Sociaaleconomische redactie
Met een grote kop 'Polen verkopen zich niet meer voor een appel en een ei' verhult het dagblad NRC de inhoud van het betreffende artikel. De redactie wil daarmee doen geloven dat de Poolse arbeiders een sociale mobiliteit doormaken en vanzelf opkomen voor hun rechten. Het opheffen van de eis van een werkvergunning, iets wat bekritiseerd werd door de vakbond zolang er geen duidelijkheid is over gelijk werk-gelijk loon, zou volgens de burgerlijke pers alleen maar positief hebben uitgepakt.
In het artikel spreekt de directeur arbeidsmarktfraude Lex van Dijk echter een heel andere taal. In 23 procent van de controles vorig jaar bleken werkgevers de regels te ontduiken en illegale arbeiders in dienst te hebben en hen onder te betalen. Vooral de tuinders in het Westland blijven zich inlaten met malafide uitzendbureaus omdat zij niet meer willen of kunnen betalen. Zoals Lex van Dijk stelt: 'Er is altijd een categorie agrariërs die bereid is om over de ruggen van illegalen grote winsten te maken.' En dat zouden we dan maar 'even' moeten accepteren? Dat wordt door de markt vanzelf opgelost?
De komst van arbeiders uit de landen in Oost-Europa heeft heel wat discussie losgemaakt. De vakbondcentrale FNV heeft vanaf het begin de leus van gelijk werk-gelijk loon gevoerd. De Poolse arbeiders zijn namelijk niet zelf het probleem. Zij worden door werkgevers gebruikt om het loonpeil te drukken en in veel gevallen het minimumloon te ontduiken. Een van de mogelijkheden die veel gebruikt werd en wordt, is de Oost-Europese arbeiders als zogenaamde 'zelfstandigen' in dienst nemen, vooral in de bouw. Bestuurder van FNV-Bouw John Kerstens zei onlangs in Trouw: "Neem die schijnconstructies met zelfstandigen: die zijn niet in het leven geroepen vanwege de werkvergunning. De enige belemmering daarvoor was een wachttijd van hooguit zes weken. Nee, de reden voor dergelijke constructies is dat ze leiden tot veel goedkopere arbeid." Het ontduiken van cao-rechten is één van de drijfveren van het kapitaal voor het inhuren van Oost-Europese arbeid.
In Ierland, waar de neoliberale regering geen enkele rem wilde zetten op het inhuren van Poolse arbeiders, is de grootste vakbond Siptu klachten gaan verzamelen. Tevens heeft ze de kwestie van onderbetaling van de buitenlandse arbeiders in de bouw centraal gesteld in de cao-onderhandelingen. Ondanks dat veel Poolse arbeiders de weg naar de vakbond nog niet kennen komt er gemiddeld een klacht per uur binnen, in totaal 3000 tot nu toe. De vakbond probeert zoveel mogelijk collectief een zaak tegen extreem uitbuitende werkgevers te starten, de rechtbanken raken overspoeld met arbeidsrechtelijke zaken. De Ierse vakbond probeert nu de hoofdaannemer mede aansprakelijk te maken voor wantoestanden bij ondernemers. In Nederland is FNV Bouw een project 'Kolega' begonnen om de belangen van Poolse arbeiders te behartigen.
De geschiedenis van het inzetten van 'vreemde' arbeid is al oud, opkomen voor solidariteit tussen arbeiders van verschillende nationaliteiten op dezelfde werkplek eveneens. De strijd voor gelijk werk-gelijk loon verdient meer op de voorgrond te treden. Daarbij moet duidelijk gewezen worden op de ideologische val die de heersende elite opzet om 'de arbeidsmarkt zijn werk te laten doen'. Het gaat bij Poolse arbeiders niet om vraag versus aanbod, het gaat om menselijkheid contra uitbuiting.