|
Op verschillende momenten, in discussies met anderen, in vergaderingen van de gemeentelijke volksvertegenwoordiging, maar ook meer dan eens op deze plaats, kan ik het niet laten op te merken dat de toonaangevende elites pretenderen dat hun wereld dé wereld is. Dat mensen die niet voldoen aan de door deze welgestelden als algemeen benoemde normen, er niet toe doen of erger: er gewoon niet zijn.
Daarbij zij opgemerkt dat ook nog vaak het aantal mensen dat aan hun gestelde eisen voldoet zeer overdreven wordt. Al lezend, al luisterend, word je er dagelijks soms meerdere keren mee geconfronteerd. Het is al zo gewoon geworden dat het nauwelijks nog opvalt: Albert Heijn betekent eigenlijk gewoon de supermarkt waar fatsoenlijk Nederland zijn boodschappen haalt. De negatieve publiciteit in verband met malversaties bij het Ahold-concern heeft daar geen verandering in aangebracht.
Zo las ik onlangs ergens - alsof het de gewoonste zaak van de wereld is - dat het halve volk op schoenen van Prada loopt. Het blijkt in de optiek van de welgestelde elites een trend te zijn op bestelling een Gucci-handtas ter waarde van een nieuwe auto te laten maken. Eindeloos zijn de voorbeelden waar achteloos opgemerkt wordt dat iedereen in dit land 's morgens om negen uur met het werk begint. Leuk voor al die mensen die voor dag en dauw uit de veren moeten ter aanvaarding van de reis naar de arbeidsplaats waar om zeven uur, uiterlijk acht uur, met werken moet zijn begonnen.
Het is deze leefwereld, deze levensstijl, gekoppeld aan een hoog inkomens- en bestedingsniveau, die domineert en al het andere marginaliseert tot 'losers' , tot mislukkelingen, tot eigenlijk niets. Zo vergaat het ook het denken of niet-denken over productiearbeid waarbij technische en handvaardigheden nog onmisbaar zijn. Staat zo'n industrie enkele kilometers bij hen vandaan, qua mentale afstand moet dat wel duizenden kilometers bedragen, zelfs al zou hun aandelenpakket er raakvlakken mee hebben.
Waar de bouw van protserige bank- en verzekeringsgebouwen - de fysieke uitstraling van het financierskapitaal - nauwelijks last heeft van opstandigheid, kan een voornemen tot een voor productie noodzakelijke bedrijfshal van een wat ongewoon formaat op nogal wat weerstand rekenen. Horden mensen schijnen dan opeens verstand te hebben van architectuur, stedebouwkunde, vormgeving, kunst en schoonheid.
Legio zijn ook de voorbeelden van mensen die in de Randstad op welke wijze dan ook goed geboerd hebben, zich op het platteland vestigen en zich dan vreselijk storen aan kraaiende hanen, loeiende koeien, kwetterende eksters, aan de lucht van ingekuild gras, aan worstrokende slagers, aan voorbijrijdende landbouwtractoren en aan andere zaken die eigen zijn aan de normale gang van de buiten de stedelijke centra gelegen gebieden.
Dit zijn zeker niet allemaal opzichzelfstaande gevallen, waarbij elitair aandoende mensen hun egoïstische trekken etaleren met een soort van wereldvreemdheid. Mensen hebben vaak écht het gevoel last te hebben van zaken die andere mensen als vrij normaal en zelfs als noodzakelijk ervaren. Het gaat hier meer om een groeiend fenomeen, voortkomend uit de uitschuifbaarheid en beweeglijkheid van de klassensamenstelling in een hoog ontwikkelde kapitalistische maatschappij, waar ook normen en waarden verschuiven en bewegen.
Bij bepaalde bevolkingsgroepen is er een toename van het gevoel van de eigen belangrijkheid, van privatisering van de geest, van afstand nemen van lange tijd gangbare noties, van autocentrisme waar elk individu zichzelf het middelpunt van de maatschappij waant, in een wereld waar vanuit dat ik-punt de noodzakelijke netwerken moeten worden opgezet. ln plaats van solidariteit, draagkrachtprincipes en ook van overheidsbemoeienis in sociale zin, een gewenste aanstaande maatschappij, een wereld, waarin daarvoor geen plaats meer mag zijn. Een wereld waarin genoemde noties zelfs achterlijk, belachelijk en bedenkelijk worden genoemd.
Dat kan alleen als de anderen, zij die met hun technische en handvaardigheden als uit de tijd worden beschouwd. Dat velen in zo'n wereld niet willen leven was ook te merken aan de grote weerstand die de asociale regeringsmaatregelen oproepen. Dat de wereld écht niet alleen van de zelfbenoemde elites is! Zij kunnen dan wel denken dat zíj de norm zijn, dat hún leefwereld de norm is, dat het met de traditionele werkende bevolking toch ten einde loopt, ook al zou hun denken voor een klein gebied als Nederland de waarheid benaderen: de wereld is méér dan de Randstad, méér dan Nederland, méér dan Europa.
Pakjes boter of margarine groeien niet aan bomen en een nuttig werktuig als een stofzuiger kan weliswaar via een computer besteld worden, maar de productie ervan betekent wel iets meer dan het intoetsen van de letters waaruit het woord bestaat...