Herkeuring ramp voor WAO'ers

Wil van der Klift

Het UWV roept 358.000 WAO'ers op voor herbeoordeling. De uitslag staat voor meer dan de helft al van te voren vast: lagere uitkering en aan het einde bijstand en nog minder. De operatie heeft geen medisch doel, maar moet geld opleveren. Met veel omhaal van woorden proberen de regering en haar politieke en maatschappelijke volgelingen recht te praten wat krom is.

Van een onmenselijke aanval op chronisch zieke mensen tracht men een steun in de rug op weg naar werk te maken. De hypocrisie van nieuw rechts gaat ten koste van duizenden zieken en arbeidsongeschikten.

Sinds 1 oktober jl. worden tienduizenden WAO'ers onder de vijftig jaar opgeroepen voor een herbeoordeling. Zij krijgen een keuring volgens nieuwe criteria, waarbij niet meer het ziektebeeld centraal staat, maar waarbij alleen nog het aantal mensen dat uit de WAO moet bepalend is. Het doet er ook niet toe of er werk is. De bijstand is immers goedkoper dan de WAO, want daar gaat het alleen maar om. De zieken en gehandicapten krijgen het stempel 'aansteller' opgedrukt en kunnen naar huis met het spoedige zicht op een hongerloon en een periode van grote psychische nood.

Nieuwe WAO levert miljarden besparing op

De nieuwe WAO levert het kabinet een veel grotere besparing op dan tot nu toe verwacht. Met name door de aangescherpte keuringen dalen de uitkeringskosten van 9,3 miljard euro naar 5,64 miljard euro in 2006. Dat bedrag zal nog verder dalen als de resterende WAO-maatregelen ingaan. Het ministerie van Sociale Zaken verwachtte eerder dat na invoering van de nieuwe WAO (WIA geheten) de uitkeringslast daalt naar 7,2 miljard. Als de nieuwe WIA in 2006 wordt ingevoerd, krijgen werknemers bovendien alleen nog een uitkering als ze ten minste voor 35 procent arbeidsongeschikt zijn. Nu krijgen ze WAO als ze voor minstens 15 procent zijn afgekeurd.

Na circa 19.000 herkeuringen bleek begin maart dat in de helft van de WAO-gevallen de uitkering is stopgezet of verlaagd op basis van de nieuwe 'arbeidskundige' criteria. Bij jonge gehandicapten, de Wajong'ers, bedraagt de hoeveelheid aanpassingen slechts vijf procent. Per saldo is de score onder alle arbeidsongeschikten 30 procent, ruim boven de doelstelling van 25 procent.

In de oude situatie moest de arbeidsdeskundige minimaal dertig functies kunnen aanduiden die de cliënt in theorie zou kunnen uitoefenen. Nu zijn dat er nog maar drie! En dan gaat het nog alleen maar om theoretische functies. Praktische kans op een baan is niet aan de orde. Voor heel veel groepen mensen zijn de kansen op werk op dit moment immers marginaal.

Volgens de WAO-belangenbehartigers neigen de keuringsartsen bovendien nu al tot aanscherping van hun medische oordeel. In principe moeten zij nog op dezelfde manier oordelen als vóór 1 oktober. Maar zij lopen als het ware vooruit op de invoering van het nieuwe WAO-stelsel, waar de medische toets wel flink wordt aangescherpt.

Willekeur troef

Inmiddels is vooral de 'arbeidskundige' toets sterk verslechterd. Een arbeidsdeskundige van het UWV kan nu veel makkelijker vaststellen dat een WAO'er in aanmerking komt voor een passende functie. En dat doen ze kennelijk met een grote gretigheid en zonder veel schroom. Is dat eenmaal hetgeval, dan kan intrekking van de uitkering het gevolg zijn. Zelfs onvoldoende mondelinge kennis van de Nederlandse taal kan aanleiding zijn de uitkering stop te zetten. De Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA), becijferde eerder dat op grond van het nieuwe instrumentarium maar liefst 300.000 WAO'ers moeten vrezen voor aanpassing van hun uitkering. Een bijstelling van de uitkering dankzij de nieuwe regels is veel sneller aan de orde, zeker voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten met een laag inkomen. Bij mensen met een hoge uitkering is het lastiger om geschikte functies te vinden, omdat er dan sprake kan zijn van een te grote inkomensachteruitgang. De arbeidsdeskundigen besloten overigens niet om onmiddellijk in staking te gaan.

Onmenselijkheid in Nederland neemt toe

Er waait een kille wind in de keuringspraktijk. Pas als je niet meer over een krant kunt springen mag je jezelf tegenwoordig arbeidsongeschikt noemen. Het is te walgelijk voor woorden. Maar de Nederlandse bevolking is tegenwoordig bereid om veel te aanvaarden. Ouderen die in verpleegtehuizen sterven, zieken en gehandicapten die de armoe in worden geschopt. Van de sociale verzorgingsstaat blijft niets meer over als de handschoen niet wordt opgepakt.

De herbeoordelingen worden een doorslaand succes genoemd. Politici, artsen, maatschappelijk werkers en journalisten die dat durven zeggen zijn keiharde gewetenloze mensen, bang voor hun baan of misleid. Zeer waarschijnlijk het laatste. De woordvoerders van de arbeidsdeskundigen rechtvaardigen hun werk door te wijzen op het feit dat zij nu eenmaal de regels moeten uitvoeren. Het is immers gewoon de wet die ze uitvoeren! En binnen die wet zeggen de arbeidsdeskundigen op een zorgvuldige en objectieve manier tot een besluit te komen. Zijn er echt geen arbeidskundigen die zich ook grote zorgen maken? Het is wel te hopen en ook dat zij erin slagen die zorgen naar buiten te brengen.

Volgens sommige WAO-belangenbehartigers pakken de nieuwe criteria veel harder uit dan het UWV in eerste aanleg heeft voorspeld. Afgelopen najaar zei de uitkeringsdienst erop te rekenen dat bij 22 procent van de 'herbo's' de uitkering omlaag zou gaan of zou worden stopgezet. Begin maart was er al sprake van 30 procent en in kringen van de uitkeringsgerechtigden houdt men er rekening mee dat in sommige regio's 40 procent wordt gehaald.

Vakbeweging reageert halfslachtig

De vakbeweging reageert halfslachtig. FNV-bestuurder Ton Heerts: "De Geus kan pas de loftrompet steken als de getroffen WAO'ers weer aan het werk geholpen zijn. Op dat punt blijft het nog oorverdovend stil." Wat voor werk dan heer Heerts? Alsof het echt gaat om werk. Wordt het niet eens tijd dat de vakbeweging echt in het verzet komt tegen het groeiende maatschappelijke onrecht? Nu er meer financiële ruimte is en blijkt dat de besparingen op de WAO veel groter uitvallen dan geraamd, zou de vakbeweging met harde eisen moeten komen om de uitkeringsgerechtigden te steunen. Dat doe je niet door de zwarte Piet door te spelen naar het kabinet en illusies over werk te verspreiden. Dat doe je door concrete eisen te stellen en het vangnet WAO zoveel mogelijk intact te laten.