Oekraïne als centrale veld in het grote schaakspel


 


Kaart Oekraïne


In Donetsk demonstreerden duizenden op 9 januari tegen Joestsjenko

Baruch T. van Marken

Na het afronden van het eerste artikel over Oekraïne (vorige nummer Manifest) verscheen op 11 december een artikel van het VS-persbureau Associated Press waarin de inmenging van de VS in de verkiezingen in Oekraïne wordt bevestigd. In twee jaar hebben zij daar $65 miljoen in geïnvesteerd. Slechts zeven andere landen werkten daar in mee, waaronder Engeland en Nederland.

Dat artikel is wereldwijd gepubliceerd, maar niet in ons land. Valery Mishur is hoofd van een onderzoekscommissie van het parlement in Oekraïne, die buitenlandse geldstromen bij de verkiezingen onderzocht. Hij ontdekte dat het meeste geld naar de rechtse oppositie is gegaan. Hieronder wordt beschreven welke geostrategische belangen die investering van $65 miljoen waard zijn.

'Het Grote Schaakbord' van Eurazië

"Weinigen schijnen zich af te vragen wat de mensen die betalen voor de 'volksmacht' terug willen hebben voor het sponsoren van al die popconcerten", vindt historicus Mark Almond (voorheen zelf actief in dit soort geheime operaties). "Het blijkt dat 'volksmacht' meer gaat om het sluiten van dingen dan om een 'open society'. Hij sluit fabrieken, maar erger nog, geesten." Het gaat inderdaad om expansie voor bedrijven uit het Westen, in een land zo groot als Frankrijk, met hoogopgeleide mensen en lonen lager dan in Polen. Bedrijven uit de EU (en dan vooral Duitsland) zien hier grote mogelijkheden voor investeringen en voor kostenverlaging, door lonen en sociale voorzieningen in de rest van Europa onder druk te zetten. Maar zwaarder wegen nog de grote geostrategische belangen.

Almond: "Georgië is de schakel in de ketting van pijpleidingen voor olie en aardgas uit Centraal-Azië via Oekraïne naar het NAVO-territorium." Dat wordt bevestigd door Peter Finn van de Washington Post (25 November): <"Rusland kan zich werkelijk niet veroorloven om een nederlaag in de Oekraïne te lijden" zei Liliya Shevtsova, een analist van het Carnegie Moskou Centrum. "Rusland kan geen macht zijn zonder Oekraïne.">

Daarbij gaat het niet primair om de economische maar om de strategische waarde van olie en gas. Europa wordt steeds meer afhankelijk van het aardgas uit Rusland (Financial Times 12 december). Via Saoedi-Arabië en Irak (waar de VS nu verschillende militaire bases hebben en de grootste ambassade ter wereld) hebben de VS de belangrijkste oliestroom naar Europa onder controle. Als ze een van hen afhankelijke president in Oekraïne hebben, kunnen ze straks ook de controle over de belangrijkste aardgasstroom naar Europa krijgen. Daarmee is de greep van de VS op het 'oude continent' in korte tijd sterk vergroot. In 'Het Grote schaakboard, Amerika's suprematie en haar geostrategische imperatieven' beschrijft Zbigniew Brzezinski het bredere strategische kader. Hij wil tenminste enige decennia de suprematie van de VS handhaven ("voorkomen dat er een rivaal opstaat"), waarvoor demacht over Eurazië allesbepalend is. Na het wegvallen van het IJzeren Gordijn gaat dat supercontinent (met rond vier miljard inwoners en de economische reuzentijgers Rusland, India en China) economisch aaneen groeien. Daarmee dreigen de VS buiten spel te geraken met hun rond de 250 miljoen inwoners, hun slinkend aandeel in wereldhandel en buitenlandse investeringen, waarmee ze nu al overvleugeld zijn door de EU. Zijn conclusie is dat de VS via de NAVO voldoende invloed hebben om Europa als "bruggenhoofd" naar Eurazië te kunnen gebruiken. Oekraïne zien zij daarbij als hét strategische veld in deze machtsstrijd. Belangrijke stappen in deze strategie zijn:

  1. Stap 1: Isoleren van Rusland door de omringende ex-Sovjet-Republieken los te weken, zodat Rusland geen perspectief meer heeft om zijn centrale Euraziatische positie en zijn atoommacht te benutten om een rivaal voor de Amerikaanse suprematie te kunnen zijn.
  2. Stap 2: Integreren van losgeweekte republieken in de (politiek versterkte) EU en de NAVO. Daarbij is Oekraïne cruciaal: als deel van de as Frankrijk-Duitsland-Polen-Oekraïne (rond 230 miljoen inwoners) zou dat land tussen 2005 en 2010 in de NAVO en de EU geïntegreerd moeten worden.
  3. Stap 3: Integreren van het geïsoleerde Rusland in Europa en het losweken uit Azië.

Stap 1 is nu in volle gang. Dezelfde Washington Post: 'The Messenger' (www.messenger.com.ge) van 10 december meldt dat Ziafet Askerov, plaatsvervangend voorzitter van het parlement van Azerbeidjan waarschuwde voor het Oekraïne-scenario, omdat de door George Soros gefinancierde organisatie Pora (Tijd) uit Oekraïne verschillende partijen in Azerbeidjan financiert. De oppositie in Wit-Rusland heeft nauwe contacten met de 'oranjegroepen'. Het Eurazië-Instituut - dat volgens AP geld uit de VS krijgt en de Joesjtsjenko-oppositie steunt - is volgens zijn website erg actief in Kazachstan.

Gelijk spel VS-EU?

Het is niet toevallig dat Bush op 2 november sinds vele jaren voor het eerst een positief woord over had voor de EU (Roger Cohen van de New York Times in NRC-Handelsblad van 8 december). Sinds de oorlog in Irak had hij het vooral over de 'coalition of the willing' omdat Frankrijk en Duitsland samen optrokken toen de VS de oliecontracten tussen Saddam, Frankrijk en Rusland militair wilden verbreken en zo Europa nog meer in hun ijzeren oliegreep namen. Maar ook de Duits-Franse integratie van wapenproductie in de EADS (o.a. Airbus, die Boeing als marktleider in de civiele vliegtuigproductie al verdreven heeft) viel niet goed, mede omdat daarmee de productie van een brede reeks van ballistische raketten, inclusief de M51 ICBM met atoomkop is opgenomen (Defence Daily International, 2002, 29). Tenslotte was Bush niet zo blij met de toenemende militaire samenwerking tussen enerzijds Duitsland en Frankrijk en anderzijds Frankrijk en Rusland en ten slotte met atoommogendheid India. (Prof. M. Chossudovsky, 'War and Globalization, the Truth behind September 11'). Hier dreigt een coalitie te ontstaan die niet meer "bruggenhoofd" voor de VS is, maar zowel militair als economisch de VS naar de kroon kan steken. Het lijkt er op dat Bush tevreden was met de samenwerking in Oekraïne: voor Europa (vooral Duitsland) de economische winst en voor de VS het tweezijdig snijdende geostrategische zwaard dat anderzijds de VS de hand aan de olie- en gaskraan geeft die de greep op 'bruggenhoofd' Europa' verstevigt en anderzijds Rusland verder isoleert, vooral als Joesjtsjenko de VS straks de te verwachten militaire faciliteiten gaat bieden. Historicus Emmanuel Todd (die zich "anticommunist" noemt, maakt zich in 'Après l'empire' niet druk om dit soort geopolitieke bewegingen. Eurazië zal economisch aaneengroeien en daarmee is volgens hem het einde van het VS-imperium bezegeld, want net als Friedrich Engels vindt hij economie belangrijker dan bewapening. De neocons in de VS kijken er anders tegenaan. Zij vertrouwen meer op de strategische macht van militaire bases, net als Mao voor wie de macht uit de loop van een geweer kwam. Als Europa zich zou willen losmaken van de steeds klemmender wordende greep van de VS is een heroriëntatie nodig naar multilaterale samenwerking met de nieuwe opkomende machten zoals de zgn. BRIC-landen: Brazilië, Rusland, India en China. Nederland heeft hier - zoals minister Bot terecht constateerde - een cruciale positie. Daarover een volgende keer meer.