Het Lissabon-proces door het oog van VNO-NCW


 

Sociaaleconomische redactie

In het kader van de poging door Manifest om de schadelijke gevolgen voor de werkenden en uitkeringsgerechtigden van de Europese sociaaleconomische plannen te verduidelijken, deze keer een verhaal van ondernemerszijde. De betekenis van de Lissabon-strategie wordt soms helder duidelijk gemaakt door de profiteurs van die strategie aan het woord te laten. VNO-NCW maakt regelmatig een zogeheten Rondje Europa. De onderstaande tekst stamt uit januari 2006 en werd gemaakt ter gelegenheid van het Oostenrijkse voorzitterschap van de EU. Het verhaal n.a.v. het Duitse voorzitterschap (2007) is in grote lijnen hetzelfde.

Wat we vooral niet uit het oog moeten verliezen is dat inmiddels in zeer veel landen het aandeel van de bedrijfswinsten in het nationale inkomen hoger is dan het na de Tweede Wereldoorlog ooit is geweest. En dat gaat ten koste van het aandeel van de arbeid. Met andere woorden: de nationale koek wordt steeds meer in het voordeel van de rijke speculanten, banken (de zogenaamde 'financials' zijn bijvoorbeeld goed voor 40 procent van de AEX. Samen met Shell en Philips maken ze 60 procent uit van de waarde van de AEX) en multinationals verdeeld, ten koste van lonen, uitkeringen, voorzieningen en levenspeil van de bevolking. Maar laten we eens kijken hoe VNO-NCW tegen de Lissabon-agenda aankijkt. In ieder geval gaat het volgens de ondernemers om een uitermate belangrijk thema. Die weten wel waar het werkelijk om gaat. Daar zou de FNV eens over moeten gaan nadenken. Daar kennen slechts een handjevol (top)bestuurders dit aanvalsplan en verzuimt de leiding om de basis in te lichten en te wapenen.

"Tijdens de bijzondere Europese Raad van maart 2000 in Lissabon hebben de regeringsleiders met elkaar de afspraak gemaakt om zich er voor in te gaan zetten dat in 2010 Europa de meest dynamische en competitieve kenniseconomie ter wereld is. Die ambitie moet gerealiseerd worden door middel van een strategie ('Lissabon-agenda'). Deze strategie richt zich op een groot aantal met elkaar samenhangende beleidsterreinen. Verhoging van productiviteitsgroei en participatiegraad staan daarin centraal. Het Lissabon-proces komt voort uit het besef dat Europa economisch onvoldoende presteert, achterstand oploopt ten opzichte van de VS, te maken heeft met nieuwe krachtige concurrenten elders in de wereld, terwijl het tegelijkertijd komt te staan voor grote en groeiende vergrijzingslasten."

Wat er wordt bedoeld is dat er niet wordt gewerkt aan mondiale verbetering van lonen en arbeidsomstandigheden, waarbij het doel is om het mondiale welvaartspeil op te trekken (zoals overigens wel vaak wordt beweerd). Integendeel, de ondernemers kunnen alleen overleven en doorgaan om hun rijkdommen te vergroten door de werkenden van alle landen tegen elkaar uit te spelen, opdat er een neerwaartse beweging op gang komt. Winsten en dividenden omhoog, lonen en arbeidsomstandigheden omlaag.

"Om de voortgang van het afgesproken Lissabon-proces in de gaten te houden en verder te stimuleren wordt er jaarlijks een voorjaarstop van Europese regeringsleiders hierover gehouden. De Top van Stockholm (maart 2001) was de eerste in de reeks. Daar werd aan de afspraken een aantal nieuwe accenten toegevoegd (m.n. meer aandacht voor de vergrijzingsproblematiek en de consequenties ervan voor de publieke financiën). Op de Voorjaarstop 2005 hebben de regeringsleiders de tussenbalans opgemaakt van de Lissabon-strategie. Ze besloten toen het Lissabon-proces een nieuwe impuls te geven. Daar was alle reden voor, omdat de tussenbalans leerde dat die niet positief was.

Algemeen wordt erkend dat de tot nu toe bereikte voortgang in de uitvoering van de beleidsacties onvoldoende is. De Brusselse besluitvorming over verdere voltooiing van de interne markt (met nu als speerpunt die voor diensten) en verdere liberalisering van markten in Europa gaat moeizaam. En de interne markt is een belangrijk onderdeel van de Lissabon-agenda. Maar nog problematischer is dat de uitvoering van de Lissabon-agenda in de diverse individuele lidstaten niet erg vlot.

Dit was ook de constatering van het rapport dat oud-minister-president Kok met zijn commissie in de aanloop naar die Voorjaarstop t.b.v. de Europese regeringsleiders maakte over het Lissabon-proces tot nu toe en over hoe dit te verbeteren. Voor dat laatste deed hij een reeks concrete aanbevelingen (zoals o.a. betere communicatie over nut en noodzaak, concentratie op een veel kleinere set van targets en vooral meer verplichtende nationale Lissabon-agenda's).

De Voorjaarstop 2005 heeft ingestemd met het Actieplan dat de Commissie mede naar aanleiding van het rapport Kok heeft opgesteld om daarmee een nieuwe krachtige impuls te geven aan het Lissabon-proces. Een zeer belangrijk onderdeel daaruit is de verbetering van de 'governance' van het Lissabon-proces door een aantal maatregelen:

VNO-NCW-oordeel

Over het Lissabon-initiatief als zodanig is VNO-NCW uiteraard zeer positief. Dat is logisch aangezien de ondernemers aan de wieg van dat plan stonden. De VNO-NCW wil zelfs aanzienlijk versnellen: "De noodzaak van die Lissabon-agenda is voor de economische toekomst van Europa zeer groot en is alleen maar groter geworden. VNO-NCW is het dan ook eens met de conclusies en aanbevelingen van het rapport-Kok en de besluiten van de Voorjaarstop 2005 om een nieuwe impuls te geven, al wordt wel betreurd dat niet langer meer expliciet gesproken wordt over de ambitie om in 2010 de meest dynamische kenniseconomie te zijn en gas wordt teruggenomen wat betreft 'naming, faming and shaming' (aanbeveling Kok) om de lidstaten onder druk te houden. Gas terugnemen lijkt ook enigszins het geval te zijn ten aanzien van focus op groei en werkgelegenheid, doordat de Raad toch weer de aandacht daarbij voor sociale cohesie en het milieu benadrukt. Om het Lissabon-proces nog tot een succes te maken zal voortaan echter alle focus gericht moeten zijn op stimulering van economische groei en werkgelegenheid. Juist op die centrale punten heeft Europa een pijnlijke achterstand t.o.v. beter presterende economieën in de wereld."

Dat is uiteraard wat VNO-NCW voor ogen heeft. Minimale aandacht voor sociale zaken en milieu, maximaal gaan voor de afbraak van sociale en arbeidsrechten om nog hogere winsten te maken en vettere dividenden aan de aandeelhouders te kunnen uitkeren. Concurrentievoordelen voor de ondernemers zijn alleen te halen als de arbeidsomstandigheden en lonen aanzienlijk minder worden. Het mag misschien even iets minder hard gaan, maar de aanval op lonen en levenspeil is nog lang niet over, ondanks het gezamenlijke gewauwel van links tot rechts in de Tweede Kamer. De liberale fractieleider Rutte is volstrekt duidelijk, hij valt de regering alleen aan op medisch-ethische kwesties. Om nu al onmiddellijk te gaan roepen om nieuwe aanvallen is niet erg handig, bovendien is de politieke koers van het kabinet niet veel anders dan de zijne. Maar dat er volgens Marijnissen geen vuiltje aan de lucht lijkt te zijn is op zijn minst verwonderlijk. GroenLinks heeft zichzelf volledig klem gezet met haar nieuwe yuppen-politiek en zou zo aan de regering hebben kunnen deelnemen. Maar de SP? Is het roer daar nu echt ook helemaal om? Hebben die nog maar één doel: lekker overkomen bij de potentiële kiezer?

"(...) In hun eigen landen zullen de regeringsleiders alsmede de sociale partners hun eigen Lissabon-agenda veel beter moeten gaan vertalen in concrete nationaal verplichtende groeiagenda's; de politiek vanuit haar verantwoordelijkheid voor haar domein, de sociale partners voor hun domein. Met het landenrapport dat Nederland heeft ingediend voor zijn nationale Lissabon-agenda kan VNO-NCW in grote lijnen instemmen."

We hebben nog niet vernomen dat het nieuwe kabinet afstand neemt van dat rapport, integendeel. Het ziet ernaar uit dat ook het nieuwe kabinet weer gewoon gaat uitvoeren wat de ondernemers graag zien. Dat is duidelijk te lezen in het coalitieakkoord. Hoofdstuk twee (peiler 2) heet "Een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie" en lijkt direct te zijn overgeschreven uit de rapporten van VNO-NCW en de Europese aanvalsstrategieën van de ondernemers. De standpuntbepaling van VNO-NCW ten aanzien van de (voortgang van de) Lissabon-strategie vindt overigens mede plaats in UNICE-verband en overstijgt daarmee verre het 'natte-deken-gedoe' in het Nederlandse parlement. In plaats van te wijzen op de gevaren, wordt de bevolking in slaap gesust met geruststellende woorden en wederzijds gevlei. Oppositie en regering gezamenlijk aan het karwei. Er zijn natuurlijk wel een paar verschillen, maar die mogen geen naam hebben. En dat allemaal aan de vooravond van grote nieuwe aanvallen op de bevolking. Wordt wakker Marijnissen en Halsema.

Tenslotte

... en als uitsmijter om de aard van het systeem dat VNO-NCW voorstaat en dat door geen enkele partij in de Tweede Kamer ter discussie wordt gesteld, nog eens te verduidelijken. Tussen 26 februari en 2 maart 2007 verdampte er mondiaal voor een waarde van 1500 miljard dollar op de aandelenmarkten. Een noodzakelijke correctie heet dat. Meestal zijn het overigens de kleinere beleggers die daarvan de dupe zijn. Het zijn echter de grote speculanten die de politiek bepalen. Dezelfde overigens die Poolse arbeiders voor 12 euro per uur illegaal aan hun kapitale villa's laten werken. Je moet immers ook op de kleintjes letten. Maar ze doen het ook in het groot: Het inkomen van Philips-topman Gerard Kleisterlee is het afgelopen jaar met 24 procent gestegen naar 2,5 miljoen euro. Daarbij zijn de opties en aandelen die Kleisterlee ook krijgt buiten beschouwing gebleven. Jan Bennink, de bestuursvoorzitter van het babyvoedingsbedrijf Numico, incasseert dit jaar een beloning van naar schatting 14 miljoen euro. In juni krijgt hij een bonusin aandelen met een waarde van 8 miljoen euro. Daarnaast kan hij 4 miljoen aan opties verzilveren. Deze bedragen komen boven op zijn jaarinkomen van 2 miljoen. Met een inkomen van 14 miljoen euro laat Bennink de grootverdieners bij Shell, Philips en Unilever ver achter zich. Uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat de inkomsten uit opties en aandelen voor bestuurders het afgelopen jaar verder is toegenomen. Ja, zo zit kapitalisme gewoon in elkaar. En wat gaat de FNV daar aan doen? Niets, want de klassenvrede mag niet in gevaar komen. De vakbonden FNV en CNV maken zich zorgen, maar laten het over aan de regering. Zij roepen het nieuwe kabinet op tot extra maatregelen! Er bestaat geen sociaal kapitalisme, op naar het socialisme.