Het historische proces van de ontwikkeling en het perspectief van het socialisme (3)

Het Chinese ruimteschip Shenzou is maandagochtend na een reis van vijf dagen weer op aarde geland. De twee astronauten hebben laten weten dat zij zich goed voelen, zo meldden Chinese media. Het ruimteschip werd vorige week woensdag gelanceerd in een baan rond de aarde. De bemanningsleden moesten een reeks experimenten uitvoeren. China is volop in ontwikkeling.

Neonlicht met de Chinese karakters voor 'Één Droom' ter voorbereiding van de Nationale Dag (1 oktober) op Tiananmen Square in Beijing. De slogan voor de olympische spelen in Beijing in 2008 'One World One Dream' was een prominent onderdeel van de viering.

De 20e eeuw is de eeuw waarin het socialisme zich heeft ontwikkeld van een wetenschappelijke theorie naar een werkelijk bestaand sociaal systeem dat tot grote prestaties is gekomen gevolgd door een ernstige terugslag.

De ineenstorting van het socialisme in Oost-Europa en de Sovjet-Unie is geen ontkrachting van de historische onvermijdbaarheid van het ontstaan en de ontwikkeling van het socialisme, maar het laat zien dat het socialisme een pijnlijke weg heeft te gaan.

In het verleden had de mensheid onvoldoende inzicht in het socialisme

De onderstaande specifieke redenen dragen ook bij aan het feit dat het socialisme een lange en pijnlijke weg heeft te gaan:

In de eerste plaats is het socialisme een groot experimenteel sociaal project. Net als ieder ander wetenschappelijk experiment kan het niet slagen zonder dat er ook fouten worden gemaakt. Het socialisme is een niet eerder beproefde nieuwe richting. Lenin vergelijkt het met het beklimmen van een onbekende, niet eerder door iemand beklommen hoge berg, hij zei: "Wees voorbereid om duizend moeilijkheden te verduren en duizend pogingen te wagen, en nadat we het duizend keer hebben geprobeerd moeten we voorbereid zijn op poging duizend-en-één."

Het leren begrijpen van de wetten van de socialistische ontwikkeling verloopt volgens een proces van praktijk - inzicht - meer praktijk - meer inzicht enzovoort, waarbij gedurende dat proces zich fouten en falen in allerlei vormen kunnen voordoen. Wat zijn de belangrijkste lessen die communisten kunnen trekken uit de 80 jaar praktijk van socialistische opbouw?

Deng Xiaoping's antwoord hierop is, met betrekking tot de vraag wat socialisme precies is en hoe het opgebouwd moet worden, dat dat nog niet echt helder is. Hij zei dat we vele lessen uit de geschiedenis van het socialisme moeten trekken, één van de belangrijkste daarvan is inzicht in het volgende probleem: revolutionairen zijn geneigd om overhaast te handelen. Weliswaar vanuit goede bedoelingen, om eerder het stadium van het communisme te kunnen bereiken, maar dat heeft ons vaak belemmerd om op een rationele manier subjectieve en objectieve situaties te analyseren, waarmee de objectieve wetten van de ontwikkeling van de wereld werden geschonden. Door de praktijk hebben communisten een realistischer en functioneel begrip van de werkelijkheid gekregen. Zij hebben een realistischer inzicht in de lange en pijnlijke aard van de ontwikkeling van het socialisme. De dramatische veranderingen in Oost-Europa en de Sovjet-Unie zullen dit inzicht vergroten.

In de tweede plaats: het feit dat de socialistische landen in de 20e eeuw vooral ontstonden in economisch en cultureel onderontwikkelde landen, plaatst de socialisten voor een moeilijk vraagstuk: hoe kunnen we de verworvenheden van de socialistische revolutie vasthouden in economisch en cultureel onderontwikkelde landen en hoe kunnen we het socialisme behouden en steeds blijven ontwikkelen? Na de Oktober Revolutie heeft Lenin herhaaldelijk benadrukt dat in tegenstelling tot de situatie van 'moeilijk in het begin, later gemakkelijk' in de Westerse ontwikkelde landen, er bij de ontwikkeling van het socialisme in economisch en cultureel onderontwikkelde landen sprake is van 'makkelijk om het proces te starten, maar moeilijker om door te gaan'. Daarvoor zijn verschillende redenen.

Ten eerste: een meedogenloze internationale omgeving. Socialistische landen die economisch en cultureel onderontwikkeld zijn, zullen gedurende een lange periode omgeven zijn door een enorme 'oceaan' van sterk ontwikkeld kapitalisme en voortdurend geconfronteerd worden met de dreiging van vernietiging, bezetting en 'vreedzame evolutie' door de kapitalistische landen.

Ten tweede: grote tegenstellingen in economische ontwikkeling stellen de socialistische landen enorm op de proef. Door hun slechte economische basis en uitgangspositie hebben socialistische landen een lange periode in de geschiedenis nodig om de ontwikkelde kapitalistische landen in te halen en de voordelen van het socialisme ten opzichte van het kapitalisme aan te tonen.

Ten derde: een gebrek aan voldoende theoretische scholing en praktijkervaring. Het beeld van de toekomstige maatschappij van de klassieke marxistische schrijvers is gebaseerd op de ontwikkelde landen. De socialistische experimenten hebben zodoende onvoldoende theoretische voorbereiding en gebrek aan praktijkervaring voor de opbouw van het socialisme in onderontwikkelde landen.

Ten vierde: de socialistische wereldbeweging heeft een ernstige terugslag gehad aan het eind van de 20e eeuw en zal een lange periode nodig hebben om zich te herstellen. Wij moeten proberen ons werk goed te doen en in China een welvarend en goed/volwaardig socialisme opbouwen. Als wij nog beter ons best doen om het socialisme in China verder te ontwikkelen zal dat, zoals Deng Xiaoping benadrukte, niet alleen de weg vrijmaken voor de Derde Wereld, waar driekwart van de wereldbevolking leeft, maar (nog belangrijker) zal het de mensheid bewijzen dat het socialisme de enige weg is en dat het superieur is in vergelijking met het kapitalisme.

Ten vijfde: de grote omwentelingen in de wereld hebben nieuwe mogelijkheden en uitdagingen gebracht voor het socialisme. Vrede en ontwikkeling voeren de boventoon in de huidige wereld. Wetenschap en technologie boeken vooruitgang in een verbazingwekkend tempo, de economische globalisering ontwikkelt zich steeds sneller en de beweging in de richting van multipolariteit wordt onomkeerbaar. De concurrentie op het gebied van allesomvattende nationale kracht gekenmerkt door zowel economische, wetenschappelijke, technologische als militaire macht en samenhang, wordt steeds scherper.

Ondanks de vele tegenstellingen in het kapitalisme zal het systeem in deze nieuwe eeuw niet ineenstorten, mits er zich geen speciale gebeurtenissen voordoen. Het socialisme zal niet uitsterven, maar het zal ook niet op korte termijn slagen. Onder zulke omstandigheden zal het fenomeen van 'één aarde, twee systemen' lang voortbestaan.

Socialistische landen worden nu geconfronteerd met twee strategische vraagstukken. In eigen land: ervoor zorgen dat de economische ontwikkeling de centrale taak blijft en de socialistische inrichting van de maatschappij stimuleren, om de superioriteit van het socialisme ten opzichte van het kapitalisme aan te tonen met feiten en iedere mogelijkheid voor een 'vreedzame revolutie' tegen het socialisme uit te bannen.

Internationaal: volledig inzicht verkrijgen in de relatie van zowel strijd als samenwerking met kapitalistische landen, in het bijzonder de meest ontwikkelde, en op een juiste manier handelen. We kunnen ons voordeel doen met de ervaringen van het kapitalisme om het socialisme op te bouwen.

Het socialisme speelt in de wereld pas sinds 80 jaar een rol als daadwerkelijk bestaand systeem, een korte periode op de gehele geschiedenis van de wereld. Het bevindt zich nog in het eerste ontwikkelingsstadium. De opkomst en ontwikkeling van het socialisme hebben echter hun grote vitaliteit al laten zien. Kijkend naar de toekomst heeft het socialisme geweldige vooruitzichten.

Op internationaal niveau zijn er veel grote tegenstellingen in de wereld. Hierdoor is het normaal gesproken niet erg waarschijnlijk dat het Westen zich in verenigd verband tegen het socialisme zal verzetten. In het tijdperk na de Koude Oorlog ontwikkelde de wereld zich in de richting van multipolariteit. De tegenstelling tussen socialisme en kapitalisme is nog steeds een basistegenstelling in de wereld, maar het is niet langer de belangrijkste tegenstelling en is niet in staat om de richting van de ontwikkeling van de wereld te bepalen en te domineren.

Ondanks het feit dat Noord-Amerika en Europa dezelfde ideologie hebben, hebben ze niet dezelfde belangen. En socialistische landen, ondanks dat zij een andere ideologie hebben dan het Westen, hebben een aantal belangen gemeen met sommige westerse landen. Naarmate de economische globalisering verhevigt, worden de internationale relaties gecompliceerder en neemt de onderlinge afhankelijkheid tussen landen toe.

Natuurlijk, het Westen houdt nog steeds vast aan het strategische doel om socialistische landen te 'verwesteren' en uit elkaar te laten vallen, en dat doel zal het niet opgeven. Dus we moeten waakzaam blijven. Terwijl het Westen blijft doorgaan met pogingen voor een 'vreedzame evolutie', is het aan de socialistische landen zelf om hun sociale systeem te behouden of te veranderen. Zolang socialistische landen in staat zijn hun binnenlandse aangelegenheden goed te organiseren en te beheersen, kunnen internationale anticommunistische krachten hen niet kapot krijgen.

Bovendien leren socialistische landen ook van kapitalistische landen en werken met hen samen, naast het feit dat ze elkaar bestrijden. Om uiteindelijk het socialistische systeem te bestendigen, te verbeteren en te ontwikkelen, moeten socialistische landen de relatie van zowel strijd als samenwerking met kapitalistische landen, in het bijzonder de meest ontwikkelde, volledig begrijpen en daarin op een juiste manier handelen. Daarom moet de strategie van het twee-sporen-beleid toegepast worden. (wordt vervolgd)

(*) tekst van het Centraal Comité van de CP van China, zoals uitgereikt tijdens de conferentie in Praag op 23-24 april jl. naar aanleiding van de viering van de val van het fascisme 60 jaar geleden. Vertaling J. Bernaven.