Actie beslissend

Nederland verdient veel beter


 


Lodewijk de Waal licht pers in over het 'Museumplein-akkoord'.  

Wil van der Klift

Het conflict over VUT en prepensioen, WAO en WW is voorlopig bijgelegd. Het sluimerende conflict over de toekomst van de Nederlandse verzorgingsstaat wordt weer een tijdje onder het vloerkleed geschoven. Er kan weer even worden doorgepolderd. In ruil voor sociale rust in de bedrijven en in het land waren kabinet en ondernemers bereid om een tijdelijk compromis te sluiten. De acties zijn voorlopig stopgezet.

Het nachtelijke akkoord van 6 november tussen werkgevers en werknemers in de Stichting van de Arbeid (Star) is een overwinning voor de werknemers. Maar wel een voorlopige en magere.

Nadat de leden van de vakcentrales FNV, CNV en MHP te hoop liepen tegen 'de afbraak van de sociale zekerheid' en met nog een reeks stakingen voor de boeg was men in kringen van kabinet en ondernemers voldoende geschrokken om weer aan tafel te gaan. De arrogante branie van een half jaar geleden was verdwenen. Om de arbeidsrust te garanderen moesten er toegevingen worden gedaan.

Voorlopig is de Sociaal-Economische Raad als adviesorgaan volledig in ere hersteld. Niet alleen wordt het advies van werkgevers en werknemers over de WAO alsnog grotendeels overgenomen. Ook over toekomstig beleid belooft het kabinet de SER, het polderorgaan bij uitstek, te zullen raadplegen.

Essentie beleid niet veranderd

Uit de stukken van het kabinet Balkenende II en van de Star blijkt duidelijk dat de essentie van het kabinetsbeleid niet is veranderd. De hervormingen in de sociale zekerheid en in de zorg zullen gewoon doorgaan. De meeste bezuinigingensplannen zijn nog steeds niet van tafel. De Lissabon-doelstellingen blijven recht overeind. Er is een slag gewonnen, maar de oorlog gaat door. Het is te hopen dat de vakbondsleden zich geen zand in de ogen laten strooien. De komende tijd zal moeten worden benut om bij het volgende treffen, dat binnen niet al te lange tijd zal plaatsvinden, nog beter en nog sterker te kunnen aanvallen.

Eén ding is in ieder geval zeker bereikt: het inzicht dat de Nederlandse arbeidersklasse een vuist kan maken, dat de vakbeweging geen instituut uit het verleden is, maar springlevend en krachtig als het nodig is. De leden van de Nederlandse vakbeweging zullen een volgende keer met nog meer zelfverzekerdheid optreden, dat staat als een paal boven water. Ze zullen die toegenomen kracht ook nodig hebben, want het spel is nog lang niet gespeeld. Een kritische houding blijft nodig.

Vakbeweging weer serieus te nemen

Volgens het neoliberale VVD-Kamerlid De Vries is het akkoord "niet zo schokkend". "De Hervormingsagenda staat overeind. Er zijn slechts technische zaken veranderd. Waar zijn al die stakingen goed voor geweest?" De Vries eist uiterste terughoudendheid bij het stellen van looneisen. Zij noemt de verruiming van de levensloopregeling letterlijk "een fopspeen".

(FD, 8-11-2004) De voorlopige redding van de overlegeconomie is echter een bittere teleurstelling voor de liberalen. "Het poldermodel heeft zijn beste tijd gehad", verkondigde de neoliberaal Van Aartsen een half jaar geleden handenwrijvend. Hij bedoelde eigenlijk te zeggen dat de vakbeweging zwakgenoeg was om af te schieten. De relatief grote arbeidsrust in dit land heeft ondernemersbaas Schraven en zijn vrienden in de VVD misleid. De VVD zal politiek een flinke draai moeten maken om met het akkoord van het kabinet mee te gaan. Dat is het onmiddellijke resultaat van de (omvang van de) acties!

CDA: mag het een onsje minder zijn?

Binnen de CDA-fractie was de toon iets gematigder. De geluiden uit de basis van het CNV zullen daarbij zeker een rol hebben gespeeld. Het probleem voor het CDA is dat het kabinet wilde en nog steeds wil dat een hervorming van het sociale contract en van het sociale stelsel plaatsvindt. De hete adem van het Lissabon-akkoord blaast deze gelegenheidscoalitie in het gezicht. Maar in het CDA heeft men meer oog voor de noodzaak van klassenvrede. "Het kabinet en de sociale partners moeten proberen weer met elkaar in gesprek te komen", opperde CDA-voorman Maxime Verhagen en "het CDA hecht aan sociaal overleg". En Balkenende vindt: "Het is beter een overlegeconomie dan een vechteconomie te kweken." Binnen het CDA groeiden de tegenstellingen tussen de hardliners en de polderaars.

Toch kan worden gesteld dat het kabinet flink heeft moeten inleveren ten opzichte van eerdere plannen.

Of er reden tot victorie is, zoals de topmannen van FNV, CNV en MHP kraaien valt te bezien. Of zij de kracht die hun leden ten toon hebben gesteld voldoende in klinkende munt hebben weten om te zetten, valt te bezien. Het lijkt toch vooral te gaan om, weliswaar belangrijke, maar erg magere technische aanpassingen. Naar schatting gaat het maar om een paar honderd miljoen euro.

Magere winstpunten, maar wel winst: strijd moet worden voortgezet

Het akkoord bevat afspraken over VUT, prepensioen, levensloop, loonmatiging, WAO, WW en loonmatiging, daar liggen belangrijke, zij het magere, winstpunten. Maar de bonden hebben zich gecommitteerd aan een levensloopregeling en herkeuring van WAO'ers. Twee belangrijke hervormingsplannen zijn binnen voor kabinet en ondernemers. Het gevecht om een loonstijging van 1,25 procent voor volgend jaar, zoals de FNV wil, is nog in volle gang. De geformuleerde "uiterst terughoudende" loongroei, wordt door de VVD ter discussie gesteld. De Vries is het daarmee oneens. Het gevecht zal dus moeten doorgaan. Er is sprake van een tijdelijke wapenstilstand.

Informatieve bijeenkomsten over het centraal akkoord

De FNV gaat haar leden in een referendum raadplegen naar aanleiding van het Sociaal Akkoord. Van 18 november tot 3 december krijgen alle FNV-leden de kans om hun stem uit te brengen. In diezelfde periode vinden ook informatieve bijeenkomsten plaats. De data en plaatsen zijn inmiddels (deels) bekend. Afhankelijk van het eindoordeel aan het einde van het inspraaktraject worden de acties definitief afgeblazen.