Onderwijs in Drijfzand

Anna Ioannatou

Onderwijs is altijd een heet hangijzer geweest. Een sterk klassenbepaald sociaal goed. Immers van iemand's kansen op onderwijs hangt voor een flink deel zijn verdere levensloop af. Via onderwijs kun je veel leren, maar ook kunnen de fundamenten voor bewustzijnsmanipulatie gelegd worden. Via onderwijs kan de zogeheten heersende ideologie (= ideologie van de overheersenden) druppelsgewijs al vanaf heel jonge leeftijd 'toegediend' worden. Onderwijs is een van de instellingen, waaraan je de ontwikkelingen in het heersende sociaal-economische systeem kunt aflezen.

Ook onderwijs ontkomt namelijk niet aan de gevolgen van de enorme verschuiving van het machtsevenwicht in de wereld sinds begin 90er jaren en wel in reactionaire richting. Waar de Tweede Wereldoorlog een verschuiving van het machtsevenwicht in progressieve richting tot gevolg had (versterking van socialistische ideeën en communistische partijen via de strijd tegen het fascisme, uitbreiding invloed van het socialistische 'kamp'), had de ontbinding van de Sovjet-Unie en andere Europese socialistische landen begin 90er jaren precies het omgekeerde resultaat: de stelselmatige afbraak van sociale en arbeidsrechten begint nu pas echt voelbaar te worden en we staan nog maar aan het begin van een ontwikkeling. Een nationale dialoog over onderwijs was vorig jaar al aangekondigd, maar daar bleef het bij.
De onwijze uil van Athene

Zo deelt ook de Griekse regering een rake klap uit aan het onderwijs met een nieuw wetsontwerp. In de inleiding staat o.a. het volgende: "Levenslang leren is één van de fundamentele pijlers van de strategie van Lissabon (1) om aan de Europese economie wereldwijd een sterke concurrentiepositie te geven."

Met andere woorden: voor de concurrentiepositie van het Europese kapitaal, dat een strategie van versterkte uitbuiting wil, moet elk leerproces en elke leerinhoud onder controle gebracht worden. Er moet gezorgd worden voor een arbeidspotentieel dat op elk moment beschikbaar is met concrete vaardigheden, bruikbaar in het productieproces voor een beperkte tijdsduur en vervolgens wegwerpbaar. Vandaar de behoefte aan een voortdurende 'herscholing', levenslang leren, zoals het mooi genoemd wordt.

Snelleerprogramma's voor het verwerven van bepaalde vaardigheden zullen door alle mogelijke instanties geboden kunnen worden, maar dienen wel altijd door de werkgever gecertificeerd te worden. Het wetsontwerp is hier trouwens duidelijk genoeg over: de scholingsactiviteiten moeten op arbeidsmarkt en bedrijfsleven georiënteerd worden. Basisonderwijs, volledig beroepsonderwijs, wetenschappelijk hoger onderwijs worden geleidelijk afgeschaft ten gunste van een 'scholing met vervaldatum' en 'wegwerp'kennis.

Via het gewraakte wetsontwerp kan op elke universiteit en hogere technische school een instituut voor levenslang leren opgericht worden, dat tot 2007 door de Europese Unie gefinancierd zal worden en vanaf dan rechtstreeks door privé-instanties of indirect via onderzoek en werkzaamheden, die aan bedrijven 'verkocht' kunnen worden.

Meer flexibiliteit via individualisering is nu ook in Griekenland het fraai klinkende motto. Dus iedereen krijgt een individueel vaardigheidsdossier, waarvan de uiteindelijke waarde door de werkgever beoordeeld zal worden op basis van de wisselende behoeftes van markt en kapitaal. Zeer 'flexibel' worden ook de aldus geschoolden: ze gaan van het ene programma naar het andere, draaien zelf voor de kosten op, hopend op een plaatsje onder de zon.

Algemene geestelijke ontwikkeling past niet in dit kader, intellect is uit de tijd, cultuur in diskrediet, mensen worden moertjes, functionele analfabeten, naar omstandigheden inzetbaar in een reusachtige kapitaalmachine. Om dit in te zien - voorwaarde voor handelend optreden - is er echter een bewustwordingsproces nodig, dat via onderwijs steeds moeilijker op gang wordt gebracht, maar dat verslechterende levensomstandigheden toch weer versnellen. En aan die laatste voorwaarde wordt door het kapitalisme in crisis voldaan.