Turkse islamieten hebben gebrek aan politieke ervaring

E.M.

De Europese Unie en de AKP bereidden gezamenlijk een nieuwe Turkse strafwet voor in overeenstemming met de toetreding van Turkije tot de EU. In het wetsontwerp van de AKP waren een paar artikelen toegevoegd aan het ontwerp van de EU met betrekking tot het plegen van overspel.

De besluitvormers binnen de AKP hadden blijkbaar aangenomen dat, omdat de nieuwe strafwet door de EU werd onderschreven, deze daarmee automatisch publieke legitimiteit zou krijgen. En zij veronderstelden blijkbaar dat het wetsontwerp daarom niet meer in het openbaar ter discussie gesteld zou worden, laat staan dat de wet aangevallen zou worden. Onder die omstandigheden maakte de AKP van de gelegenheid gebruik om een aantal fundamentalistische aspecten aan de nieuwe strafwet toe te voegen, met de bedoeling overspel strafbaar te maken. De AKP deed dit voornamelijk om hun islamitische militante Milli Gorus- aanhangers tevreden te stellen.

Maar toen kwam de situatie in een stroomversnelling. Plotseling openden de Turkse media een zware aanval op de AKP. De regerende partij werd ervan beschuldigd een crisis met de EU te veroorzaken, door te proberen overspel strafbaar te stellen. De CHP, de grootste oppositiepartij in Turkije, verklaarde niet met de nieuwe strafwet in te zullen stemmen, tenzij de AKP de artikelen over overspel uit het wetsontwerp zou verwijderen.

Normen en waardendiscussie

Een paar dagen later vielen de buitenlandse media de Turkse media bij in de discussie. Dat gaf een nieuwe impuls aan de Europese 'normen en waarden-discussie' en dat kwam de Europese conservatieven duidelijk goed uit, omdat zij de bevolking af willen leiden van de recente economische discussies. Politici van EU-landen als Frankrijk en Finland spraken hun bezorgdheid uit over de ontwikkelingen in Turkije. Toen de anti-AKP-campagne haar hoogtepunt bereikte, mompelden Verheugen (EU-commissaris van Uitbreiding) en zijn woordvoerder een paar woorden in de trant van dat zij niet wisten hoe ze een dergelijke ontwikkeling moesten interpreteren en dachten dat het een grap was.

Twee opties

Geconfronteerd met zo'n grote tegenstand had de AKP slechts twee opties: ofwel de artikelen waarmee overspel gecriminaliseerd werd uit het wetsontwerp verwijderen, ofwel de gehele nieuwe strafwet van tafel vegen (of in ieder geval daarmee dreigen naar de EU). De AKP koos voor dat laatste. In een officiële verklaring kondigde de AKP aan de stemming voor de nieuwe strafwet uit te stellen. Dit veroorzaakte daadwerkelijk paniek in EU-kringen. Tot dan toe was er geen sprake van een crisis, maar die ontstond op dat moment wel tussen Turkije en de EU. Vervolgens zei de EU in een officiële verklaring dat als de AKP de nieuwe strafwet niet vóór 6 oktober in stemming zou brengen, zij daarmee de toetreding van Turkije tot de EU in gevaar zou brengen. De Turkse burgerlijke media reageerden fel: de anti-AKP-campagne nam snel in omvang en intensiteit toe. Onder grote druk ging Erdogan naar Brussel voor een ontmoeting met Verheugen. Daar vertelde hij dat de artikelen met betrekking tot overspel volledig uit de nieuwe strafwet verwijderd waren en dat het wetsontwerp op zondag 26 september bij het parlement in stemming gebracht zou worden. En zo geschiedde.

Daarna probeerde de AKP, door middel van absurde redenaties, de indruk te wekken dat de partij deze crisis over de wetsartikelen met betrekking totoverspel bewust gecreëerd zou hebben, evenals het plotseling intrekken van de wetsartikelen, om de aandacht van de EU af te leiden van andere thema's. De EU zou daardoor geen andere eisen stellen. Niemand geloofde deze redenering daadwerkelijk.

Verheugen steunde eerst strafbaar stellen van overspel

Toen de crisis haar hoogtepunt bereikte zei Cemil Cicek, de woordvoerder van de AKP, het volgende: "Verheugen had op 6 september een ontmoeting met minister-president Erdogan en met de minister van Buitenlandse Zaken Gul. Tijdens deze ontmoetingen discussieerden zij over de nieuwe strafwet. Gul en Erdogan lichtten hem in over de voorgestelde artikelen aangaande overspel in de nieuwe strafwet. Verheugen zei hen dat dit bij de EU niet op problemen zou stuiten." Later, op 23 september, zei Verheugen echter het volgende: "Toen ik in Turkije was bleek dit onderwerp (de overspelkwestie, EM) helemaal niet zo belangrijk." Volgens Cicek zou de leider van de belangrijkste oppositiepartij Baykal aanvankelijk tijdens informele gesprekken ook hebben aangegeven dat zijn partij het eens was met de overspelartikelen in de nieuwe strafwet en dat Baykal de AKP hierin zou steunen. Later zou hij van gedachten zijn veranderd. Behalve in de islamitische media kregen dergelijke verklaringen van Cicek weinig ruimte, alleen de hele oplettende lezers konden de informatie vinden.

Al met al is deze crisis alleen gecreëerd door de media. Gedurende de hele crisis heeft de EU de fundamentalistische toevoegingen aan de nieuwe strafwet nooit officieel onderschreven, er is alleen sprake van een paar niet-officiële en vage uitlatingen.

De AKP heeft een grote blunder begaan door te vertrouwen op een niet-officiële verklaring. Ook al gaf de EU aanvankelijk informeel steun aan de wetsartikelen met betrekking tot overspel en deed de EU in een later stadium niets officieels om de artikelen tegen te houden, door Turks (en tevens Europees) liberaal links en in andere wereldlijke kringen werd de EU als een soort redder in de nood gezien.

Vertaling J. Bernaven.