De regering Balkenende en andere rechtse partijen laten zich graag de les lezen door Uncle Sam.
|
De regering Balkenende en andere rechtse partijen laten zich graag de les lezen door Uncle Sam.
|
Wil van der Klift
De kosten die Nederland kwijt is aan deelname aan de Joint Strike Fighter (JSF) kunnen veel hoger uitvallen dan was verwacht. Dat komt omdat de ontwikkelingskosten voor het nieuwe gevechtsvliegtuig fors zijn gestegen en mogelijk nóg verder omhooggaan. Daardoor is het niet mogelijk de uiteindelijke kostprijs per toestel te berekenen, zegt de Algemene Rekenkamer.
Defensie berekende in 1999 dat het JSF-project Nederland minimaal 4,5 miljard euro zou kosten als er 114 vliegtuigen werden afgenomen. De laatste berekeningen komen nu al uit op 14,6 miljard euro voor afname van 85 toestellen in dertig jaar. Dat bedrag is dus drie keer hoger voor dertig toestellen minder! Defensie beweert nu dat zij in 1999 niet is uitgegaan van de afname van 114 toestellen, zoals de Rekenkamer meldde. Het ministerie stelt dat bij berekeningen destijds al is uitgegaan van 85 toestellen voor 4,5 miljard euro. Nu is dat inderdaad gestegen naar 14,6 miljard euro over dertig jaar. De Rekenkamer waarschuwt ervoor dat de kosten nog hoger kunnen uitpakken. Defensie speculeert dat het ook lager kan worden.
Het ministerie van Defensie erkent echter dat er financiële risico's zijn, maar vindt dat de Rekenkamer soms teveel leunt op de conclusies van haar Amerikaanse zusterorganisatie. Enkele beweringen van de Algemene Rekenkamer worden in twijfel getrokken. De kostenstijgingen waren sinds het begin van het project weliswaar 80 procent, maar Nederland stapte pas in 2002 in. Sindsdien stegen de ontwikkelingskosten 'maar' met 30 procent, die volgens afspraak helemaal door de Amerikanen zijn opgehoest. Nederland zou in de eerste fase tot 2013 een vast bedrag van ongeveer 640 miljoen euro kwijt zijn.
De Algemene Rekenkamer concludeert dat de orders die het Nederlandse bedrijfsleven tot nu toe in de ontwikkelingsfase binnenhaalde circa 250 miljoen euro (310 miljoen dollar) bedragen. Dat is veel minder dan de ongeveer 640 miljoen euro (800 miljoen dollar) die in deze fase was geraamd. De Rekenkamer denkt niet dat er in deze fase nog veel orders bijkomen.
Het Nederlandse bedrijfsleven zou volgens Defensie al meer orders hebben binnengekregen dan de 250 miljoen euro die de Rekenkamer meldt. Defensie stelt dat al 560 miljoen euro binnen is van de 640 miljoen euro die in de eerste fase is geraamd. In totaal speculeert het kabinet erop dat over de hele JSF-periode van dertig jaar voor 8 miljard euro aan orders zullen binnenkomen voor de luchtvaartindustrie. Dat staat echter volledig ter discussie.
Een kleine meerderheid van in elk geval CDA, VVD en LPF is voor deelneming van Nederland en de linkse oppositie is fel tegen. De tegenstanders denken dat de kosten niet tegen de baten opwegen. De Amerikaanse rekenkamer meldde vorig jaar al dat het hele JSF-programma opnieuw moet worden bezien. De instantie adviseerde het Amerikaanse parlement pas goedkeuring en toestemming te geven als meer bekend was en er testvluchten waren uitgevoerd.
Het rapport bevestigt het vermoeden van de fracties van PvdA, GroenLinks en SP dat doorgaan met het project neerkomt op het tekenen van een blanco cheque. De stelling van het kabinet dat de JSF het beste toestel is voor debeste prijs, valt niet waar te maken omdat de kosten niet zijn in te schatten, zeggen PvdA en GroenLinks na lezing van het rapport. Die uitspraak valt ook volgens de Rekenkamer niet waar te maken en is dus misleidend. "Wanneer je hiermee doorgaat, is er geen weg meer terug", vinden PvdA en Groenlinks. Volgens de PvdA moet Nederland dan ook afzien van het ondertekenen van het contract voor de volgende ontwikkelingsfase van het toestel. De GroenLinks-fractie roept CDA en VVD op de Algemene Rekenkamer serieus te nemen en te stoppen met het JSF-project. De SP wil een parlementaire enquête over de Nederlandse deelname aan de ontwikkeling van het gevechtsvliegtuig. "We worden getild waar we bijstaan". In de ogen van de SP is het hoog tijd te stoppen met het JSF-project. "Doen we dit niet, dan zal de deelname aan de JSF de komende decennia als een financiële molensteen om de nek van Nederland hangen", aldus de SP.