|
Elke keer als de gedachte opkomt dat ik aan een artikel moet beginnen voor de krant volgt daarop het denken over welke aanleiding, welke gebeurtenis, welke ergernis nu weer het onderwerp moet zijn. Hoewel ik wat dat betreft in een wat confortabeler positie verkeer dan de vaste redactie - minder tijdsdruk en spanning met betrekking tot actualiteit en achtergrond, minder verantwoordelijkheid - kost het soms toch wel moeite een keuze uit de zich aandienende onderwerpen te maken.
Zo had ik eerst andere plannen die misschien wel tot diepgravender stukken zouden hebben kunnen leiden. Maar een kleine uitspraak van één persoon kan daar verandering in brengen. Werkloosheid, of beter nog: niet werkloosheid, is het thema. Noem dát maar mooie woorden. Met dank aan minister-president Balkenende en een muziekzender.
Want daar hoorde ik het een nieuwslezer zeggen, wat ook na het weekeinde in de kranten kwam te staan. De minister-president sprak op de jaarlijkse Bilderberg-conferentie, waar hij vanuit de beslotenheid een publiek voorschot gaf op de eerstvolgende nieuwe drukken van de vaderlandse woordenboeken. Nederland is hard toe aan een nieuwe ordening waarin de woorden 'werkloos' en 'werkloosheid' kunnen verdwijnen. Heeft de premier nu de oorlog verklaard aan de werkloosheid? Is hij strijder geworden voor het ideaal van de volledige werkgelegenheid? Niets van dat alles! De premier, als levend symbool van de huidige regeringspolitiek in al zijn facetten, kan niet anders bedoelen dan dat op termijn wettelijke werkloosheidsuitkeringen afgeschaft zouden moeten zijn. Want wat nu nog 'werkloosheid' heet, betekent gewoon 'de periode tussen twee banen in'.
Hoor ik daar in mijn herinnering niet het woord 'overbruggingsregeling', zoals de allang gepensioneerden van nu die nog meegemaakt hebben, een voorloper van de werkloosheidwet? Als je dat zo in gedachten voor je ziet: de premier, sprekende voor een select gezelschap, dat zeker Bernhard als een groot mens herdacht zal hebben; een rede, goed doordacht en met prominenten doorgesproken; een gezelschap dat Balkenende's woorden opzuigt als dezelfde spons waarmee men gewend is uit te zuigen. De verleiding is dan groot om schamper en lacherig te doen. Maar, daartoe is geen reden.
Want het is bittere ernst! Het gaat om een omslag in het denken die niet zo gemakkelijk tot stand zal komen, zoals ook op 2 oktober op het Museumplein wel is gebleken. Toch zal die omslag in het belang van de kapitalistische elites nodig zijn. Wat men ook probeert, de werkloosheid zelf zal niet worden afgeschaft, dat weet men. Het begrip, het woord, moet uit de geesten van de mensen worden gebannen. Want 'werkloos' heeft een negatieve klank. En aan kapitalisme mag niets negatiefs kleven. Werkloos zijn, ontslagen worden: Iets te maken met recessie, met crisis, met mismanagement, met faillissement, met oorlog, met oorlogsdreiging? 't Zou kunnen, maar het kapitalisme als zodanig, marktwerking en alles wat daarmee overeenkomt kan nooit schuldig zijn, verantwoordelijk zijn...
Kan men het de wolken kwalijk nemen dat het regent? Kan men het de zon kwalijk nemen dat het warm is? Kan men het de aarde aanwrijven dat zij draait? Heeft er ooit iemand, behalve de doorgedraaide, gedemonstreerd tegen de regen, die eigenlijk niets meer of minder is dan de toestand tussen twee droogtes? Kapitalisme, het maken van winst of verlies, streven naar de ultieme macht over de aarde en haar bewoners, met hun honger en armoede, met ook zijn geldsmijterij en schaamteloze luxe, met zijn verspilling, met zijn uitbuiting van mens en grondstoffen; kapitalisme in al zijn vunzigheid en onrechtvaardigheid, dat is de natuurlijke staat, daar valt niet aan te tornen... Dát is de boodschap!
En zoals nu niemand bij een regenbui zegt dat het 'droogteloos' is, zo zou er in de toekomst bij het krijgen van ontslag geen gevoel van 'werkloos worden' meer moeten zijn. Mensen zouden van hun loon steeds geld opzij moeten leggen voor het geval zij werkloos, pardon: tussen twee banen in komen te zitten... Zoals het een ware kunst is altijd net dáár te zijn waar het niet regent, zo zal de modelarbeider altijd dáár zijn waar werk is...
Nu kan het zijn dat de Bilderberg-conferentiegangers-prominenten de rede van de premier met veel applaus ontvangen hebben, maar bij zeer vele, toch echt niet domme burgers zou hij zeker nog geen twee handen op elkaar gekregen hebben.