Geef Acropolis zijn beelden terug!
Anna Ioannatou
De laatste tijd is er weer een opleving te constateren in de kwestie teruggave van oudheidkundigheden. Dit vraagstuk komt herhaaldelijk in de publiciteit meestal naar aanleiding van de marmeren beelden afkomstig van het Parthenon, die zich in het British Museum bevinden, in de 19de eeuw uit Griekenland weggehaald door Lord Elgin.
De teruggave van een hoeveelheid archaïsche voorwerpen uit een museum in Los Angeles bracht de Griekse regering ertoe een toontje hoger te zingen.
De hele zaak valt onder het hoofdstuk 'terugkeer van gestolen cultuurschatten naar het land van herkomst'. De laatste jaren lijken de grote musea over de hele wereld (en dus hun regeringen) meer bereid schatten terug te geven.
De vraag is nu of het echt gaat om een verandering van houding of dat er meer sprake is van een soort tactische zet tegenover de wetenschapswereld, die steeds meer protesteert tegen de roof van cultuurschatten, het resultaat van cultuurimperialisme. Immers, als de wortel van het kwaad niet uit de wereld geholpen wordt, dan het verschijnsel ook niet, want met hier en daar wat teruggeven is er nog niets aan de oorzaak veranderd. Roof blijft doorgaan, alwaar bezettingsmachten zich van de lokale cultuurschatten meester kunnen maken en er hopen geld aan verdienen. Dit laatste geldt niet zelden ook voor de plaatselijke leidende kringen, die vaak niet schromen nationale cultuursschatten voor veel geld op te offeren aan de commerciële verzamelwoede van 'cultuurliefhebbers' van diverse pluimage en nationaliteit. Voorbeelden te over in de geschiedenis.
De Griekse minister van Cultuur beklemtoonde in een toespraak maart jl.: "De tijd dat buitenlandse musea en particuliere verzamelaars ongecontroleerd oudheden op een grijze markt kochten is voorbij. Er waait een nieuwe wind. Steeds meer musea hebben steeds strengere morele codes voor de aanwerving van cultuurschatten. ... Deze nieuwe moraal is niet in strijd met de belangen van de grote musea. ... We zijn niet van plan ze leeg te halen en al wat Grieks is op te eisen. We eisen alleen die voorwerpen op waarvan bewezen is dat ze illegaal verworven zijn en uit het land gehaald."
Hoe 'nieuw' deze nieuwe moraal is mag blijken uit de mededeling, die vier jaar geleden ondertekend werd door de 18 grootste musea ter wereld. Daarin stond o.a.: "Het ontzag voor de oude beschaving zou vandaag de dag niet zo groot zijn, als het publiek er geen toegang toe gehad zou hebben in de grote musea. ... We moeten rekening houden met de rampzalige gevolgen van teruggaves, gevolgen die het aanbod van de internationale musea ondermijnen." Dus simpel gezegd: "We willen niets teruggeven."
De 'nieuwe wind' weerhield kortgeleden het British Museum er niet van te eisen dat Griekenland hem de status van eigendom zou verlenen op de beroemde marmeren beeldenpartij van het Parthenon om hem te mogen uitlenen, en het Metropolitan Museum van New York opende nieuwe vleugels met Griekse en Romeinse oudheden van onduidelijke herkomst. De tactiek van uitwisseling in plaats van teruggave blijft de vaste tactiek van grote musea. De retoriek van 'nieuwe moraal' kan niet anders dan een slag in de lucht zijn, zolang er imperialisme is en dus de oorzaak van cultuurroof blijft voortbestaan.