Mooie Woorden

Pretenties


 

Rinze Visser

Ging het in de mensenmaatschappij maar zo als met eb en vloed, als met dag en nacht of met de getijden van het jaar. Mooi overzichtelijk. Een vergelijking met het weer wordt al wat moeilijker. Maar toch, een wolk kun je zien en het weerbericht geeft, ondanks wel eens een misser, toch wel een redelijk goede indicatie. Maar dan de maatschappij die voortdurend in beweging is, altijd in ontwikkeling is.

De goed oplettende mens ziet, ervaart van alles. Maar worden er dan ook verbanden gezien tussen veel van dat alles, ontwaren we ook een ontwikkeling? En ook als dat zo is, dan is zo'n ontwikkeling zeker al langer gaande. Daarom is voorspellen ook zo moeilijk. Voorspellen is voor de helft ontdekken wat al gaande was. En dan zijn er nog de voorspellers die soms vinden dat wat zij voorspellen niet mag gebeuren. Van communisten bijvoorbeeld mogen te verwachten ontwikkelingen die slecht uitpakken voor met name de arbeidersbevolking, niet doorgaan. Er gebeuren rare dingen waarvan je je de essentie realiseert als het bij je in de omgeving gebeurt. Bijvoorbeeld: als je de kwaliteitseisen en de pretenties in het hedendaagse kapitalisme in ons land vergelijkt met de échte ontwikkeling, met zoals het er in werkelijkheid aan toe gaat, dan kan het haast niet anders dan dat je tot bizarre conclusies komt. Gymlokalen, zwembaden, schoolgebouwen onder andere, moeten aan steeds hogere kwaliteitseisen voldoen. Ja zeker voor de mens, ook voor de eenvoudigen met een gering inkomen, is het beste niet goed genoeg. Dan zie je zo'n bouwwerk staan, zo'n kleine sportzaal of een school. Twintig, dertig jaar oud. Nog lang geen last van verzakking of uithanging. Goed in de verf. Maar tóch, verouderd.

Twee voorbeelden die ook voor andere zaken model kunnen staan. (Zien we dit de laatste tijd ook niet veel met woningen?) Verouderd! Dus vernieuwen, maar wel duurder, veel duurder. Hogere exploitatiekosten, dus hogere tarieven, duurdere toegangskaarten, hogere contributies voor leden van verenigingen, hogere ouderbijdragen. En dat bovenop de bezuinigingen van het rijk, die ook weer tot bezuinigingen bij de gemeenten leiden. Gevolgen: lagere bijdragen in de exploitatietekosten, lagere subsidies aan vereni- gingen van sport en cultuur en daardoor weer hogere bijdragen van de bevolking. Meer, beter, duurder, terwijl een deel van de bevolking al steeds meer moeite heeft met het betalen van minder, matig en goedkoop.

Bij een gelegenheid ontlokte dit vraagstuk aan schrijver dezes de opmerking: in een willekeurig land in Midden-Afrika zou dat gebouw zeker nog vijftig jaar meekunnen. Waar nog niet zo heel lang geleden, toen socialistische invloeden als solidariteit zich binnen het kapitalisme nog deden gelden, 'Jan en Mien Modaal' met hun inkomen nog als referentiekader en zelfs als norm golden, zijn nu de kwaliteitseisen en de koopkrachtige vraag van de 'gegoede burgerij' tot algemene norm verklaard.

Dit vraagstuk is op een veelheid van terreinen van het leven aan de orde. Stel de huidige pretenties met betrekking tot de zorg eens tegenover de tegenwoordige en vast ook toekomstige werkelijkheid! Zorg op maat. Woonzorgcentra. Woonzorgzônes. Woonzorginformatiecentra. Overal in het land in voorbereiding of in ontwikkeling. Zo werd onlangs een plan aangemeld voor een woonzorgcentrum tegenover een bestaand verzorgingshuis voor ouderenaangeprezen en gepromoot met 24-uurszorg en dat zeven dagen per week in de directe nabijheid. De suggestie hier is: je hoeft maar te roepen en men staat dag en nacht voor je klaar.

Dat daar een straat met goede woningen voor gesloopt moet worden, moet dus opwegen tegen de flitsende reclamewerkelijkheid dat met één knip met de vingers gezondheidszorg en huishoudelijke hulp voorhanden is. Maar wat is de tegenwoordige en toekomstige werkelijkheid? Wie 's avonds en in het weekeinde een dokter nodig heeft moet vijfentwintig kilometer verder naar een dokterswachtpost. De vraag of men een auto heeft en dan ook nog in staat is te rijden, of er nog openbaar vervoer is, wordt niet eens gesteld. Gaat het te ver als we voorspellen dat, als het écht waar is, het alleen een klein select gezelschap ten dienste kan staan? Zij die over voldoende middelen beschikken om allerlei soorten benodigde zorg in te kopen?

De pretenties zijn hoog. De reclames, de folders en prospectussen zien er flitsend uit. Je leest het gewoon in de krant als officieel beleid: er moeten heel veel sociale huurwoningen gesloopt worden om plaats te kunnen maken voor andere, dure en luxe woningen. Als een zweepslag komt zoiets neer op de huid van al die mensen die heel veel moeite hebben de eindjes aan elkaar te knopen.

Als een belediging óók! Want wie geen hoog inkomen heeft is niet meer waard dan in de schaduw te leven van hen die het beter hebben. Pretenties bij de heersers en hun meelopers. Tot ook deze ballon klapt en de mensen het zat zijn.