veel geld. Er is zelfs een tekort, en dat in het tweede belangrijkste olieproducerende land ter wereld. Vierhonderdduizend Iraakse soldaten werden naar huis gestuurd, zonder pensioen, zonder uitkering... Maar 250 van de 700 eerste soldaten van het nieuwe Iraakse leger zijn na hun opleiding al gedeserteerd.

Betekent de arrestatie van Saddam dan niet dat de grootste hinderpaal voor democratie en veiligheid in Irak uit de weg is geruimd?

Mohammed Hassan: Er kan geen sprake zijn van democratie onder een koloniale bezetting. De koloniale democratie waar de VS het over hebben is een democratie op basis van economische uitbuiting van het land en op basis van een willekeurige opdeling van het land, volgens godsdienst en afkomst (sjiieten, soennieten, Koerden), en op basis van repressie tegen de nationalistische elementen. De stromannen van Washington die de voorlopige regering leiden (een regering die in feite voor honderd procent gecontroleerd wordt door de koloniale bestuurder Bremer) steunen het plan van de VS voor een federale staat die het land in drieën zal splitsen.

Bremer probeert nu het verzet uit te schakelen door op te roepen tot nationale verzoening. De Amerikanen willen door een amnestiemaatregel sommige sectoren van het verzet voor zich winnen, ze beloven hen postjes in de nieuwe regering. De pro-Iraanse sjiieten van hun kant eisen een islamitische staat, wat een fenomenale stap terug in de geschiedenis betekent.

En dan zijn er pro-Amerikaanse Koerden zoals de groep van Talabani en Barzani, die zelfbestuur willen voor Koerdistan, als eerste stap naar onafhankelijkheid. Dat zou dan weer leiden tot conflicten met de buurlanden Turkije en Iran.

Al die tegenstellingen die aangestookt zijn door de bezetting van de VSzullen dus toenemen, wat het gevaar van een burgeroorlog nog groter maakt. En dat zou het land uiteen doen spatten. Alleen een lekenstaat zoals Irak er een was vóór de bezetting kan de eenheid van het land garanderen.

Hoe schat je nu de regeerperiode van Saddam Hoessein in?

Mohammed Hassan: Als je de geschiedenis van Saddam Hoessein en de haat van de VS tegen hem wil begrijpen, moet je hem vergelijken met Nasser, de president van Egypte in de vijftiger en zestiger jaren. Toen Nasser in 1956 het strategische Suezkanaal tussen de Middellandse Zee en de Indische Oceaan nationaliseerde, zeiden ze van hem dat hij een Hitler was... Net zoals nu van Saddam Hoessein. Nasser werd ervan beschuldigd dat hij de islamieten onderdrukte; dat hij de Egyptische boeren uithongerde door de bouw van de Asswan-dam; dat hij de joden uit Israël de zee in wilde drijven. Egypte kreeg twee oorlogen over zich heen: in 1956 van Israël, Frankrijk en Groot-Brittannië, en in 1967 van Israël gesteund door de VS.

Voor het imperialisme was de belangrijkste misdaad van Nasser dat hij de Arabische wereld één wilde maken, tot een economische en politieke macht wilde bundelen die echt onafhankelijk kon zijn van de VS en Europa.

Kun je dat echt vergelijken met Saddam Hoessein?

Mohammed Hassan: Saddam Hoessein was alleszins sterk beïnvloed door Nasser. Toen de revolutie in Irak uitbrak, in 1958, werden de koning en de 10 procent grootgrondbezitters weggejaagd omdat die het land onderwierpen aan een feodaal pro-Brits regime. De huidige pro-Amerikaanse leider Ahmed Chalabi, die goede maatjes is met Rumsfeld en Bush, stamt trouwens uit de rijkste Iraakse familie uit die tijd, die vandaag haar bezittingen terug wil.

In 1972 had de reële kentering plaats door de nationalisering van de olie: de Britse oliemaatschappijen werden onteigend. Sindsdien kende het land een industriële ontwikkeling, ook op sociaal vlak.

De staat werd geleid door de nationalistische grootburgerij, maar bouwde wel scholen en universiteiten. Unicef gaf toe dat Irak het analfabetisme praktisch volledig had doen verdwijnen en de opleidingsgraad tot een van de hoogste van het Midden-Oosten had gebracht (vóór 1991 ging 87 procent van de jeugd tussen 12 en 17 jaar naar school). Irak heeft geïnvesteerd in landbouw, elektrificatie en gezondheidszorg. En Irak heeft ook Syrië gesteund tegen Israël, in de oorlogen in 1967 en 1973.

Hebben de Amerikanen toch geen gelijk wanneer ze wijzen op het gebrek aan democratie onder het regime van Saddam Hoessein?

Mohammed Hassan: Dan hadden ze eerst de feodale regeringen van de Arabische Golfstaten, van Koeweit, van Bahrein en van Oman onder handen moeten nemen. Als we het hebben over dictatuur, het ontbreken van een grondwet en van rechten voor de vrouwen en de minderheden, dan is het wel dààr waar opgetreden diende te worden. Maar het is aan de Irakezen en enkel aan hen om te oordelen over hun leiders en hun geschiedenis, zonder enige buitenlandse inmenging. De VS kunnen dit probleem zeker niet oplossen.

En wat zegt u tegen hen die zeggen dat Saddam Hoessein een pion was van de Amerikanen, met name tijdens de oorlog tegen Iran tussen 1980 en 1988?

Mohammed Hassan: Dat je naar de feiten moet kijken. Weet je dat Irak geen enkele diplomatieke relatie had met de Verenigde Staten tussen 1958 en 1984? Dat de sjah, de pro-VS dictator van Iran vóór 1979, op bevel van Washington, actief de Koerdische groep van Barzani heeft gesteund om het Irak van Saddam Hoessein te verzwakken?

De machtsgreep van de islamieten en van Khomeini in Iran heeft de situatie gewijzigd. Het Iraanse regime, dat anti-Amerikaans was, ontwikkelde een religieuze ideologie van grenzeloze expansie. Het had regionale ambities tegenover Irak. Door de oorlog te voeren hoopte het de Iraakse sjiieten op tezetten tegen de Baath-partij. Irak wou de nationalistische Arabische staat verdedigen. De oorlog brak uit tussen de twee landen, wat een zware vergissing was.

De Verenigde Staten hebben er alles aan gedaan om de twee kampen te verzwakken. Ze financierden zowel Irak als Iran, via het beruchte Irangate en Oliver North. Het belangrijkste economische resultaat was dat de pro-Amerikaanse regimes van de situatie misbruik hebben kunnen maken om de prijzen van de olie te verlagen. En hierdoor hebben ze zowel Irak als Iran - maar ook de Sovjet-Unie - in een zware financiële crisis gestort. Uitgeput door deze oorlog maar militair versterkt, lanceerde Saddam in 1989 binnen de Arabische Liga een oproep voor een Arabische economische unie. Vanaf dat moment werd hij voor de Amerikanen iemand die uitgeschakeld moest worden.

(1) Wij vinden de vergelijking met Vietnam vergezocht en zien behalve samenwerking zeer veel (groeiende) tegenstellingen. Bovendien beschikken wij over informatie waaruit blijkt dat het aantal communisten dat nu al aan de gevechtshandelingen deelneemt zeer gering is.