Redactie buitenland (*)
Aan het begin van zijn toespraak ter afsluiting van het Avante!-festival spreekt Jerónimo de Sousa, secretaris-generaal van de Portugese Communistische Partij (PCP) zijn vertrouwen uit in een toekomst van vooruitgang, rechtvaardigheid en vrede, ondanks het feit dat de huidige internationale situatie gekenmerkt wordt door instabiliteit en onzekerheid. Dit vertrouwen baseert hij op de onwankelbare overtuiging dat de loop van de geschiedenis bepaald wordt door de klassenstrijd.
De PCP vestigde een jaar geleden al de aandacht op de crisis in de financiële sector, een crisis van het kapitalisme die zich nu in alle hevigheid voordoet maar waarvan de wereldwijde gevolgen nog niet helemaal te overzien zijn. Het kapitalisme reageert op deze crisis met nog meer geweld in de vorm van nog meer uitbuiting, onderdrukking en imperialistische oorlogen. We wijzen hierbij naar de versterking van de NAVO, de uitbreiding ervan naar het oosten, het antiraketsysteem, de militarisering van de Europese Unie, het met voeten treden van het internationale recht en de bezetting van Irak, Afghanistan en Palestina.
Er zijn ook nieuwe verontrustende ontwikkelingen aan de gang zoals de uitbreiding van de oorlog naar de Kaukasus waar de VS en de EU proberen de controle te verwerven over de grondstoffen en de energieroutes, de militarisering van Oost-Europa en de regio rond de Zwarte Zee, het opnieuw inzetten van de Vierde Amerikaanse Vloot in Latijns-Amerika en militaire activiteiten van de VS in Afrika.
Europa kampt met het failliet van het huidige neoliberale project met zijn militaire en federale integratie waardoor de EU verworden is tot een imperialistische macht die ambities heeft om wereldwijd militair in te grijpen. De grootste politieke partijen in Portugal, de centrumrechtse PDS en de sociaaldemocratische regeringspartij PS van premier José Sócrates, hebben dit neoliberale project omarmd. De PS omschrijft haar eigen beleid als 'modern links', maar intussen spreekt de partij de taal van rechts en regeert ze dienovereenkomstig.
De regering doet handjeklap met de rechtse partijen en het grootkapitaal. De sociale verworvenheden en de staatsstructuur worden gezien als de bron van alle kwaad. De strijd voor de verdediging daarvan wordt afgedaan als iets dat achterhaald is. Ook op economisch gebied onderschrijft de regering de neoliberale dogma's zoals de kapitalistische globalisering, de volledige liberalisering van de markt - ook van de arbeidsmarkt - en het opleggen van een absolute flexibilisering die leidt tot grote onzekerheid en willekeur.
Het beleid van de regering heeft echter gefaald en Portugal wordt geconfronteerd met een ernstige economische en sociale crisis. Premier Sócrates wijt de terugslag aan de internationale situatie. Hoewel de binnenlandse situatie natuurlijk beïnvloed wordt door internationale ontwikkelingen, is de oorzaak van de crisis toch vooral te vinden in het gevoerde beleid dat de belangen van de multinationals en de speculanten boven die van het land, de werkers en de bevolking stelt.
Zo kunnen de hoge werkloosheidcijfers, het verlies van koopkracht als gevolg van het devalueren van de lonen en pensioenen en de langste periodevan recessie en stagnatie sinds mensenheugenis niet verklaard worden uit de recente internationale crisis; ze zijn het gevolg van doelbewuste keuzes die er binnen de nationale politiek genomen zijn.
Intussen gaat de regering over tot demagogie en manipulatie. Aan het begin van zijn regeerperiode kondigde José Sócrates een forse economische groei, minder werkloosheid en betere levensomstandigheden voor de Portugezen aan. Nu laat hij vertekende werkloosheidscijfers zien en beroept hij zich erop dat zijn beleid ervoor gezorgd heeft dat het land niet helemaal aan de rand van de afgrond geraakt is.
In werkelijkheid is er sprake van een vicieuze cirkel van apathie en stagnatie en van een groeiend tekort op de handelsbalans. De landbouw, de visserij en de industrie worden verwaarloosd en steeds meer goederen worden duur geïmporteerd waardoor de werkloosheid voortdurend stijgt. Ook de prijzen, zelfs voor de eerste levensbehoeften worden steeds hoger. De gezinnen raken steeds meer in de schulden en de regering reageert hier ongevoelig en fatalistisch op met hervormingen in het stelsel van sociale zekerheid. De tekorten van het land worden opgevuld ten koste van de gepensioneerden, de werklozen en de armen. Meer dan 263.000 werklozen kunnen helemaal geen aanspraak meer maken op een uitkering.
Hoe hoger de inkomens daarentegen, des te minder belasting wordt er betaald. De banken betalen slechts de helft van hun verplichte inkomensbelasting en hoewel de winst van EDP in de eerste helft van 2008 met 44 procent steeg betaalde dit energiebedrijf slechts 4 procent meer belasting. Door het bevoordelen van de rijken en de enorme winsten van de grote bedrijven is een vijfde van de nationale rijkdom nu in handen van honderd welgestelden. De regering heeft het land en zijn rijkdommen overgeleverd aan een handjevol rijken, veelal mensen die schaamteloos overstappen van een openbare functie naar een functie in het bedrijfsleven en vice versa en die elkaar hand- en spandiensten bewijzen.
Sinds de PS aan de macht is blijft geen enkele sector gespaard voor haar antisociale beleid. Het openbaar onderwijs, de rechten van de leerkrachten en van de leerlingen worden aangevallen, tevens probeert de regering de controle te verwerven over de rechtspraak. De onafhankelijkheid ervan en de scheiding der machten wordt in de waagschaal gesteld, voor de gewone burger wordt de rechtspraak steeds onbereikbaarder. De PS-regering bevindt zich op een gevaarlijk pad van intolerantie, onderdrukking, propaganda en aanvallen op vakbonden en politieke partijen.
Ook is de regering verantwoordelijk voor het gebrek aan veiligheid in het land. Er zijn niet genoeg politieagenten op straat en het ontbreekt hen aan de juiste opleiding en middelen. Men probeert dit te verhullen door het uitvoeren van mediagenieke en spectaculaire politieacties in de arme stadswijken en schijnoplossingen zoals videocamera's, identiteitsbewijzen en repressief optreden. De PCP legt zich hier echter niet bij neer: wie zijn vrijheid opgeeft voor veiligheid houdt aan het eind geen van beide over. Daarom zal de PCP komen met nieuwe initiatieven op het gebied van de wetgeving en om de veiligheidsdiensten te voorzien van de middelen die zij écht nodig hebben.
Het afgelopen jaar werd opnieuw gekenmerkt door breed en krachtig protest vanuit de bevolking, zoals tijdens de algemene protestactie in oktober en de recentere acties in juni waaraan honderdduizenden deelnamen. Er waren demonstraties van onder meer ambtenaren, leraren, boeren, vissers, transportondernemers. Ook was er de geweldige Mars voor Vrijheid en Democratie van de PCP waarin meer dan vijftigduizend communisten en andere democraten rondliepen. Hiermee werd de vitaliteit van onze partij weer eens onderstreept, een partij die het voortouw neemt in de strijd voor vrijheid, democratie en de ontwikkeling van Portugal. Al deze acties hebben de regering gedwongen om in te binden en haar offensief op verschillende fronten te verzwakken. Zonder deze strijd zou het regeringsoffensief al veel verder geraakt zijn in het bereiken van zijn destructieve doelstellingen: de vernietiging van de fundamentele rechten van de Portugese arbeiders, het vergroten van de uitbuiting, het vereenvoudigen van ontslagen, het verlagen van de lonen en het verzwakken van de collectieve onderhandelingen.
De ernst van de regeringsvoorstellen vraagt om een krachtig en strijdvaardig antwoord van de Portugese werkers. Tijdens de mobilisering en de organisatie van deze strijd zal de PCP in de vuurlinie staan, om te beginnen op 1 oktober tijdens de Nationale Strijddag die georganiseerd is door de vakbond CGTP. De rol van de PCP is van het allergrootste belang in de strijd tegen de rechten van de werknemers en de sociale en politieke rechten van de Portugese bevolking, ook in het parlement waar de PCP als belangrijke oppositiepartij ook buiten de verkiezingstijd steeds rechtvaardige voorstellen indient. De situatie in het land verslechtert, maar de PCP blijft wat ze is: een partij van strijd, ideeën en vooruitgang.
Er zijn drie centrale problemen die dringend aangepakt moeten worden: de te lage productiecapaciteit, de werkloosheid en de oneerlijke verdeling van het nationale inkomen. Daarom moet er snel geïnvesteerd worden in de publieke sector, kleinschalige bedrijven moeten ondersteund worden en de interne markt moet gerevitaliseerd worden door een inkomensstijging bij de bevolking.
We moeten voorkomen dat de volgende generaties de rekening moeten betalen van het verkeerde en onrechtvaardige beleid van nu. De partijen die de afgelopen decennia de regering vormden hebben aangetoond geen oplossingen te hebben voor de landelijke problemen. De achteruitgang van de situatie in ons land maakt in toenemende mate duidelijk dat er een alternatieve weg en nieuwe oplossingen moeten komen, een breuk met de huidige richtlijnen die het land in de crisis hebben geholpen. Het is meer dan tijd voor veranderingen! Het land heeft een alternatief en links beleid nodig om een eind te maken aan het dertig jaar lang in een kringetje lopen door beurtelings de PS en de PSD, een beleid dat de democratie, de economie en de maatschappelijke ontwikkeling nieuw leven inblaast, zoals de Aprilrevolutie neerlegde in de grondwet.
Dit alternatief vereist een sterkere PCP en samenwerking met iedereen die een breuk met het rechtse beleid wenst, met iedereen die openstaat voor een nieuwe koers die bepaald wordt door de belangen van het volk en het land.
De PCP zal haar taak uitvoeren. De aanvallen op de partij nemen toe, maar door discriminatie, doodzwijgen en het beperken van onze actiemogelijkheden binnen de bedrijven laten we ons niet intimideren. We zullen altijd ten dienste blijven staan van de werkers, de bevolking en het land. We weten wie we zijn en wie we willen zijn: de Portugese Communistische Partij, mét haar geschiedenis, haar strijd, haar identiteit en haar visie op de toekomst. We benadrukken het klassenbewustzijn van de partij en ons hoogste doel: het opbouwen van een nieuwe socialistische samenleving, vrij van uitbuiting en onderdrukking. We benadrukken haar theoretische basis, het marxisme-leninisme, haar materialistische en dialectische conceptie en haarrevolutionaire ideologie. We staan achter de werkers, de bevolking en de nationale onafhankelijkheid, steeds met internationalistische principes. Wij zijn en blijven de Portugese Communistische Partij. Voor April (Aprilrevolutie, nvdr) en het socialisme!
(*) vertaling en samenvatting Frans Willems.