 Ondanks het feit, dat dit jaar 5 mei geen officiële vrije dag was voor iedereen, bezochten op verschillende plaatsen in het land toch zeer velen de zonovergoten bevrijdingsmarkten, zoals deze in Amsterdam.
|
 Wellink ('maatje' van Bos): arbeidsvoorwaarden, inkomen en sociale zekerheid verder omlaag. PvdA, VVD en CDA, wat is het verschil?
|
Wil van der Klift
PvdA-leider Wouter Bos wil dat gepensioneerden in de toekomst gaan meebetalen aan de AOW. Ook vindt Bos dat de nieuwe levensloopregeling niet langer mag worden "misbruikt" om eerder te stoppen met werken. Bos zet met deze voorstellen de sociaal-economische koers uit van de PvdA voor de verkiezingen van volgend jaar.
Hij toont ons nog maar eens wat allang bekend is: sinds de jaren tachtig werd de PvdA onder leiding van Wim Kok (1985: "Je moet soms dingen aanvaarden zonder ze te accepteren") een marktpartij, waar het voor ex-Shell-werknemers als Bos goed toeven is. Een partij van zogeheten realo's.
Beide voorstellen van Bos stuiten op verzet, maar krijgen ook steun. Bankbaas Wellink, die niet deelneemt aan de verkiezingen volgend jaar en dus vrij kan spreken, is het hartgrondig met Bos eens. Zalm, ook namens het CDA, zegt zijn uitlatingen niet verstandig te vinden, maar lacht uiteraard in zijn vuistje. De populariteit van de PvdA is aanzienlijk gedaald na het bekendmaken van de neoliberale plannen van de PvdA. Zowel in zijn eigen achterban als bij de vakbeweging stuiten zijn plannen op veel onbegrip. Maar hij hoopt de vakbeweging nog op tijd om te krijgen. Die kans is ook aanwezig als de basis niet in opstand komt.
De levensloopregeling, waarmee voor verlof kan worden gespaard, mag van Bos niet meer worden "misbruikt" om eerder met werken te stoppen. Bos wil dat het via de levensloopregeling gespaarde geld voor het 55e levensjaar wordt aangewend voor zorg- of studieverlof, of voor een deeltijdpensioen na het 55e. De demonstratie op het Amsterdamse Museumplein op 2 oktober 2004 eindigde in een compromis tussen bonden en het kabinet waarin juist de levensloopregeling kon worden gebruikt voor een vroege pensionering. In die demonstratie, net als in Rotterdam eerder dat jaar, liep Bos - strijdbaar als altijd ?! - mee.
Wat is het antwoord van de vakbondstop op deze frontale aanval van Bos op de werknemers, deze oorlogsverklaring aan de vakbeweging? De sociale hervormingsplannen die premierkandidaat Wouter Bos heeft gepresenteerd, zijn volgens Agnes Jongerius "niet modern genoeg". "Gelukkig hebben we nog wel even tijd om Bos - voordat de echte verkiezingsstrijd losbarst - op modernere gedachten te brengen", reageert Jongerius. De FNV vindt de plannen op zijn zachtst gezegd betuttelend en ouderwets. Over een frontale aanval op de werknemers wordt gesproken in termen van ouderwets en niet modern. De FNV-voorzitter Jongerius verwerpt weliswaar het plan om het onmogelijk te maken om eerder met pensioen te gaan: "Het geld is van de werknemers zelf, dus die moeten dat naar eigen keuze kunnen aanwenden." Maar van enige strijdbaarheid getuigt haar reactie niet. Dus worden onmiddellijk de krenten uit de zure pap gehaald. Het is positief dat Bos nadruk legt op meer investeren in onderwijs. Ook ingenomen is de FNV met het pleidooi van Bos voor een grotere rol voor een kwalitatief hoogwaardige overheid, alsmede het voorstel om meer te investeren in mensen. "Gelukkig gaat Bos niet mee in de hetze tegen de ontslagbescherming van Nederlandse werknemers. Want voor ons zijn de preventieve toets en behoorlijke ontslagvergoedingen heilig", vervolgt Jongerius.
Wat betreft de plannen m.b.t. het ontslagrecht lijkt het Manifest dat we maar moeten afwachten wat er in het najaar uit de bus rolt. Het ontslagrecht maakt onderdeel van moeizame onderhandelingen over een advies van de SER inzake het sociaal-economische beleid op de middellange termijn in de Sociaal-Economische Raad. De advisering is uitgesteld tot het najaar. Het is inderdaad nog een lange periode tot aan de echte verkiezingen, maar van de hoofdrolspelers hoeft de bevolking niet veel goeds te verwachten.
Hij bevond zich toen in 'goed' gezelschap. De beoogde nieuwe minister van Sociale Zaken, zoals hier en daar wordt gefluisterd, Lodewijk de Waal, ex-voorzitter van de FNV. Die liet acht jaar geleden in het Financieele Dagblad (30-1-1998) aantekenen: "Hoge organisatiegraad is niet goed" en "Besef van onmacht is de essentie van het poldermodel". Uitgerekend op het feestelijke congres ter gelegenheid van de formele krachtenbundeling van vier marktbonden in de FNV tot de grootste vakbond van Nederland, brak voorzitter L. de Waal van de overkoepelende vakcentrale FNV een lans voor zwakke vakbonden: "...het essentieel is voor het poldermodel dat er een besef van onmacht is bij elk van de drie partijen: de vakbonden, de werkgevers en de overheid". "Het is raar voor een vakbondsbestuurder om dat te zeggen", besefte De Waal, "maar een organisatiegraad van bijvoorbeeld 60 procent zou niet goed zijn. Een zekere mate van onmacht hoort erbij. Dat neemt niet weg dat ik op zichzelf best de organisatiegraad in Nederland wat hoger zou willen zien. Maar ik zie een nieuw evenwicht in de relaties met werkgevers en overheid liever ontstaan bij een organisatiegraad van hooguit zo'n 35 procent. Een machtspositie die veel sterker is, zo sterk dat een vakbond alle veranderingen tegen zou kunnen houden, is niet goed." Dat is "een merkwaardige paradox", vat De Waal zijn eigen analyse samen. In die periode was 26 procent van de Nederlandse werknemers lid van een vakbond. Doordat de Nederlandse vakbeweging geen slagkracht heeft, kan de vakbeweging niet anders dan aan tafel zitten en praten. Het consensusmodel is dus uit zwakte geboren, aldus de Belgische vakbondsbestuurder Jorissen, die daaraan toevoegt: "het probleem bij ons in België is dat onze achterban veel te sterk is". In België is 51 procent van de werknemers lid van een vakbond en is de dekkingsgraad van de CAO's 90 procent, waar de Nederlandse CAO's een dekkingsgraad van 71 procent hebben. "De Belgische bonden zijn zo sterk dat ze iedere verandering tegen kunnen houden", erkende De Waal zonder jaloezie.
Bij een discussie over een rapport van de Wereldbank, een paar jaar geleden in Utrecht, verklaarde Rick vd Ploeg, PvdA-topeconoom, dat hij het helemaal eens was met dat rapport. Echter niet met de bezwaren van de Wereldbank tegen nationale vakbonden. (De Wereldbank wil namelijk bedrijfsbonden). Volgens Van der Ploeg was dat kortzichtig van de Wereldbank, "want", zo zei hij, "alleen een nationaal georganiseerde vakbond (zoals de FNV), is in staat de loonsverhogingen beperkt te houden!!" Zo wordt er gekeken naar de rol van de vakbeweging binnen de sociaaldemocratie.
De PvdA-leider denkt daarom dat hij, in tegenstelling tot het kabinet, de sociale partners wél kan meekrijgen in zijn voorstellen. Naast de pijnlijke ingrepen om de vergrijzing op te vangen, komt hij op andere terreinen juist tegemoet aan wensen van de vakbeweging.
Beloning in de vorm van aandelen en opties voor hoge managers neemt een steeds grotere hap uit de winsten van bedrijven. De concerns die deel uitmaken van de beursgraadmeter AEX gaven in 2005 ruim 1 miljard euro uit aan aandelen voor het eigen personeel. Dat is een stijging van 25 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Managers van VNU, Reed Elsevier en Numico doen via lucratieve aandelenplannen relatief de grootste greep uit de bedrijfskas. De sterke groei laat zien dat niet alleen de bestuurders van degrote ondernemingen steeds meer gaan verdienen, maar ook de andere leden van het hoge management. Beleggersactivist Paul Frentrop: "Dit is de nette variant van graaien in de kas. Het is een illusie dat de aandeelhouders een bedrijf hierover tot de orde roepen. Zij lijken blind voor het feit dat de managers steeds meer geld aan zichzelf uitkeren." Het oliebedrijf Royal Dutch Shell gaf vorig jaar 318 miljoen euro uit aan aandelenplannen, meer dan welk bedrijf ook.
Dat is de andere kant van het verhaal van de realo's. Zij knijpen een oogje dicht voor de belangen van ondernemers en (groot-)kapitaal. Van die zijde hebben Bos en FNV-top niets te vrezen, zolang ze bereid zijn de eisen van de leden te dempen.
Een moeizaam gesloten compromis over de mogelijkheid om vervroegd met pensioen te gaan, de zekerheid van gepensioneerden en AOW'ers wordt door de PvdA achteloos opzij geschoven. Hierop kan maar één antwoord mogelijk zijn, op deze PvdA gaan wij niet stemmen. Dit wordt oorlog.