Protesten zorgen voor uitstel gezamenlijke militaire oefeningen

Carl Schreck

Het Russische ministerie van Defensie heeft afgelopen zondag aangekondigd dat de militaire oefeningen die elk jaar gezamenlijk met de Verenigde Staten plaatsvinden uitgesteld worden. Dit duidt op een verdere verslechtering van de Russisch-Amerikaanse verhoudingen.

Het uitstel van deze oefeningen die de naam Torgau dragen komt op een moment dat de Communistische Partij er fel tegen protesteert. De partij beschuldigt de Verenigde Staten ervan inbreuk te maken op een strategisch belangrijke Russische regio.

De protesten volgen na anti-NAVO-demonstraties in de Krim in mei. Deze demonstraties waren gericht tegen een gezamenlijke militaire operatie die vervolgens werd afgelast.

De afgelopen twee jaar heeft Torgau zonder incidenten doorgang gevonden. De oefening zou eind september beginnen in de regio Novgorod.

De militaire oefeningen zullen pas weer worden gepland als de wettige status van de buitenlandse troepen in Rusland is geregeld, zo zei de woordvoerder van het ministerie van Defensie, Igor Kotisjin: "Dit heeft niet alleen betrekking op de militairen van de VS of de NAVO, maar op alle buitenlandse militairen."

Toch kwamen de Russen in 2004 en 2005 nog bereidwillig tot overeenstemming met de VS, merkte Kevin Ryan op, een voormalige brigadegeneraal die van 2000 tot 2003 militair attaché van de VS in Rusland was. "Misschien waren ze hier dit jaar gewoon niet toe in staat en hoopten ze op uitstel, om binnenlandse politieke redenen", zei hij.

Kotisjin zei dat het ministerie via de diplomatieke kanalen een officieel bericht heeft gestuurd naar de Amerikaanse regering. De Amerikaanse ambassade in Moskou wilde hier afgelopen dinsdag niet op reageren.

Een woordvoerder van het Pentagon, luitenant-commandant Joe Carpenter, verklaarde die dag dat functionarissen van het ministerie van Defensie op de hoogte waren van de situatie maar dat ze nog geen officieel bericht hadden gekregen van het uitstel.

De leiding van de Communistische Partij had op 14 januari landelijke demonstraties gepland tegen de Torgau-oefeningen.

"Na de Balkan, het Midden-Oosten, de agressie tegen Iran en het onvergeeflijke gedrag van de Amerikanen in de Baltische staten en de Kaukasus hebben deze oefeningen maar één doel. De Verenigde Staten willen aanspraak maken op een van de belangrijkste regio's van de Russische Federatie", aldus Gennadi Zjoeganov, de leider van de Communistische Partij, maandag 4-9.

De aankondiging van dinsdag leek Zjoeganov's zorgen niet weg te nemen. Communistische volksvertegenwoordigers in de Doema zijn begonnen met het verzamelen van handtekeningen van andere kamerleden om samen een open brief aan president Vladimir Poetin op te stellen, waarin protest wordt aangetekend tegen de oefeningen.

Impliciet verwijzend naar het communistische protest zei een anonieme functionaris van het ministerie van Defensie dinsdag tegen Interfax dat "de heisa die sommige politieke krachten schoppen in geen enkele verhouding staat tot de omvang van de geplande oefeningen."

Het ophelderen van de wettige status van de buitenlandse militairen op Russisch grondgebied lijkt alleen maar een excuus van de regering en het leger om tijd te winnen en uit te zoeken of Torgau dit jaar eigenlijk wel moet doorgaan, zo zei onafhankelijk defensie-analist Alexander Golts dinsdag: "De machthebbers bevinden zich in een moeilijke situatie nadat de Russische pers groot genoegen schepte in de berichtgeving over de onaangename ervaringen van de VS in Feodosia", aldus Golts. Hij verwees hierbij naar de havenstad op de Krim waar in mei demonstraties tegen de VS en de NAVO werdengehouden. "Dit komt allemaal op het moment waarop de verhoudingen tussen de Verenigde Staten en Rusland toch al slechter werden. Militaire oefeningen zoals deze bezorgen Rusland een ongemakkelijk gevoel." Volgens Golts is het nog onzeker of de oefeningen doorgang kunnen vinden. "Het lijkt er niet op dat de communisten de kwestie op haar beloop laten."

Alexander Kramsjikin, een medewerker van het Instituut voor Militaire en Politieke Analyse in Moskou is van mening dat het tumult rond Torgau maar weinig lijkt op de ophef in de Oekraïne: "In de Oekraïne werden de protesten door Janoekovitsj op zo'n manier gebruikt dat hij zich van de macht kon verzekeren." Kramsjikin doelde hierbij op de leider van de Partij van de Regio's die onlangs minister-president van het land werd. "In Rusland gaat het er niet om wie er wat te winnen heeft; het betreft hier een algehele verslechtering van de Amerikaans-Russische verhoudingen sinds 11 september vijf jaar geleden."

Kramsjikin benadrukte dat het uitstel geen strategische zet is: "Dit besluit was niet afkomstig van de minister van Defensie", zei hij. "Het was een politieke beslissing." Ryan, de vroegere militaire attaché viel hem hierin bij: "De Russische legerleiding had nog hoge verwachtingen van Torgau."

De eerste Torgau-oefening werd in 2004, bij het opleidingscentrum van Vistrel, dertig kilometer ten noorden van Moskou, gehouden. Er deden meer dan honderd Russische en Amerikaanse officieren aan mee.

De oefeningen danken hun naam aan de Duitse stad waar het oprukkende Sovjetleger en dat van de VS elkaar in april 1945, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, ontmoetten.

Ryan noemde Torgau een "voorbeeld van de belangrijke en nauwe werkrelatie die beide krijgsmachten in alle rust hebben ontwikkeld na de breuk die ontstond als gevolg van de NAVO-operaties in de Balkan." Tijdens de oorlog van de NAVO tegen Joegoslavië in 1999 zond Rusland 200 militairen naar de internationale luchthaven van Pristina in Kosovo. Dit leidde tot een korte maar hevige ruzie tussen de VS en Rusland.

Het was dinsdag nog niet bekend of de Torgau-oefeningen ter sprake kwamen tijdens de recente ontmoeting van de Russische minister van Defensie Sergei Ivanov en zijn Amerikaanse collega Donald Rumsfeld in Alaska.

Bron: Moscow Times, 5 september 2006, vertaling Frans Willems.