Actie Beslissend

Gaan we vorig jaar dunnetjes overdoen of houden we voet bij stuk?


 


 


 


Zonder woorden (Foto Manifest)  

Redactioneel

Kabinet, vakbeweging en werkgevers werken - op heel geheime plaatsen - aan een sociaal akkoord. Maar wat gaat dat opleveren? De vakbeweging voert harde stakingsacties tegen de hervormingsplannen van het kabinet. Het succes van deze acties dwingt alle partijen om met een onderhandelingsresultaat te komen waar de actievoerenden mee uit de voeten kunnen. Anders dreigt de 'oorlog' te verharden, want boterzachte oplossingen worden niet meer gepikt.

De leden aan de basis dringen met klem aan op harde acties tegen het kabinet. Het gaat allang niet meer alleen om Vut en prepensioen. Zelfs niet als WAO en WW ook worden meegenomen. Ook aan werkgeverszijde trekt men de politieke conclusie dat de actievoerders uit zijn op een onvoorwaardelijke overgave door het kabinet: 'alles moet van tafel'. Maar het gaat zelfs nog om meer. Het gaat om verzet tegen de prestatiemaatschappij, tegen de neoliberale dictaten en arrogantie en de verdere uitholling van de verzorgingsstaat. Het gaat tegen dit kabinet!

Kan kabinet 180 graden draaien?

"Ook onder CNV-leden neemt de verharding tegen het beleid rond de sociale zekerheid toe", stelt Terpstra vast. "Dat is bijzonder voor het CNV. Er zijn mensen geweest die na de massale demonstratie van zaterdag (2 oktober) spontaan een bijdrage in de actiekas hebben gedaan." Zelfs de gewone CNV-leden zijn het spuugzat. De CNV-leiding bijvoorbeeld wilde aanvankelijk niet meedoen aan de treinstaking, maar de top van de christelijke vakcentrale werd gecorrigeerd door de gewone CNV-leden: 'meedoen met die hap!' Het succes van de demonstratie in Amsterdam op 2 oktober, de massale deelname aan de stakingen in het openbaar vervoer en de metaal tonen de omvang en kracht van de weerzin tegen dit beleid. De breed levende gedachte is: nu vol de beuk erin, dan moet het kabinet wel inbinden. Lodewijk de Waal zegt bijvoorbeeld dat het kabinet-Balkenende zijn beleid 180 graden moet draaien. Maar kán dit kabinet wel genoeg inbinden? Het kabinet kan alleen maar met heel zware concessies komen. Maar dat valt niet te verwachten, temeer daar Balkenende 2 zich na de algemene politieke beschouwingen van eind september gesteund weet door een kamermeerderheid. Zelfs als het de goede vrede zou willen, staat vast dat je van deze brutale neoliberalen geen mensen met sociaal fatsoen kunt maken. Het wordt dus slikken of stikken.

'Rotkabinet' moet weg

Of de FNV-voorzitter meent wat hij zegt en dan moet dit "rotkabinet" opdonderen of het zijn loze woorden en dan dreigt een patstelling als vorig jaar. Hij zal zijn achterban dan weer een 'onderhandelingsresultaat' voorschotelen, waarbij de leden zelf mogen uitmaken of ze tekenen voor de gewapende vrede of dat ze verder gaan op het actiepad. Afhankelijk van het behaalde onderhandelingsresultaat kunnen de leden dan instemmen. Vaststaat dat er meer moet worden binnengehaald dan bij het mislukte Voorjaarsoverleg op 18 mei. Minder zou als gezichtsverlies worden bestempeld. In mei waren onderhandelingen over de voorgenomen ingrepen in de WAO en de WW niet mogelijk. Het kabinet bood alleen nog ruimte om over het prepensioen te onderhandelen. Het lijkt er nu op dat de agenda wordt verbreed. Het kabinet zal in ieder geval de voorgestelde arbeidsongeschiktheidscriteria moeten versoepelen. De voorgenomen afschaffing van de korte WW en het aftoppen van uitkeringen staan ook ter discussie. Het dossier VUT, prepensioen en levensloop zorgde in mei voor de breuk. De vakbeweging zal de leden meermoeten voorschotelen dan in het Voorjaarsoverleg en zal het collectieve karakter overeind moeten houden.

De vakbeweging heeft dan net als bij het Najaarsakkoord van 2003 de scherpe kantjes van de maatregelen weten af te schaven en mag ook in de toekomst deelnemen aan de centrale onderhandelingstafel. De winst van alle acties is dan het verschil tussen Najaarsakkoord 2003 en dat van dít jaar. De loonmatiging 'naderend tot nul' blijft uiteraard overeind en de Lissabon-plannen worden gewoon verder uitgevoerd, zij het omzichtiger. Het poldermodel van het type doormodderen tot het bittere eind blijft op die manier nog enige tijd overeind tot de nieuwe onvermijdelijke aanvaring plaatsvindt.

Rechtse illusies

Men hoopt intussen dat de najaarsstorm over enige tijd weer gaat luwen.

Volgens sommigen moet deze actiestorm de komende weken maar even over Nederland heen waaien. De collectieve boosheid moet nu eerst wegebben eer de voormannen weer wat manoeuvreerruimte hebben. Harde acties, zoals stakingen en werkonderbrekingen, horen bij deze fase, maar dat is maar tijdelijk hoopt men in regeringskringen en werkgeverskantoren. De vakbeweging zal op enig moment weer tot zaken moeten komen met kabinet en werkgevers is hun inschatting. En als het kabinet-Balkenende intussen een veel breder draagvlak in de samenleving heeft gevonden voor zijn 'onvermijdelijke ingrepen', kan alles weer gewoon verder gaan zoals het was.

Prestatiemaatschappij of verzorgingsstaat

Als de leden daarentegen het resultaat zullen verwerpen en die kans is erg groot, dan wordt de strijd voortgezet in de bedrijven en sectoren. Dat is het begin van een nieuwe fase in de verhouding tussen Kapitaal en Arbeid. Een voorproefje maken we nu al mee, maar de komende botsingen zullen veel harder zijn. Het opblazen van de 'overlegeconomie' zal uiteraard wel leiden tot nieuwe vormen van bewustzijn onder de bevolking. Nu al is duidelijk dat het grootste deel van de Nederlandse bevolking haarscherp door heeft waar het om gaat: prestatiemaatschappij of verzorgingsstaat, ieder voor zich of solidariteit, een jungle of een menselijke beschaving. De winst van dit 'model' is dat de bevolking zich meer gaat realiseren hoe de maatschappij werkelijk in elkaar zit. Nu al vallen bij veel mensen de schellen van de ogen, als de strijdervaringen toenemen zal dat proces versneld toenemen.

Nieuw Sociaal Akkoord

Er wordt daarom van verschillende zijden - ook door kringen in de vakbondstop - geroepen om een 'nieuw startpunt'. De ruimte om de huidige regelingen ter discussie te stellen is er volop, zegt men in die kringen. men gaat er daar bovendien vanuit dat vrijwel niemand verwacht dat de zaken onveranderd zullen blijven. Door hierin te investeren kan de politiek weer een inspirerend perspectief bieden en een deel van het verloren vertrouwen herwinnen, waar nu het gemor allesoverheersend is, verwacht men. "Geef een aantal deskundigen, zoals Herman Wijffels en Wim Kok, de opdracht om een breed gedeelde analyse over het vergrijzingsvraagstuk te maken en een aantal contouren van oplossingen. Neem daarbij wat mij betreft ook de toekomst van de AOW mee. Op basis daarvan moet een akkoord tussen sociale partners en kabinet worden gesloten", zegt FNV-er Schilstra bijvoorbeeld. Met andere woorden: in delen van de leidinggevende kringen in ons land is men bezig een nieuw 'Akkoord van Wassenaar' voor te bereiden. De deur moet open bij het kabinet om een meer op de langere termijn gerichte oplossing te zoeken, zegt men in die kringen. Dat is de eerste winst van de acties. Het wordt slikken of stikken. Op de korte termijn doet zich de vraag voor of het kabinet de snelheid van de bezuinigingen wil verminderen. Als dat gebeurt lijkt op korte termijn een voorlopige klassenvrede mogelijk. Maar die zalvan korte duur zijn omdat een nieuw Sociaal Akkoord binnen het raamwerk van de Lissabon-agenda hoe dan ook een reusachtige achteruitgang van de rechten van de werkenden en uitkeringsgerechtigden zal betekenen.

Kok geen alternatief

Dezelfde Kok, die als één van de redders des vaderlands wordt genoemd, laat dat bikkelhard zien. De oud-premier toont zich - in een rapport over de stand van zaken rond de Lissabon-agenda - voorstander van een "radicale wijziging van het beleid en de cultuur ten aanzien van vervroegde pensionering". Dat betekent honderd procent steun voor het rechtse kabinet Balkenende. "Als Europa zich niet kan aanpassen zal de verouderende beroepsbevolking niet langer in staat zijn de last te dragen van de pensioenen van het groeiende leger gepensioneerden, zal de economie stagneren en zullen de instellingen geconfronteerd worden met achteruitgang en krimp", is zijn stelling die geen enkele ruimte overlaat voor een andere benadering. De Europese Unie moet er naar blijven streven de meest concurrerende economie ter wereld te worden. Voor deze 'Lissabon-strategie' bestaat volgens de high level group onder leiding van ex-premier Wim Kok geen alternatief. Alle mooie praatjes ten spijt, het Europa van de ondernemers is op koers en kent maar één richting: verdere afbraak van de moeizaam bevochten sociale rechten. Het rapport Van Kok zal vandaag op een Europese top in Brussel openbaar worden gemaakt. Langer werken ziet Kok als de enige sleutel tot versterking van de Europese economie. De last van de productieverhoging zal daarom volledig op de schouders van de huidige beroepsbevolking rusten.

Volgens Kok moet een moeilijk dilemma worden opgelost: in een periode van trage economische groei is het heel moeilijk om impopulaire hervormingen door te voeren in de economie en de sociale zekerheid. Maar zijn positie is duidelijk: ferm doorgaan, ondanks de weerstand vanuit de bevolking. Het wordt een gure winter, de messen worden geslepen, maar het verzet tegen deze wildemannen neemt toe. Niet dat het allemaal makkelijk is, maar de schitterende actiebereidheid en de omvang van het verzet versterken de mogelijkheid op een overwinning.