Rinze Visser
De Tweede Wereldoorlog, de jodenvernietiging, als vermaak? Als 'entertainment', zoals het tegenwoordig genoemd wordt? Auschwitz, de gaskamers en de carnavalsoptocht in Rio de Janeiro? Een musical over Anne Frank? De Oorlog, de Zwarte Bladzijde als libretto voor de feestvreugdedans. Zuipen, kronkelende heupen, dansen en hossen op een in tempo versnelde en in majeure toonsoort veranderde treurmars? Heesters 'heim ins Reich'? Geschokt, geschrokken? Zag men dat niet aankomen, dan? Zo ja, dan schrikt men niet meer en houdt rekening met nog meer. Of met nog minder verbazing. Het is maar net hoe men het wil zien.
Hadden we al niet eerder een 'grijs verleden', wat in boekvorm én het verzet én het landverraad én de collaboratie voor en tijdens de Duitse bezetting moest relativeren? Was al niet eerder de 5e mei van hogerhand van bevrijdingsdag getransformeerd in de dag van de vrijheid? Moesten op de 4e mei al niet eerder opeens alle doden herdacht worden, ook die van de koloniale oorlogen, van anticommunistische Korea-strijders, van imperialistische interventieoorlogen, omgedoopt in 'vredesmissies'? Werden niet zes miljoen uit hun huizen gesleepte en vermoorde joden gelijkgesteld met een paar handenvol dissidenten?
Een grijs verleden? Was dat niet een open deur gebruiken om een deur te kunnen sluiten? Alsof, omdat het overgrote deel van een volk geen held was, daardoor de landverrader minder slecht is en de held minder held! Lange tijd hebben de heersende klassen, de machthebbende elites, zich verscholen achter de golf van publicaties met als uitkomst dat de fascistische agressie zich slechts manifesteerde in jodenvervolging en vernietiging. De Tweede Wereldoorlog verontpolitiekt en teruggebracht tot - zij het een van de allerergste - misdaden tegen de menselijkheid. Als voer voor tribunalen. Wat later ook echt praktijk zou worden en het woord 'genocide' in de volksmond werd gelegd, om zo te kunnen devalueren.
Is het niet waar dat socialistische landen en hun woordvoerders in de verdediging gedrongen en in verlegenheid gebracht werden? De westerse nadruk op de jodenvervolging en vernietiging als hét symbool van de Tweede Wereldoorlog, van de fascistische overheersing en niet als het meest aansprekende, afschuwwekkende toonbeeld van ontaarding (veel jonge mensen van nu menen zelfs dat deze oorlog om joden is uitgebroken), dwong de socialistische landen tot het op de voorgrond plaatsen van de politieke economische drijfveren van de fascistische agressors. Zo konden anticommunisten de communisten - zeker die in de Sovjet-Unie waar men gewoon was hun joodse slachtoffers onder het totaal aantal slachtoffers te beschouwen - van antisemitisme beschuldigen. De veroordeling van de agressieve Israël-politiek jegens de Palestijnen werd daarbij inbegrepen.
De veranderde omstandigheden binnen het kapitalisme, het veranderd wereldbeeld, de grotere nadruk op marktwerking, brengt ook veranderde opvattingen over het verleden met zich mee. Die veranderde opvattingen moeten in de hoofden van de mensen gestampt worden. 'Entertainment' als middel tot geschiedvervalsing, van relativering, is daarbij - zeker in deze tijd - een probaat middel. Heesters in Amersfoort, nu al weer even geleden, als inci- dent, als een op zichzelf staande gebeurtenis, misschien een storm in een glas water. Maar gezien het voorgaande staat voor mij vast dat zonder de veranderde elitaire opvattingen over de Tweede Wereldoorlog - versterktdoor de verliezen van het socialisme - zonder die misselijkmakende relativering van het gevaar zouden de oude operettezanger, de vroegere nazivriend en zijn hofhouding, het niet in hun kop hebben gehaald om ook maar een poging te doen om dat optreden voor elkaar te krijgen. Dan zou er zeker niet een hele organisatie voor opgezet zijn.
Als zes miljoen vermoorde joden, in dodenfabrieken omgebracht, als afschuwwekkendheid en grond voor immens verdriet (nog steeds!) op één lijn staan met een omgekomen Nederlandse soldaat in Afghanistan; als antifascistische verzetsmensen die hun leven gaven, ook voor de vrijheid van ons land, zo nu en dan avonturiers genoemd mogen worden, dan is er een klimaat waarin je het ene Heesters niet eens meer kwalijk mag nemen om in Amersfoort te willen optreden.
Het klimaat waarin versimpeling van de geschiedenis in het belang van de machthebbers vooropstaat en onwetendheid van de geschiedenis een welkom fenomeen is, zo'n klimaat nodigt uit tot het wegmasseren van rechtse (fascistische) misdaden! Tot het criminialiseren en jazeker, demoniseren van communisten en andere linksen. Het was niet eens ene Heesters die zichzelf uitnodigde. Het waren ook niet eens Nederlanders die hem uitnodigden! Het was het klimaat. Nederland, waar voor neofascistische en antilinkse opvattingen momenteel de zon schijnt!
Waren al niet eerder Duitse generaals welkom? Duitse gesneuvelde soldaten, geallieerde gesneuvelde soldaten. Toch allemaal slachtoffers van de oorlog? Jazeker, nooit meer oorlog. Maar dwing niet mensen tot het onmogelijke! Laat eenieder zijn eigen doden betreuren. Het duidelijk houden van het grote (!) verschil tussen fascisten en antifascisten is nodig voor zowel het voorkomen dat ooit fascisme weer de macht grijpt als voor de noodzakelijke kennis van de eigen geschiedenis.
Was Nederland grijs in de oorlogsjaren? Omdat niet iedereen in het verzet zat? Omdat er veel te veel joodse mensen weggehaald en vermoord zijn? Omdat voor heel veel mensen het leven gewoon doorging? Maar, als alle mensen helden waren, dan waren er geen helden geweest. Het begint er zo langzamerhand op te lijken dat er geen helden, geen durvers, geweest mogen zijn. Dat eer nog slechts weggelegd mag zijn voor de gesneuvelde in een imperialistische agressieoorlog in een ver land. Hij of zij die niet weet wat geweest is, schrikt van alles wat hem of haar overkomt.