Redactie buitenland
De globalisering heeft geleid tot een machtig netwerk van kosmopolitische elites die ongekende middelen tot hun beschikking hebben. Deze superklasse, die bestaat uit een paar duizend vooral blanke mannen, verschilt fundamenteel van vroegere machthebbers, schrijft onderzoeker David Rothkopf in zijn nieuwe boek Superclass.
David Rothkopf is onderzoeker aan het toonaangevende Carnegie Endowment for International Peace en was eerder een hoge ambtenaar in het Amerikaanse ministerie van Handel. Hij maakt in zijn boek een uitgebreide analyse van de 6000 mensen die in de wereld werkelijke macht hebben en legt uit wat dit voor de rest van ons betekent.
Voor een kijkje in de huidige superklasse moeten we kijken naar het World Economic Forum in het Zwitserse dorpje Davos. Ieder jaar komen daar staatshoofden, directeuren en de financiële baronnen maar ook de intellectuele leiders en de Bono's van deze wereld bij elkaar om wereldzaken te bespreken. Zij zijn de elite die "macht hebben voorbij hun grenzen". " 'Davos' is de fabriek waar conventionele wijsheid wordt gemaakt", zei Rothkopf tijdens een presentatie in Washington.
Er is in de wereld altijd een kleine elite geweest die al netwerkend de massa's bestierde. Maar wat maakt de huidige superklasse dan zo anders? Heel veel, zegt Rothkopf. Aan de ene kant behoren er tegenwoordig meer niet-traditionele 'leiders' tot de elite, denk aan Osama bin Laden, die onder meer door het internet een enorme invloed kunnen uitoefenen.
Maar ook de traditionele elite, zoals oliemagnaten, andere grote ondernemers, militaire leiders en een groep schrijvers, kunstenaars en wetenschappers, is veel internationaler dan ooit tevoren. Hun invloed wordt in tegenstelling tot de vroegere staatslieden niet beperkt door nationale grenzen. Ook de loyaliteit met de bevolking waarover ze macht hadden hebben ze daarmee achter zich gelaten. De superklasse heeft een sterkere band onderling dan met mensen uit hun eigen land.
Een ander verschil is dat het centrum van de macht naar de private sector is verschoven. Daar werkt zestig procent van de mondiale superklasse, bijvoorbeeld in de internationale financiële markten, en hun aandeel groeit.
"De meerderheid van de mensen op aarde wordt niet alleen niet vertegenwoordigd door deze groep, maar de groep heeft ook geen banden met hen", aldus Rothkopf. Ze worden geleid door bedrijfsbelangen en beïnvloeden daarmee ontwikkelingen over de hele wereld. Maar daardoor heeft de massa steeds minder invloed op de besluitvorming.
De leiders bellen elkaar als er een financiële crisis is. "Dat is misschien heel efficiënt, maar wie zit er aan tafel? En wie niet?" De superklasse bestaat vooral uit blanken, en 94 procent van hen is man. Rothkopf waarschuwt dat zo'n macht niet duurzaam kan zijn. Hij voorspelt een nieuw klassenconflict, niet gebaseerd op inkomensverschillen, maar op machtsverschillen. (Niet zo erg nieuw dus. Deze klassentegenstelling kennen we al sinds Marx, nvdr).
We moeten de scheiding en controle der machten versterken, vindt Rothkopf (net als Robert Reich en tal van andere verontruste 'dienaren' van het kapitalisme die om meer invloed van een regelende overheid vragen zonder het kapitalisme zelf ter discussie te stellen. De verwachting van een zelfreinigend kapitalisme is echter een gevaarlijke illusie of gewoon bedrog, nvdr), zodat de macht eerlijker wordt verdeeld.
Maar in zijn advies over hoe dat moet, blijft hij vaag. Zijn enige duidelijke advies is voor de superklasse zelf: het is in uw eigen belang om de macht evenrediger te verdelen. Wat er gebeurt als zij dat niet doet, en hoe de massa's dan hun stem moeten laten horen in de vergaderingen in Davos, blijft de grote vraag.
David Rothkopf, "Superclass: The Global Power Elite and the World They Are Making" (Farrar, Straus, and Giroux, 2008).
(IPS/A.Pollock, 10-7-2008)